1941-чи джыл никкол (июнь) айны 22-си алгъыннгы Совет Союзну бютеу халкъларыны эслеринде джашайды. Ол кюнню биз къанлы къазауатда къалгъан аскерчилерибизни эсгериуню кюню этиб белгилейбиз. Ол хар юйдегиге бушуу кюндю, нек дегенде, аны отунда ачымагъан юйдеги хазна джокъду. Бюгюнлюкде бизни джарыкъ, мамыр джашауубуз ючюн кеслерин аямай, ёлебиз деб сагъыш этмей уруш этгенлери ючюн хар аскерчибизни аллында баш иерге керекбиз. Ол Ата джурт ючюн баргъан къазауат Совет Союзну кёб миллетли халкъыны барысына да бек ауур сынау болгъаны хакъды.
Джыйырманчы ёмюрде огъай эсенг, дуния къуралгъанлы бери да бизге белгили эм уллу къазауат башланнган кюндю ол. Ол урушда бизден 27 миллиондан аслам адам къырылгъанды. Шахарла, элле тамырлары бла кюйгендиле.
Бир юйюрден талай адам, таб, бютеу уланлары да ёлген юйдегиле да болгъандыла. Талай джылны барыб, 1945-чи джыл хычаман (май) айны 9-да Совет Союзну хорламы бла тамамланнган къазауат бизни республикадан да кёб адамны уруш тюзде къойгъанды. Кёблени башсыз этгенди. Бизни къарачай халкъ да мингле бла джашларын, къызларын урушну къыйын джолларына ашыргъанды.
Ата джурт къазауат башланнган кюн огъуна бизни тау джуртубузда къолуна сауут алыргъа къолундан келлик адамла джаугъа къаршчы тургъандыла. Уллу Ата джурт къазауатда Къарачай-Черкесияны 21570 джашы бла къызы Джуртубузну фашист зорлукъдан джакълай, джан бергендиле. Ол сан иги танг къысхартылыб берилгенин артдаракъда тарих документле, анга шагъатлыкъ этген бирси затла ачыкъ этгендиле. Тарихде алкъын бизге ачыкъланмагъан кёб зат болгъанына ишек джокъду. Алай болса да Уллу Ата джурт къазауат адам улуну эсинде, ангысында, джюрегинде совет адамланы фронтлада, тылда чексиз ётгюрлюклерин, джуртха кертиликлерин кёргюзген юлгю болуб сакъланнганды.
Къарачай-Черкесияны мингле бла адамлары фронтлада, партизан бёлекледе джанларын аямай уруш этгендиле. Къралыбызны айтылыб тургъан уллу шахарларын –Москва бла Ленинградны - джаудан азатлауда неда ары джауну джибермеуде бизни джердешле къарыуларын аямагъандыла. Джигит таулу джашларыбыздан кёбле, Белоруссияда джигитлик этиб, атларын айтдыргъандыла. Къралыбызны чеклеринден чыгъыб, Польшаны, Чехословакияны, Югославияны, Венгрияны дагъыда башха къралланы гитлерчи фашистледен къоруулауда джанларын-къанларын аямай кюрешгендиле.
Уруш тюзледе эмда госпиталлада ёлген къарачайлыланы саны мингле бла саналады (ол да толу ачыкъланыб бошалмагъанды). Уллу Ата джурт къазауат 1418 кюнню баргъанды. Ортача тергеб айтханда, хар кюн сайын бизни къралыбыз 25 мингден аслам адамын тас этиб баргъанды, аллай бир юйдегиге да почтальонла бушуу къагъыт келтириб тургъандыла. Аны юсюне да анча кюнню ичинде совет адамла орунларына кириб тынчлыкълы джатмагъандыла, джюреклерин къоркъуу кючлеб, башларын къайгъы басыб алай джашагъандыла.
Хорламны келтирир ючюн, адам ийнанмазча джигитликле этгенлени барын да айтыб чыкъгъан къыйынды. Къуру бизни республикадан «Совет Союзну Джигити» эмда «Эресей Федерацияны Джигити» деген сыйлы атлагъа ие болгъанланы саны 30-дан аслам болгъанды. Ол алкъын ахыр сан да тюлдю. Бизни къарачай халкъдан а кёблени къагъытлары джарашыб, «Совет Союзну Джигити» атха тыйыншлы болуб тургъанлай, миллетибизни Орта Азия бла Къазахстаннга кёчюргенлери амалтын, алалмай къалгъандыла. Джигитлени ол тизими бара баргъан заманда сыйлы атха толу ие боллукъларына ышанабыз. Башында сагъынылгъаныча, бюгюнлюкде бизни халкъны 11 адамы Джигит атны алгъанды. Аланы атларын айтыргъа борчлубуз, ёсюб келген тёлюлеге ол джигитле Ата джуртха кертиликни юлгюсюдюле. Совет Союзну джигитлери Багъатырланы Харун, Къасайланы Осман, Эресей Федерацияны джигитлери Бадахланы Хамзат, Гербекланы Магомет, Голаланы Джанибек, Биджиланы Солтан-Хамит, Ижаланы Абдулла, Чочуланы Харун, Хайыркъызланы Кичи-Батыр, Къаракетланы Юнюс, Ёзденланы Дюгербий халкъыбызны эсинде дайым джашарыкъдыла.
