- Подробности
КЪАНШАУ ЧАПЫРАКЪ (ЯТРЫШНИК)Бизни республикабызда къаншау чапыракъны 16 тюрлюсю тюбейди. Барысы да дарманлыкъгъа джюрютюледиле. Бу ууакъ чапыракълы мийиклиги 40-60 сантиметр болгъан кёбджыллыкъ хансды. Хар джыл сайын джангыдан тюб этеди. Алгъыннгы тамыры къуу болуб, къуруб къалады да, джаз эмда джай айлада джангыдан битеди. Тюб тамырлары тюрлю-тюрлю боладыла, бармакълагъа ушашдыла, къыйырлары, джыджымча, созулубдула. Аны ючюн болур бир-бирде тюлкю тырнакъ да дегенибиз. Чапыракълары тюбюнден башлаб бир-бири ызларындан саптагъайгъа джабышыб, сабсыз битедиле. Ала 3-6 чапыракълыдыла, кеслери да узун зугул боладыла. Саптагъайны башында тюз, къылкъы башча, джоппу гюллери, кимит бетлидиле, ариу ийислидиле. Урлугъу ууакъды, кёбдю. Ёсюм июнь-июль айлада чагъады.
- Подробности
КЁБДЮРЕУЮК ХАНС, ТИШ ОТ ТОНГУЗ ЧЫГЪАНАКЪ (ДУРМАН ОБЫКНОВЕННЫЙ)Бирджыллыкъ, мийиклиги 50-100 сантиметрге джетген уулу хансды. Баш тамырындан энгишге базыкъ, урчукъгъа ушаш тогъай ууакъ тамырлары ёседиле. Баш тамырдан ёрге кёлтюрюледи саптагъайы. Ол бек кёб бутакълыды, кеси да, агъашча, къатыды, ичи да къууушду, тышы джаланды.
Чапыракълары кёзюулю битедиле, узунлукълары 20 сантиметр болгъан уллуладыла, саблыдыла. Къыйырлары кенг тишлидиле, джитидиле, гюл саханлары быргъычадыла, тюб джанлары кенгирекдиле. Гоккалары акъдыла, уллула, биришер чапыракъланы къууушларындан неда бутакъланы орталарындан ёседиле. Кеслерини да адамны сылхыр этген, башын айландырыучу татлыракъ ийислери болады.
Урлукъ тобу тюз ёрге ёседи, тобчады, башы тёртге ачылады, тышы бла тогъай бютеу да ийнелиди, урлугъу къарады. Июль-сентябрь айлада чагъады, урлугъу сентябрь айда бишеди. Зибилди хансча джол джанлада, бачхалада, ырджылада, сыртлада, тау этекледе, багуш тёгюлген джерледе, ёзен суу джагъалада ёседи.
- Подробности
КЁК ГОККА ХАНС (ВАСИЛЁК СИНИЙ)Бу кёблеге белгили, бир неда экиджыллыкъ, мийиклиги 50-100 сантиметрге джетген кюл-кёк бетли дарман хансды. Тюб джаны тюрлю-тюрлю базыкълыкълары болгъан ууакъ бутакъ тамырлыды. Баш тамырдан биринчи джыл тёгерек джайма чапыракъла ёседиле. Экинчи джылында тюз чапыракъланы орталары бла баш тамырдан тюз ёрге саптагъай кёлтюрюледи. Аны башырагъындан кёб бутакъла айырылыб ёседиле. Саптагъайны тюб чапыракълары саблыдыла, тауукъ тюкге ушашдыла, къыйырлары тюздюле, ёргедеги чапыракълары саптагъайгъа джабышыб ёседиле, бир къаууму энгишге ийилибди. Гоккалары хар бутакъны, хар саптагъайны тёппесинде биришер иги танг гюл джоппу болуб турадыла. Гокка саханны тюб чапыракълары гаккы тюрюслюдюле, къыйырлары тишлечадыла, тёгерегиндеги гюллери джарыкъ кёкдюле, къынгыр быргъычадыла, урлукъ этмейдиле.
- Подробности
КЕНДИР (КОНОПЛЯ ПОСЕВНАЯ)
Кендир Орта Азиядан джайылгъанды. Бирджыллыкъ, мийиклиги 180 сантиметр болгъан ёсюмдю. Тамыры урчукъчады, саптагъайы тюз ёрге кёлтюрюледи, тёрт бюрчюклюдю, юсю да ыргъакъгъа ушаш тюкчюкле бла джабылыб, кёб бутакълыды. Чапыракълары кёзюулю, тюбюнден башына дери къалын бёлме-бёлме ёседиле, ала хар бир бёлмеде 3-7 боладыла. Къыйырлары, тишлеча, къысха бутакъны неда сабны юсюнде битедиле. Урлукъ этиучю эркек гоккалары джоппу джыйылыб, сибирткиликге ушашдыла, кеслери да гюл саптагъайны къыйырларында битедиле, акъсылдым-джашил бетлидиле. Урлукъ этиучю тиши гоккалары, къылкъыча, джоппу джыйылыбдыла, чапыракъланы къыйырларында битедиле. Кендирни эркек, тиши урлукъ этиучю гоккалары башха-башха битедиле. Урлугъу, гаккыча, зугулуракъды.
- Подробности
КЪАРГЪА КЁЗ (ВОРОНИй ГЛАЗ ОБЫКНОВЕННЫЙ)
Кёбджыллыкъ, мийиклиги 20-30 сантиметр болгъан бек уулу хансды.
Баш тамыры узун ингичге болуб, джайма ёседи. Кеси да быргъылы чапыракъла бла джабылыбды, ууакъ тюб тамырлыды. Баш тамырдан саптагъайы тюз ёрге ёседи, саптагъайны башында бир бууундан 4 чапыракъ ёседи, 5-8 чапыракъ да боладыла. Бутакъсыз саптагъайны гоккаларыны къыйырлары джитидиле. Хар хансда биришер боладыла, саптагъайны учунда чапыракъланы орталырындан иги ёрге ёседиле. Гокканы тюбю бла эки къат гокка чапыракълары болады. Тышындагъыла кенг, джашил, ичиндегиле сары чапыракъла.
Последние новости
Популярное
Документы
В лицах
