ДЖОЛ ХАНС
СПОРЫШ
ГОРЕЦ ПТИЧИЙ
МУРАВА ТРАВА
ПТИЧЬЯ ГРЕЧИХА
Бюгюнлюкде бизге белгили бу ёсюмню джол ханс деб къарачайча бир аты болгъанлыкъгъа, орусча джети аты барды. Ол бирджыллыкъ, кёбюсюне джерге джайылыб ёсген, бир-бирлерини саптагъайлары 30-40 сантиметр мийикликге кёлтюрюлген дарман хансды. Аны мингле бла джылланы, Диоскарид бла Плинийни заманларындан бери, аурууланы багъыуда хайырландырыб келедиле.
Джол хансны кесине ушаш ёсюмледен башхалыгъы - башында гюл джоппусу болмайды, гоккалары акъсылдым ууакъчыкъладыла, чапыракъларыны “къоюнларындан” чыгъадыла. Чапыракъларыны узунлукълары 1,5-2 сантиметрдиле, кеслери да зугулчукъла боладыла. Гоккалары чагъыб бошагъандан сора, саптагъайы бек къаты болады. Аны ючюндю бютеу да, ханс чакъгъан кёзюуде дарманнга джыйгъанлары, июль - август айлада.
Бу ханс май айдан башлаб, кюзню ахырына дери чакъгъанлай турады. Урлугъу, къозгъа ушаш, зугулуракъды. Тамыры дарманнга джараусузгъа саналгъанлыкъгъа, бир-бир элледе хансы бла бирге тюрлю-тюрлю ауруулагъа себебди, деб бередиле. Алай а кёбюсюне дарманнга саптагъайын, чапыракъларын, гоккаларын хайырландырадыла.
Кеси да, зибилди, джол джанлада, тюз джерледе, тау этекледе, эл ичледе, юйлени къатларында, бачхалада, къаты джерледе къалын ёседи, эркинди. Къаллай бир сюйсенг да хазырларгъа боллукъду. Чалсанг да джангыдан дженгил джайылыб, ёсюб кетеди, суусузлукъну да иги кёлтюреди. Кюнде кебдириледи, джангур джетмесин, мугут болса джарамайды хайырландырыргъа. Аз ийисчиги барды, къарагёгенни джемишича, ауузунгу къалын этеди.

Джол хансны ёпке ауруугъа, джел ауруугъа, ичеги ауруугъа, ичи ётгеннге, къан ауруугъа, бюрегинде ташы болгъаннга, сийдик джоллары къыяулулагъа, баууру, ашхыны инджитгенлеге, тюз ичегисини къан тамырлары керилгенлеге, бек керилиб къанагъанлагъа да джаратадыла.
Биринчи: тёрт уллу шай къашыкъ бла бирни къанджал сауутха атыб, юсюне 200 миллилитр къайнагъан сууну къуюб, башын джабыб, сууу къайнай тургъан уллуракъ къанджал сауутну ичине салыб, 15 такъыйкъаны тутуб, сууутуб, сюзюб, ичинде къалгъан хансны да сыгъыб, анга къошуб, ол бары да 200 миллилитрге джетмесе, къайнагъан суу къошуб, аллай бир этиб, кюнюне 3 кере 100 миллилитр ичигиз.
Экинчи: тёрт уллу шай къашыкъ бла бирни 300 миллилитр къайнагъан сютге атыб, 10-15 такъыйкъаны сериуюн отда тутуб, сора сууутуб, сюзюб, башха сауутха къуюб, къалгъан хансны да сыгъыб, чыкъгъанын да сюзюлюб алыннганнга тамызыб, 300 миллилитрге джетмесе, юсюне къайнагъан сют къуюб, ол мардагъа келтириб, кюнюне 100 миллилитр 3 кере ичигиз. Башында айтылгъан ауруулагъа да джарарыкъды, адамгъа кюч-къарыу да берликди.