КЁБДЮРЕУЮК ХАНС, ТИШ ОТ ТОНГУЗ ЧЫГЪАНАКЪ (ДУРМАН ОБЫКНОВЕННЫЙ)Бирджыллыкъ, мийиклиги 50-100 сантиметрге джетген уулу хансды. Баш тамырындан энгишге базыкъ, урчукъгъа ушаш тогъай ууакъ тамырлары ёседиле. Баш тамырдан ёрге кёлтюрюледи саптагъайы. Ол бек кёб бутакълыды, кеси да, агъашча, къатыды, ичи да къууушду, тышы джаланды.
Чапыракълары кёзюулю битедиле, узунлукълары 20 сантиметр болгъан уллуладыла, саблыдыла. Къыйырлары кенг тишлидиле, джитидиле, гюл саханлары быргъычадыла, тюб джанлары кенгирекдиле. Гоккалары акъдыла, уллула, биришер чапыракъланы къууушларындан неда бутакъланы орталарындан ёседиле. Кеслерини да адамны сылхыр этген, башын айландырыучу татлыракъ ийислери болады.
Урлукъ тобу тюз ёрге ёседи, тобчады, башы тёртге ачылады, тышы бла тогъай бютеу да ийнелиди, урлугъу къарады. Июль-сентябрь айлада чагъады, урлугъу сентябрь айда бишеди. Зибилди хансча джол джанлада, бачхалада, ырджылада, сыртлада, тау этекледе, багуш тёгюлген джерледе, ёзен суу джагъалада ёседи.
Дарманнга чапыракълары бла урлугъун хайырландырадыла. Кёбдюреуюк ханс бек уулу болгъанын къайтарыб эсигизге салама. Дарманнга чапыракъларын ханс чакъгъан кёзюуюнде, урлугъун джемишини тобу бишиб, кеси джарылыб иги чачылгъан кёзюуюнде джыяргьа керекди. Хауа-джел джюрюген, салкъын джерде кебдиригиз, морт этмегиз. Чапыракъланы, урлугъун джыйгъан сагъатда, къолугъуз бла кёзюгюзге, бурнугъузгъа, ауузугъузгъа тиймегиз, къолугъузну иги джуугъунчу. Кёбдюреуюк ханс бек ачыб ауругъан инджиуню сёнгдюрюучю дарманны орнуна джюрютюледи. Хауа джетмейин кёгериб тунчукъгъан, кёк джётел этген, эс ташлагъан ауруулары болгъанла, чыдаялмазча ашхыны, ичегилери къыйнагъан адам, былай этигиз: кёбдюреуюк хансны урлугъу бла 70 градуслу ачы аракъыны келишиулерин 1:5 этиб, бир-бирлери бла иги чай-къаб, къатышдырыб, башын бегитиб, бир ыйыкъгъа фатар хауада къоюгъуз да, андан сора эки-юч къат суу кисей бла сюзюб, сюзюлмеден 2 тамчыны уллу шай къашыкъ бла бир къайнагъан сууукъ суугъа тамызыб, кюнюне 5 кере ичигиз.
Дагъыда бу сюзюлмеден 5 тамчыны уллу шай къашыкъ бла бир къайнагъан джылы суугъа тамызыб, тиши ауругъан ауузугъузну чайкъагъыз. Экземасы болгъан, кёбдюреук урлукъ бла чёблеу джауну келишиулерин 1:5 этиб, къайнатыб, терисине джакъсын. Бу хансны чапыракълары “Астматол” “Астматин” деген дарманлагъа къошуладыла, кеслери да ёпке башы, ёпкеси, ауругъанлагъа, хауа джетмегенлеге бериледиле.
Дагъыда былай этигиз: кёбдюреуюк хансны кебдириб джыйылгъан чапыракъларын уууб, папирос буруб, къабындырыб, тютюню бла солугъуз, бек сакъ болугъуз, ичигизге бек тартмагъыз, бурнугъуз бла чыгъарыгъыз. Аллай хансыгъыз кёб болса, андан от этиб, тютюню бла да солугъуз.
{jcomments}
