Къыйынлыкъны, зауукълукъну да кёре келген зауаллы халкъыбыз, 1943-чю джылны абыстол айыны 2-син унутмагъанча, 1957-чи джылны хычаман айыны 3-сюн да унутмагъанды. Джазны ол сейирлик кюнюнде джуртуна къайтыб келген къарачай миллетни биринчи эшелону Черкесск шахарны станциясына келиб тохтагъанды. Халкъны бери ташыгъан эшелонла аны ызындан да талай болгъандыла, алай а биринчи биринчи болгъаны ючюн, бек эсде къалгъанды. Нарсаначы киши Алийланы Чорнаны джашы Солтан, хычаман айны 3-де Черкесскени темир джол вокзалында биринчи къарачай эшелонну аллына чыгъыб, хошкелди айтханланы ичинде болгъанды. Ол керти дуниягъа кетгенли алай кёб заман да болмайды. Джарыкъ джандетде джатсын. Ауушуруну аллы бла редакциягъа келиб, бу хапарны айтхан эди.

  Халкъыбызны Джуртуна къайтарыр ючюн, озгъан ёмюрню 50-чи джылларында этилген кюреш джаш тёлюню, студентлени джыйылыуларындан, аланы кърал башчылагъа джазгъан письмоларындан башланнганды. Тири адамларыбыз джамагъатны арасында ангылатыу ишни таукел бардыргъандыла. Алай эте келиб, 1956-чы джыл хычаман айны 13-де Фрунзе шахарны къатындагъы Воронцовка деген элде танг кесек къарачайлы джыйылыу къурагъан эди. Анда Правительствогъа къарачай халкъны джуртуна къайтарлыгъын тилей барлыкъ келечилени джиберирге деб оноу этилген эди. Алай бла Москвагъа барлыкъ делегация хазыр болгъан эди: Акъбайланы Магомет, Алийланы Ракай, Къараланы Басханукъ, Токаланы Сеит-Умар, Эбзеланы Аскер.

 Биринчи тюбешиу
Биз, Азиядан 1958-чи джыл келиб, Ючкекен элибизге тюшдюк. Къамыш Къулакъны орта школуну 9-чу классына джюрюб башладым. Бир кюн эртденбла  директорубуз Хасанланы Исса бизни, 10-чу классны сохталарын, джыйыб, дерследен сора кетмей, школну тёбен джанында къазауатдан алгъа ишленнген эски клубха барыргъа буюрду. Баргъаныкъда биз танымагъан эки джаш, къобузу  бла джылы келген тиширыу,  Исса Танаевич да биргелерине сакълаб тура эдиле. Аланы бири Гитче Къарачай районну Джарыкълыкъ юйюню тамадасы Боташланы Мусратны джашы Борис, бири да Чотчаланы Магомет болгъанын директорубуз айтды. Ала школда ансамбль къураргъа келгенлерин черте, ол затны къаллай уллу магъанасы боллугъун да билдирди. Толуракъ хапар айтыргъа Боташ улугъа сёз берди.
- Талай айдан районну школларында суратлау коллективлеге къарау боллукъду. Айырыб да тепсеу ансамбллеге баш магъана берилликди. Киши джуртлада унутулургъа джетген маданият бла санатны мындан ары джангыртырыкъла сизнича джаш адамладыла. Чотчаланы Магомет юретирикди. Сиз барынг да тепсей билгенигиз хакъды, алай болса да бир джолгъа сахнагъа чыгъаргъа сегиз-тогъуз джаш, аллай бир да къыз керекди. Ол себебден айырыб аллыкъды. Тартынмай, буюкъмай барынг да чыгъыб тепсегиз, истемеге барыгъыз, – деди Борис.

 Мындан алда биз, редакцияда ишлегенле, газетибизни корректору, фахмулу журналист,  огъурлу адам Батчаланы Адейни къызы Лидияны туугъан кюню бла таза джюрекден алгъышлагъан эдик. Айхай да, ишден арымагъан, талмагъан,  миллетини сыйын чыгъаргъан эмда джюрек джылыулары бла тёгерекге къууат салгъан, не къыйын кёзюуде да тёзюмлю бола билген адамланы кёрсенг, учуннган этесе.
Къазауатны джылларында туугъан сабийлени, эшта, джазыулары бирчаракъ болурла - ала туугъан джуртларындан узакъда эс джыйгъандыла, Кавказны сынгар айтыб эшитгендиле. Лида да, атасы Уллу Ата джурт къазауатха кетгенден сора туууб, анасыны къойнунда бир кесек заманны ичинде Къызыл Октябрь элинден Фрунзе областны Быстровский районуну Орловка элине тюшеди. Ол тёлюню сабийликлери адам сукъланырча болмагъанды. Аланы эслеринде татлы сабий сезимле тюл, ачы хапарла сакъланадыла. Аны амалтын ол тёлюню биографиясыны ал тизгинлери «къазауат», «кёчгюнчюлюк» деген сёзледен башланады. Аны айтханым, Лидия да анасыны къойнунда огъуна сюргюнчю болгъанын, аякъ ызлары Азияны исси къумларында къалгъан сабийлигин сагъыныргъа сюймейди.

  1. ДЖАШАУДА ЫЗ
  2. Ёлюмге бойсунмагъан джигитлик