Государственное учреждение
  • О газете
    • О газете
    • Выходные данные
  • Новости
  • Статьи
    • 75 лет Победы
    • Политика
    • Религия
    • Традиции
    • Спорт
    • Культура
    • Образование
    • Силовые структуры
    • Знаменитые
    • Медицина
    • Социально-экономическая сфера
    • Адабият (литература)
    • Общественная жизнь
    • История
  • Избранное
  • Наша жизнь
  • Архив газеты
    • 2023 год
    • 2022 год
    • 2021 год
    • 2020 год
    • 2019 год
    • 2018 год
    • 2017 год
    • 2016 год
    • 2015 год
    • 2014 год
    • 2013 год
    • 2012 год
    • 2011 год
    • 2010 год
    • 2009 год
  • Связь с нами
  • Вход

«АЛА УРУНУУНУ БЕК СЮЙГЕН АДАМЛАДЫЛА…»

 Уллу Ата джурт къазауатны кёзюуюнде сталинчи къайгъылы чюйре режимни ууундан ненча гюнахсыз халкъ кёчгюнчюлюкню азабларын чекгени дуниягъа белгилиди.

1941-чи джыл немчала, 1941-1942-чи джыллада финле, 1943-чю джыл къарачайлыла, 1944-чю джыл малкъарлыла, къалмукълула, кърым татарлыла, месхетинчи тюрклюле, чеченлиле бла ингушлула кеслерини гитче ата джуртларындан автономияларын тас эте, Къазахстаннга, Орта Азия бла Сибирге ашырылгъандыла. Кёчгюнчюлюкде ол халкъланы ары-бери барыргъа, кеслерини тиллеринде сабийлерин окъутургъа, адабият, маданият джанындан да миллетликлерин сакъларгъа мадарлары болмагъанды. Къарачайлыла бла малкъарлыла кеслерини тил, тин, юй-турмуш байлыкъларын сакълаялмазча, кёбчюлюкде джашаялмай, эриб кетерча, юйдегилени ууакъ-ууакъ бёлюб, талай республиканы, областланы шахарлары бла эллерине ашыргъандыла: Чимкент областха 142, Джамбул областха 128,  Акмолинск областха 13, Къызылорда областха 2, Павлодар областха 10, Талдыкурган областха 3, Кёкчетау областха 3, Семипалатинск областха 6, Караганда областха 3, Актюбинск, Джезкъазгъан шахарлагъа, Къыргъызстаннга 199, Узбекистаннга 39, Таджикистаннга 2 юйдегини. Бютеулей да 580 эл  бла  шахаргъа  кау-куу этиб юлешгендиле.

Спецпереселенец атлы халкъланы джаш тёлюлерине институтлада окъургъа эркинлик болмагъанды. Комендантладан эркинликсиз бир джерден башха джерге баргъанны джорукъну бузгъаннга санаб, айыбына джолукъдургъандыла, сюдлюк-джоллукъ этгендиле. Спецпереселенецлени джашлары бла къызларыны  депутатлыкъгъа сайланыргъа, уллу къуллукълада ишлерге, джашларыны аскерде къуллукъ этерге да эркинликлери болмагъанды. Школлада окъургъа сабийлени 40 процентини  мадары  болгъанды.

Подробнее: «АЛА УРУНУУНУ БЕК СЮЙГЕН АДАМЛАДЫЛА…»

ЁЛЮМНЮ АУУЗУНДА

 Анамдан айырылгъаным

Атабыз атсыз-чуусуз болуб, андан чыртда хапар келмегенине, ёлгенди деб тура эди анам. Тас болгъанын билдирген къагъытны алгъанында уа, асыры бек къыйналгъандан, тёшекге тюшюб къалгъан эди.

Анам ауруб джатыб тургъан заманда, бек ач болгъаныкъда, ашарыкъ излеб, ферманы складына тюшюб, бышлакъ кесек алгъан эдим. Юйню башы бла чыгъыб, къарауулну къолуна тюшерге да аздан къалгъан эдим. Бышлакъны юйге келтиргенимде, къайдан алгъанымы билирге излеген эди анам. Аны къыйнаргъа излемей, ким эсе да бергенди деб, къойгъан эдим. Ауруб тургъан анам: «Биреу разы болуб берген эсе игиди, алай болмай, урлаб, гюнах затны алыб келген эсенг, мен ёмюрде да разы боллукъ тюлме...» - деген эди. Андан сора не къыйын болумгъа тюшсем да, сормагъанлай кишини затын алмагъанма.

Анам хариб ма ол ауругъанындан эс джыялмай, бек джашлай, дуниядан кетиб къалды.

