В изге белгили джыл санауда эм ачы, эм уллу къазауат джерни юсюнде 1941-чи джыл никкол айны 22-де башланнганды. Къарачайны джашлары бла къызлары, къолларына сауут алыб, Джуртну къанлы джаудан къорууларгъа тургъандыла.
Бизни халкъны келечилери, деу Джуртубузну кюн батхан джанындан башлаб, Москвагъа эмда Сталинградха дери, Заполярьеден кавказ таулагъа дери уруш этгендиле. СССР-ден озуб, тыш къраллада партизан отрядлада джигитлик этиб, атларын айтдыргъандыла.
1941-чи джылдан 1943-чю джылгъа дери 15 минг бла 600 къарачайлы Ата джуртну фашист зорчуладан сакълагъанды. 9 минг бла 500 адам уруш тюзде джан бергенди. Уллу Ата джурт къазауатда уллу джигитлик эмда ётгюрлюк танытханлары ючюн халкъыбызны кёб адамы «Совет Союзну Джигити» деген сыйлы атха теджелгенди.
Алай а халкъыбызны, зор бла тарих Джуртундан кёчюрюб, Орта Азия бла Къазахстанны къум тюзлерине атханлары амалтын, тулпар джашларыбыз ол уллу саугъадан къуру къалгъандыла.

  Хар къралны кючлюлюгю, аталаны-бабаланы этген джигитликлерин унумай эсгериб, аланы юлгюлеринде джаш тёлюню юретиудеди. Уллу Ата джурт къазауатда ёлгенлени, сау къалгъан ветеранланы джашау ызлары бизни къралны тарихини унутулмазлыкъ кесегиди. Ала биз быллай рахат джашауда джашар ючюн, джанларын-къанларын аямай кюрешгендиле. Ёлгенле, сау къалгъанла да къолларындан келгенни этгендиле. Ветеранлагъа джюрек разылыгъымы билдиреме, бюгюнлюкге дери джашамай ёлгенле джандетли болсунла. Мен аллай джигит ветеранланы бири Хубийланы Шонайны джашы Мустафаны юсюнден хапар айтыргъа излейме.
М. Хубий улу 1918-чи джыл хычаман (май) айда Джёгетейде Мустафаны урунуугъа сый берген юйдегисинде туугъанды. Бу кюнледе анга 100 джыл толгъанды! Джигит таулу кёб сабийли юйдегини бири болуб ёсгенди. Сабийлигинден къолундан келген ишлени эте, физкультура бла кюреше, кюч алыб ёседи. Уллуракъ болгъанында, тутушдан тюрлю-тюрлю дараджада бардырылгъан эришиуледе алчы, ёчлю орунланы алгъанлай тургъанды. Школда, ариу халисин кёргюзе, устазланы айтханларын этиб, иги окъугъанды. Школ ишлеге да къошулгъанлай тургъанды.

 Къыйынлыкъны, зауукълукъну да кёре келген зауаллы халкъыбыз, 1943-чю джылны абыстол айыны 2-син унутмагъанча, 1957-чи джылны хычаман айыны 3-сюн да унутмагъанды. Джазны ол сейирлик кюнюнде джуртуна къайтыб келген къарачай миллетни биринчи эшелону Черкесск шахарны станциясына келиб тохтагъанды. Халкъны бери ташыгъан эшелонла аны ызындан да талай болгъандыла, алай а биринчи биринчи болгъаны ючюн, бек эсде къалгъанды. Нарсаначы киши Алийланы Чорнаны джашы Солтан, хычаман айны 3-де Черкесскени темир джол вокзалында биринчи къарачай эшелонну аллына чыгъыб, хошкелди айтханланы ичинде болгъанды. Ол керти дуниягъа кетгенли алай кёб заман да болмайды. Джарыкъ джандетде джатсын. Ауушуруну аллы бла редакциягъа келиб, бу хапарны айтхан эди.

  Халкъыбызны Джуртуна къайтарыр ючюн, озгъан ёмюрню 50-чи джылларында этилген кюреш джаш тёлюню, студентлени джыйылыуларындан, аланы кърал башчылагъа джазгъан письмоларындан башланнганды. Тири адамларыбыз джамагъатны арасында ангылатыу ишни таукел бардыргъандыла. Алай эте келиб, 1956-чы джыл хычаман айны 13-де Фрунзе шахарны къатындагъы Воронцовка деген элде танг кесек къарачайлы джыйылыу къурагъан эди. Анда Правительствогъа къарачай халкъны джуртуна къайтарлыгъын тилей барлыкъ келечилени джиберирге деб оноу этилген эди. Алай бла Москвагъа барлыкъ делегация хазыр болгъан эди: Акъбайланы Магомет, Алийланы Ракай, Къараланы Басханукъ, Токаланы Сеит-Умар, Эбзеланы Аскер.

  1. «ТАМАЛЫН ОЛ САЛГЪАНДЫ»
  2. Махтаугъа, сыйгъа тыйыншлы адамды