Дауутланы Зулкъарнайны джашы Махти 1922-чи джыл Акъ Суу элде туугъанды. Хуламо-Безенги районну аскер комиссариаты аны 1939-чу джылны эндреуюк (декабрь) айында Къызыл Аскерге къуллукъ этерге джибергенди. Ариу халиси, терен ангысы, ётгюр джюреги болгъан джити таулуну къуллукъ этген аскер бёлекни тамадасы аны башхалагъа юлгюге айтханлай тургъанды. Архивде сакъланнган къагъытлада аскер башчыладан Дауут улугъа этилген бюсюреуле ол шартларына шагъатлыкъ этедиле.
Махти Прибалтика аскер округда мараучу полкну пулемёт ротасында пулемётчу болуб къуллукъ этгенди. Къуллукъ этген биринчи айларында огъуна ол кесин махтаулу кёргюзгенди. 1941-чи джыл арттотур (апрель) айны 20-да Дауут улу къуллукъ этген аскер бёлекни командири аны тирилигини юсюнден газетде да джазгъанды. Аллай керти уланны ёсдюргенлери ючюн аны атасы Зулкъарнайгъа джюрек разылыгъын да билдириб, письмо джазыб ийген эди. «Хурметли Зулкъарнай Баразович! Къызыл Аскерни тизиминде къуллукъ этген Сизни джашыгъыз Махти кесек заманны ичинде кесин тамам ашхы кёргюзгенди. Политика эмда аскер билими бла алчыды. Ата джуртха къуллукъ этиуге керти джюреги бла берилген уланды. Анга берилген джумушну тыйыншлы баджаргъаны ол шартына шагъатлыкъ этеди. Сизни уланыгъыздан къызыласкерчиле юлгю аладыла, кёб затха да юренедиле. Ишленмеклиги болгъан, сыйын тута билген, ариу халили джашны ёсдюргенигиз ючюн сау болугъуз!» - деб джазылады ол къагъытда.
Махти Уллу Ата джурт къазауат башланнган кюнледе огъуна къошулгъанды урушха. Ол Балтика тенгизни джагъаларын къоруулай гитлерчи фашистле бла кючлю сермешледе болгъанды. 1941-чи джылны аякъ сюреминден башлаб 1942-чи джылны биринчи айлары Шимал-Кюнбатыш фронтлада совет аскерлеге эм къыйын кёзюу болуб тюшген эди. Ма ол кёзюуде пулемётчу Дауутланы Махти да кесини юсюнде сынагъанды къазауатны къыйын хыйсабларында кёб затны.
Махти болгъан аскер бёлек талай кюнню баргъан къаты сермешледен сора уруш баргъан джерден, бир кесекге бир джанына кетерге буйрукъ алгъанды. Башха бёлек аны орнуна джау бла сермешген сагъатда Махти бла бирге талай къызыласкерчи да джууукъдагъы фронтчулагъа къошулургъа, деген нюзюр бла чегет ичине сингнгендиле. Сермешде къарыулары кетген, арыб-талыб тургъан джашла солуу алыргъа алайда тохтагъандыла. Махти пулемётун ариулаб, ызына джыйыб, хазырлаб, тёгерекге сакъ къарай, ёрге тура тебрегенлей, узакъдан келе тургъан адамланы ауангыларын эслегенди. Джууугъуракъ келгенлеринде, аланы къолларында автоматлары бла, юслеринде да къызыласкерчи кийимлерин кёргенди. «Былайлада бизни аскерчиле къайдан чыкъдыла, киши болмазгъа керек шой эди…» деген къайгъы джюрегине киргенди. Махти нёгерлерин сакълыкъгъа чакъыра, келе тургъан бёлекге, кирпик къакъмай, къараб тургъанды. Сора ол адамла быланы эслебми къойгъан эдиле да, олсагъатлай бугъунур къайгъы этиб кеслерине ишекли этдиргендиле. Махти алагъа таууш этгенди. Алай болса да ол «къызыласкерчиле» бугъунур, къачар къайгъы этиб башлагъандыла, таб, бири уа автоматындан былагъа атаргъа да кюрешгенди. Дауут улу къызыласкерчилени кийимлерин кийген фашистле болгъанларын сезиб, пулемётдан чакъдыргъанды. Алайда уста пулемётчу, къатындагъы нёгерлери да халны толу ангылагъынчы, немец диверсантланы къурутханды. Ол тирилиги эмда керек сагъатда, сакълыкъ кёргюзюб, аскерчилени къоркъуусузлукъларын сакълагъаны ючюн Махти Къызыл Джулдузну ордени бла саугъаланнганды.
