ИТ БУРУН (ШИПОВНИК)

Ит бурунну тюрлю-тюрлюлери Эресейде бла Орта Азияда алтмышдан аслам, Шимал Кавказда къыркъдан аслам тюбейдиле.
Ит бурунла тыш кёрюнюшлери, дарман-дарылыкълары бла бир-бирлерине бек ушашдыла. Бизни джерибизде аслам тюбюген а ит бурунду. Ол кимге да белгили, мийиклиги 2,5-3 метрге джетген, джоппу ёсген кёкенди.
 Май-июль айлада гоккалары чагъадыла, урлугъу август-октябрь айлада бишеди. Ит бурун къышха дери да кёкенни юсюнде къалады. Бу кёкен чегет къыйырлада, ачыкъ тик бетледе, къабыргъалада, ёзен суу джагъалада, джол джанлада ёседи.

Ит бурун джюз ауруугъа дарманды.  Джангы эм эски джукъгъан ауруулагъа, джангы эм эски бауур ауруулагъа, бюрекни сууугъу болса, ашхынны джарасы болса, эски эм джангы ичеги ауруулагъа, къан къыйын уюгъаннга, къан тамырла къанны тыялмайын ётдюрюб баргъанлагъа, ёпкеден, ашхындан, ичегиден, бурундан, тиш этден къан кетгеннге, къаны азгъа, ёпкени, ёпке башыны сууугъу болгъаннга, витаминле джетишмегенден тиш эт ауруулагъа, ёт къууукъгъа, сийдик къууукъгъа сууукъ къатылгъаннга, тери ауруулагъа, дагъыда къайсысын айтайым, барына да хайырландырыгъыз, керти дарманды. Аны джемишин, чапыракъларын, тамырын, бутакъларын да джаратыргъа болады.
Биринчиси, джемишинден 20 граммны алыб, къанджал сауутха атыб, юсюне 200 миллилитр къайнагъан сууну къуюб, башын джабыб, исси от джылыуда къайнай тургъан сууу бла уллу къанджал сауутну ичине салыб, 15 такъыйкъаны тутугъуз. Сууутуб, андан сора сюзюб, къанджал сауутну ичинде къалгъан джемишин да сыгъыб, сууу сюзюлюб алыннган суугъа къуюб, 200 миллилитр джетмегенни да къайнагъан суу бла джетдириб, кюнюне эки-юч кере джюз миллилитрден эки ыйыкъны ичигиз.
Экинчиси, ит бурунну джемишинден татлы суу этиб ичигиз. Ючюнчюсю, джууулуб, ууакъланыб джыйылгъан тамырындан эки уллу шай къашыкъ бла бирни алыб, 400 миллилитр суугъа атыб, 15 такъыйкъаны къайнатыб, сууутуб, сюзюб, бал къошуб, 100 миллилитрден ашарны аллы бла 4 кере ичигиз.
Бюрегигизде къумугъуз, ташыгъыз бар эсе, саныгъызны къурушдургъан аурууугъуз бар эсе болушурукъду. Тёртюнчюсю, чапырагъындан 10 граммны 200 миллилитр сууда 10 такъыйкъаны къайнатыб, сууутуб, сюзюб, бал къошуб, кюнюне 3 кере уллу шай къашыкъ бла бир ичигиз, эки ыйыкъны.