1943-чю джыл, Уллу Ата джурт къазауат къызыу бара тургъанлай, къарачай миллетни, ёмюрлюк джашагъан тарих Джуртундан айырыб, Орта Азия бла Къазахстанны къум тюзлерине элтиб къуйгъандыла. Хар 5-чи къарачайлы къолуна сауут алыб Ата джуртубузну къоруулагъанына да къарамай, джерибизни ариулугъу ючюн анга ие болургъа излеб кёчюргендиле миллетибизни.
1957-чи джыл халкъыбыз, 14 джылны тутмакъда туруб, туугъан Джуртуна къайтады. Алай болса да, иги кесек адам анда къалады. Кими окъууун бошар ючюн, кими ишин къоялмай, кими уа башха миллетлени келечилери бла юйдеги къураб эмда башха чурумланы юслери бла. Насыбха, эки арада байламлылыкъ юзюлмегенди. Джууукъла бир-бири къууанчларына, джарсыуларына джюрюгенлей турадыла.

 

Кючмезланы Юсюпню джашы Абдулла 1920-чы джыл Акъ-Суу элде туугъанды. Къызыл аскерчилени сафларына 1941-чи джыл киргенди.
Ол 1942-чи джыл къыркъаууз (сентябрь) айдан башлаб Новороссийск шахарны къыбыла-кюнчыгъыш джанын къоруулар ючюн баргъан ачы урушлагъа 318-чи мараучу дивизияны къурамында къошулгъанды. Кючмез улу гитлерчи фашистлеге къаршчы ол фронтда джылдан аслам заманны къазауат этгенди.
1943-чю джыл къыркъаууз (сентябрь) айны 11-ден 16-на дери Новороссийск шахарны джауну къолундан сыйырыр ючюн баргъан къаты урушда Кючмезланы Абдулла ётгюрлюк танытханды. Немец фашистлеге къаршчы талай кере чабыуул этген къауумну биринчи сафларында болгъанды ол. Къанын-джанын аямай, къоркъуулу кёзюуде керти батырлыкъ кёргюзгени ючюн лейтенант Кючмез улу Ата джурт къазауатны I-чи дараджалы ордени бла саугъаланнганды.

 

Мен, Дотдайланы Магомет, Морх элде 1957-чи джыл туугъанма. Атам Хамид бла Анам Зухраны юч джаш бла юч къызлары бар эди. Атам, анам ауушханлы иги кесек заман болады. Къарнашларым, эгечлерим бары да сау-эсендиле. Атам алгъа малда ишлеб, артдан башха ишледе да ишлеб, бизни барыбызны да асырады, ёсдюрдю. Анам юй джумушлагъа къарай эди. Юсюбюзге ёрге туруб, бир зат керекли этмей эди.
Атам бла анама къыйын болса да, барыбызгъа да орта, баш билим алдырдыла. Сёз ючюн, эм уллу эгечибиз Люба Ставрополь шахарда кооператив техникумну бошаб чыгъыб, кесини усталыгъы бла кёб заманны ишлеб турду. Аны гитчеси Маулан Ставрополь шахарда бухгалтерлени хазырлагъан техникумну бошаб, орта усталыкъ алыб, Чапаев атлы колхозда бухгалтер болуб ишледи. Ёска уа баш билим алыб, инженер-механик болуб, Парвокубанскийде автоколоннаны тамадасы болду. Мен юйде тёртюнчюме.

Быйыл никкол (июнь) айны 25-де къарачай-малкъар джаш тёлюден 28 адам болуб Минги Таугъа чыкъгъан эдиле. 

Ала тауну эки башына да ёрлегендиле: къызла кюнбатыш, джашла уа кюнчыгъыш джанларына. Бу ишни ала, Минги Таугъа 1829-чу джыл биринчи болуб чыкъгъан Хачирланы Хыйсагъа, Джаппуланы Джатчыгъа, Сотталаны Ахиягъа эмда бютеу къарачай-малкъар миллетге атаб бардыргъандыла.

Сабийлик, джашлыкъ джыллары
Халкъыбызны махтаулу адамы Катчиланы Абдулну джашы Ахматны джашау джолуна къарасанг, ол таугъа ёрлеуге, ушайды. Аны джашауунда чаулла, тикле кёб болгъандыла. Ала сабийлик джылларында огъуна башланнгандыла.
Къарт атасы Мамушайны 1935-чи джыл кулак этиб, Сибирге ашырадыла. Ызы бла Абдулну юйдегисин да Узбекистаннга кёчюрюб, не джаны бла да эм къыйын джерлени бирине, Баяутха, элтиб атадыла. Ол кёзюуде юйдегиде эки сабий болады. Ахмат 1936-чы джыл анда тууады.
Ол къыйын джерде да мындан кёчюрюлюб баргъанла, къаджыкъмай кюрешгенлери бла, кеслерине джашау къурайдыла. Абдул, къысха заманны ичинде, саман юй ишлеб, юйдегисин ары джыяды. Башхала да, бир-бирлерине болушуб, аллай бирер зат этиб киредиле.