Подробнее: ЁЛЮМНЮ АУУЗУНДА

«Быллай адамладан этилселе чюйле, дунияда болмаз эдиле аладан кючлюле»

Халкъыбызны онглу уланларыны бири Борлакъланы Абдулланы джашы Салисге быйыл 100 джыл толлукъ эди. Джерни къалынын, джукъасын да сезген таулу кишини ётген джолун бюгюннгю эмда келир тёлюлеге юлгюге айтырчады. ХХ-чы ёмюр халкъыбызгъа теджеген сынауланы барысындан да тыйыншлы ётюб, Борлакъ улу джашауда унутулмазча уллу энчи ыз къойгъанды.

Ол Къарачайны буруннгу эллерини бири Хурзукда туугъанды. Аны атасы бла анасы Борлакъланы Юсуфну джашы Абдулла бла аны юй бийчеси Тохчукъланы Бекирни къызы Байдымат ишни сюйген, аны неден да баш салгъан адамла болгъанлары себебли, аланы тепсилеринде туздам эркин болгъанды. Бу юйдегиде халкъыбызны бурундан келген адетлерин тутуугъа уллу эс бёлгендиле. «Адеб-намыс болмагъан джерде берекет да болмайды» деген айтыу алагъа джашау джорукъ болгъанды. Айхай да, ол затны ала сабийлерине бек гитчелей сингдириб башлагъандыла. Сегиз сабийни бири болуб ёсген Салис не тукъум ишден да артха турмагъанды, кесинден тамадаланы айтхан сёзлерин джерге тюшюрмегенди.
1932-чи джыл Борлакълары Уллу Къарачайдан Гитче Къарачайгъа кёчеди

Подробнее: «Быллай адамладан этилселе чюйле, дунияда болмаз эдиле аладан кючлюле»

Джуртуна халал къуллукъ этгенди

 Быйыл къыркъаууз (сентябрь) айны 14-де Эресей Федерацияны Джигити Гербекланы Чомайны джашы Магомедге 95 джыл толлукъ эди. Мен бу статьямы генерал-майор Иван Константинович Морозовну «Полки сражались по-гвардейски» деген документли повестинден юзюк бла башларгъа излейме.
Уллу Ата джурт къазауатны кёзюуюнде Иван Константинович гвардиячы дивизиягъа башчылыкъ этгенди. Гербекланы Магомед анда миномётчу болуб тургъанды.
Морозовну повести 1976-чы джыл уллу тираж бла Волгоградда чыкъгъанды. Автор кесини китабында немчала бла урушну былай суратлайды: «Пулемётланы кючлери бла алгъа уруб келгенле гвардияны лейтенанты Алексей Шишкинни  ротасыны джолун тыйдыла. Туура ол кёзюуде тамада сержант Гербек улуну айтылыб тургъан миномёт расчёту джетиб къалды.
Он такъыйкъаны ичине гитлерчи пулемётладан джукъ да къалмады. Рота кесини ишин андан ары бардырды. Бизни гвардиячыла, джаугъа солуу бермей, талай кюнню сермешдиле, аланы аякъ орунлу болургъа къоймадыла».

Подробнее: Джуртуна халал къуллукъ этгенди

  1. Ишине кёре — сыйы
  2. Халкъыбызны сыйлы адамы

Страница 3 из 15

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • ...
  • 6
  • 7
  • 8
  • 9
  • 10
  • Вы здесь:  
  • Главная
  • Избранное

Последние новости

  • Об экономике в регионах ЮФО и СКФО и ожиданиях бизнеса на 2023 год – в докладе Банка России
  • ДЖУР БАЛАЧЫКЪ
  • АШХЫ БАШЛАМЧЫЛЫКЪГЪА ДЖОЛ АЧА…
  • САБИЙЛЕНИ УЧАРГЪА ЮРЕТЕДИЛЕ
  • КЕЛЕЧИНИ СЁЗЮ — КЕБЕК

Популярное

  • "Къарачай" газетде ишлегенле Чегемде
  • "Къарачай" газетни коллективи Уллу Къарачайда
  • "Къарачай" газетни коллективи субботникде
  • КЪАРАЧАЙ РЕДАКЦИЯНЫ ИШЧИЛЕРИ СУББОТНИКДЕ
  • Джарыкъ мероприятие
ban2

В лицах

help_chs_03.jpg

Документы

Отчет по СОУТ

Программа подготовки ЕДДС

Все печатные СМИ он-лайн


В начало

© 2023 Государственное учреждение "Редакция газеты "КАРАЧАЙ"