1942-чи джыл байрым (февраль) айны 2-де аллай ачы сермешлени биринде Махти къыркъгъа джууукъ фашистни пулемёту бла къыргъанды. Чабыуул этген гитлерчилени бёлегини башын кёлтюреме деген бир фашистни да къоймай, мараб пулемётундан чакъдыргъанын тохтатмай, алай бла алагъа алгъа барыргъа мадар бермей, талай заманны къымсыз этдириб тургъанды. Ол ачы сермешде, 1942-чи джылны байрым (февраль) айыны 8-де, ай медет, фашист снайперни огъу джыйырма джылы тюгел толмагъан Дауутланы Махтини джашауун юзгенди. Аны ёлген хапары малкъар халкъына бушуу болуб джетген эди. Ол урушда этген джигитлиги ючюн «Совет Союзну Джигити» деген атха теджелген эди. Алай болса да аслан кёллю ётгюр пулемётчугъа Алтын Джулдуз медаль берилмей къалгъанды. Ол ёлгенинден сора Ленинни ордени бла саугъалагъандыла.
Джанын-къанын аямай Ата джуртун джакълауда хакъ кёлю бла къуллукъ этиб, ахыр тылпыууна дери джау бла сермеше, анга кертилей къалгъанды Дауутланы Махти. Ол къуллукъ этген бёлекни командири 1942-чи джыл алтотур (март) айны 16-да атасы Зулкъарнайгъа къайгъы, бушуу письмо джазыб ийгенди. Анда аланы джашлары керти джигитча, джан бергенин, аны сыйы, махтауу ёмюрлюкге аскерчилеге юлгю болуб къаллыгъын эмда Махти ючюн къан дерт алыргъа нёгерлери сёз бергенлерин чертиб джазгъан эди. Письмону ичине да Махти, ёлюр кюнюнден, бёлек кюнню алгъа тюшген суратларын да салыб джиберген эди. Дауутланы Махтини ёлюгюн Прибалтикада Къарнаш къабырлада асырагъандыла.
Дауут улуну ётгюрлюгюню юсюнден талай тарихли китаблада да джазылгъанды. Керти джигитлик этген таулуланы атлары бюгюнлюкде да толу ачыкъланыб бошалмагъандыла. Алай болса да билгенлерибизни юслеринден хапар джыя, ёсюб келген тёлюлеге юлгю болурча белгили эталсакъ, аланы атлары миллетни эсинде ёмюрлюкге сакъланыр деб ышанабыз.
Махти Прибалтика аскер округда мараучу полкну пулемёт ротасында пулемётчу болуб къуллукъ этгенди. Къуллукъ этген биринчи айларында огъуна ол кесин махтаулу кёргюзгенди. 1941-чи джыл арттотур (апрель) айны 20-да Дауут улу къуллукъ этген аскер бёлекни командири аны тирилигини юсюнден газетде да джазгъанды. Аллай керти уланны ёсдюргенлери ючюн аны атасы Зулкъарнайгъа джюрек разылыгъын да билдириб, письмо джазыб ийген эди. «Хурметли Зулкъарнай Баразович! Къызыл Аскерни тизиминде къуллукъ этген Сизни джашыгъыз Махти кесек заманны ичинде кесин тамам ашхы кёргюзгенди. Политика эмда аскер билими бла алчыды. Ата джуртха къуллукъ этиуге керти джюреги бла берилген уланды. Анга берилген джумушну тыйыншлы баджаргъаны ол шартына шагъатлыкъ этеди. Сизни уланыгъыздан къызыласкерчиле юлгю аладыла, кёб затха да юренедиле. Ишленмеклиги болгъан, сыйын тута билген, ариу халили джашны ёсдюргенигиз ючюн сау болугъуз!» - деб джазылады ол къагъытда.
Махти Уллу Ата джурт къазауат башланнган кюнледе огъуна къошулгъанды урушха. Ол Балтика тенгизни джагъаларын къоруулай гитлерчи фашистле бла кючлю сермешледе болгъанды. 1941-чи джылны аякъ сюреминден башлаб 1942-чи джылны биринчи айлары Шимал-Кюнбатыш фронтлада совет аскерлеге эм къыйын кёзюу болуб тюшген эди. Ма ол кёзюуде пулемётчу Дауутланы Махти да кесини юсюнде сынагъанды къазауатны къыйын хыйсабларында кёб затны.
