КЪАРА ТАСМАН, КЕШЕНЕ ХАНС

(БАРВИНОК МАЛЫЙ)

Муну бек эртде заманладан бери илму багъыуда алимле хай- ырландырыб келгендиле. Орта ёмюрледе саулукъну белгисине саналгъанды, артыкъсыз да Къытайда. Анда бюгюнлюкде да кече джатсала, джастыкъ тюблерине салыб джатадыла. Кешене ханс тёгерек джылны джашиллей турады. Ол себебден къабырны тёгерегинде, юсюнде да битдиредиле. Аны ючюн кешене ханс дейдиле. Баш тамыры джыджымгъа ушашды, джерде 1-5 сантиметр теренликде кёнделен ёседи, узунлугъу 70 сантиметрге джетеди. Баш тамырдан саптагъайла ёседиле. Саптагъайны чапыракълары джылтырауукъдула, джашилдиле, учлары джитидиле, чапыракъ бутакълары къысхадыла.

Гоккалары узун гокка саптагъайланы къыйырларындан чыгъадыла, кёк бетлидиле, беш гокка къалакълыдыла, май-июль айлада чагъадыла. Кюн джылы болса, август айда да чагъадыла. Урлукъ аз этедиле. Кийик да ёседи, сабанлада, бачхалада да битдиредиле. Кешене ханс мийик чегет къыйырлада, сыртлада, ташлы джерде, тюз джерледе да тюбейди.
Салкъын, къарангы джерледе да ёседи. Дарманнга хансын, тамырын да хайырландырадыла. Хансы кёнделен ёсгени себебли, джерден 1-5 сантиметр мийикликде саптагъайы кесилиб алынады, джаздан июнь айгъа дери джел джюрюген, хауа эркин, салкъын джерде кебдириледи. Андан сора къаты, базыкъ саптагъайла, айырылыб атыладыла.
Кешене хансны къан басымы кёлтюрюлгенле, мыйы къан тамырлары къысылыб, къаны иги, тюз джюрюмегенле, мыйысында къаны тюз джюрюмейин, джебегине джетгенле, башы тёгерек айланыб, къулакълары шууулдаб тургъанла, тентирей джюрюгенле, джюрек тебиулери мардадан дженгил болгъанла, бет джебеги ауругъанла дарманны бу мардада джарашдырыргъа боллукъдула. Уллу шай къашыкъ бла бир ууакъланнган чапыракъладан алыб, аны юсюне 200 миллилитр къайнагъан исси суу къуюб, 15 такъыйкъаны къайнай тургъан сууну тылпыуунда тутуб, сууутуб, сюзюб, сюзюлмеден 2-шер уллу шай къашыкъ бла кюнюне 3 кере ичигиз. Эсигизге салама, кешене ханс уулуду, мардадан чыкъмагъыз. Бу суу бла иринлеген джараны да джууугъуз. Кешене хансдан Винкапан, Девинкин 0,01 деген дарманла да этиледиле.