Биз билген тарихде эм ачы, эм уллу къазауат джерни юсюнде 1941-чи джыл никкол айны 22-де башланнганды. Къарачайны джашлары бла къызлары, къолларына сауут алыб, Джуртну къанлы джаудан къорууларгъа тургъандыла.
1941-чи джылдан 1943-чю джылгъа дери 15 минг бла 600 къарачайлы Ата джуртну фашист зорчуладан сакълагъанды. 9 минг бла 500 адам уруш тюзде джан бергенди. Уллу Ата джурт къазауатда уллу джигитлик эмда ётгюрлюк танытханлары ючюн халкъыбызны кёб адамы «Совет Союзну Джигити» деген сыйлы атха теджелгенди.
Алай а халкъыбызны, зор бла туугъан джуртундан кёчюрюб, Орта Азия бла Къазахстанны къум тюзлерине атханлары амалтын тулпар джашларыбыз ол уллу саугъадан къуру къалгъандыла.
Алайды да, 1995-чи джылны аягъына «Совет Союзну Джигити» эмда «Эресей Федерацияны Джигити» деген ат 11 адамыбызгъа берилгенди, анга тыйыншлыла энтда бардыла.
Бюгюнлюкде 11 Джигитибиз бла да бизни миллет алгъыннгы Совет Союзну халкъларыны ичинде адам санына кёре биринчи орунну алады.
Бизни миллет кёчюрюлмесе, аны ётгюр джашларын 1943-чю джыл урушладан алыб, урунуу фронтлагъа ашырмасала, аны бла бирге ары дери да ол атха теджелгенлеге тыйгъычсыз ол ат берилсе, бизни джигитлерибизни саны дуниягъа айтыллыкъ болур эди.
«Джигит» атха ие болгъан джашларыбызны уруш джолларын сюзе тебресенг, ала бир-бирлерине асыры бек ушагъандан, быланы бир анамы табхан эди, деринг келеди. Аланы барында да болгъан шартла: джаугъа бойсунмау; онгсузну джакълар ючюн, къолундан келгенни этиу; джигитлик, ётгюрлюк; тюзлюкню джолун тутуу; башчылыкъ эте билиу; уруш этиуде усталыкъгъа-лагъымгъа дженгил юрениу; къыйын болумда эс ташламай, тюз оноу эте билиу…
Уллу Ата джурт къазауатда джигитлик этгенле, къуру миллетни тюл, къуру бир къралны тюл, бютеу адам улуну тарихине джарыкъ джулдузла болуб киргендиле. Джерни юсюн фашист эминадан къутхаргъандыла.
11 Джигитибиз - 11 джарыкъ джулдузубуз, - биз сизни бла ёхтемсинебиз, ёсюб келгенлеге сизни хапарыгъызны айтабыз, сиз азат этиб, бизге къоюб кетген Джуртубузну, деу къралыбызны да джылтырарыкъларын, джашнарыкъларын излейбиз. Аны ючюн къолдан келгенни барын да этебиз.
Нартладан къалгъан келбетли шам Джуртубузгъа мындан ары къыйынлыкъ-зорлукъ да джетмесин. Кёб миллетли Къарачай-Черкесия, уллу Эресей къралны ичинде игилик-ашхылыкъ бла атын айтдырыб, ал сафлада барсын.
Мамчуланы Дина.
Къарачай-Черкесия иш этилиб туризмге деб джаратылгъанчады. Хауасы тазады, джумушакъды. Адамлары къонакъ сюйген адамладыла.
КъЧР-ни Доммайча, Архызча курортлары джай, къыш да, джылны башха чакъларында да туристлесиз болмайдыла. Солургъа келгенлеге уа мында заманны излемине кёре джарашдырылгъан къонакъ юйле бардыла. Сёз ючюн, Доммайда 80 къонакъ юй, ауузланыргъа 70 джер, туристлени керекли затлары бла баджарыучу 100 джер ишлейди. Аны чынды джоллары бла бир кере баргъан адам аланы ёмюрюнде да унутурукъ тюлдю.
«Архыз» курортда да аламат къонакъ юйле ишленнгендиле. Тёрт турист маршрут къуралгъанды. Аланы узунлукълары 7,4 километрге джетедиле. Ол маршрутланы бирине Лыжа спортну халкъла арасы федерациясыны сертификаты берилгенди. Анда лыжа спортдан халкъла арасы эришиуле бардырылгъанлай турадыла. Мындагъы чынды джол а Эресейде эм узунду.