Махти болгъан аскер бёлек талай кюнню баргъан къаты сермешледен сора уруш баргъан джерден, бир кесекге бир джанына кетерге буйрукъ алгъанды. Башха бёлек аны орнуна джау бла сермешген сагъатда Махти бла бирге талай къызыласкерчи да джууукъдагъы фронтчулагъа къошулургъа, деген нюзюр бла чегет ичине сингнгендиле. Сермешде къарыулары кетген, арыб-талыб тургъан джашла солуу алыргъа алайда тохтагъандыла. Махти пулемётун ариулаб, ызына джыйыб, хазырлаб, тёгерекге сакъ къарай, ёрге тура тебрегенлей, узакъдан келе тургъан адамланы ауангыларын эслегенди. Джууугъуракъ келгенлеринде, аланы къолларында автоматлары бла, юслеринде да къызыласкерчи кийимлерин кёргенди. «Былайлада бизни аскерчиле къайдан чыкъдыла, киши болмазгъа керек шой эди…» деген къайгъы джюрегине киргенди. Махти нёгерлерин сакълыкъгъа чакъыра, келе тургъан бёлекге, кирпик къакъмай, къараб тургъанды. Сора ол адамла быланы эслебми къойгъан эдиле да, олсагъатлай бугъунур къайгъы этиб кеслерине ишекли этдиргендиле. Махти алагъа таууш этгенди. Алай болса да ол «къызыласкерчиле» бугъунур, къачар къайгъы этиб башлагъандыла, таб, бири уа автоматындан былагъа атаргъа да кюрешгенди. Дауут улу къызыласкерчилени кийимлерин кийген фашистле болгъанларын сезиб, пулемётдан чакъдыргъанды. Алайда уста пулемётчу, къатындагъы нёгерлери да халны толу ангылагъынчы, немец диверсантланы къурутханды. Ол тирилиги эмда керек сагъатда, сакълыкъ кёргюзюб, аскерчилени къоркъуусузлукъларын сакълагъаны ючюн Махти Къызыл Джулдузну ордени бла саугъаланнганды.
1942-чи джыл байрым (февраль) айны 2-де аллай ачы сермешлени биринде Махти къыркъгъа джууукъ фашистни пулемёту бла къыргъанды. Чабыуул этген гитлерчилени бёлегини башын кёлтюреме деген бир фашистни да къоймай, мараб пулемётундан чакъдыргъанын тохтатмай, алай бла алагъа алгъа барыргъа мадар бермей, талай заманны къымсыз этдириб тургъанды. Ол ачы сермешде, 1942-чи джылны байрым (февраль) айыны 8-де, ай медет, фашист снайперни огъу джыйырма джылы тюгел толмагъан Дауутланы Махтини джашауун юзгенди. Аны ёлген хапары малкъар халкъына бушуу болуб джетген эди. Ол урушда этген джигитлиги ючюн «Совет Союзну Джигити» деген атха теджелген эди. Алай болса да аслан кёллю ётгюр пулемётчугъа Алтын Джулдуз медаль берилмей къалгъанды. Ол ёлгенинден сора Ленинни ордени бла саугъалагъандыла.
Джанын-къанын аямай Ата джуртун джакълауда хакъ кёлю бла къуллукъ этиб, ахыр тылпыууна дери джау бла сермеше, анга кертилей къалгъанды Дауутланы Махти. Ол къуллукъ этген бёлекни командири 1942-чи джыл алтотур (март) айны 16-да атасы Зулкъарнайгъа къайгъы, бушуу письмо джазыб ийгенди. Анда аланы джашлары керти джигитча, джан бергенин, аны сыйы, махтауу ёмюрлюкге аскерчилеге юлгю болуб къаллыгъын эмда Махти ючюн къан дерт алыргъа нёгерлери сёз бергенлерин чертиб джазгъан эди. Письмону ичине да Махти, ёлюр кюнюнден, бёлек кюнню алгъа тюшген суратларын да салыб джиберген эди. Дауутланы Махтини ёлюгюн Прибалтикада Къарнаш къабырлада асырагъандыла.
Дауут улуну ётгюрлюгюню юсюнден талай тарихли китаблада да джазылгъанды. Керти джигитлик этген таулуланы атлары бюгюнлюкде да толу ачыкъланыб бошалмагъандыла. Алай болса да билгенлерибизни юслеринден хапар джыя, ёсюб келген тёлюлеге юлгю болурча белгили эталсакъ, аланы атлары миллетни эсинде ёмюрлюкге сакъланыр деб ышанабыз.
БАТЧАЛАНЫ Фатима.
{jcomments}
