Къарачай-Черкес Республиканы халкъ джазыучусу Сергей Петрович Никулин 1922-чи джыл эндреуюк (декабрь) айны 5-де Тамбовда туугъанды. Школну тауусхандан сора, ол Пензада суратлау училищеге киреди. Уллу Ата джурт къазауат башланнганында, ол училищени бешинчи курсунда окъуй тургъанды.
1941-чи джылны аууз-герги (октябрь) айында аны Къызыл Аскерни тизгинлерине чакъырадыла.
Сергей Петрович Москва ючюн баргъан сермешиулеге къошулгъанды, Курск тогъайда уруш этгенди, Днепрни, Молдавияны, Румынияны азатлагъанды. Ол юч кере джаралы болгъанды.
Уруш джолун ол капитан чын бла тамамлагъанды. Уллу Ата джурт къазауатны джылларында ётгюрлюгю, джигитлиги ючюн ол Ата джурт къазауатны 1-чи дараджалы ордени бла эки кере, Къызыл Джулдузну ордени бла эмда талай медаль бла саугъаланнганды.
Урушдан сора Никулин В.И. Ленин атлы Аскер-политика академиягъа киреди. Аны бошаб чыкъгъандан сора ол «Иллюстративная газета», «Советский флот», «Водный транспорт» газетледе ишлейди.
1965-чи джыл Сергей Петрович Къарачай-Черкесиягъа кёчюб келеди. Къыркъар (август) айда «Ленинское знамя» (бусагъатда «День республики») газетге ишге джарашады. 1983-чю джыл байрым (февраль) айда пенсиягъа кетгинчи, ол анда ишлеб тургъанды. Аны «Белые лебеди», «До Берлина было далеко», «Мы дети твои, Россия» деген китаблары эмда башха чыгъармалары, атын Къарачай-Черкесияда къой эсенг, Ставропольеде эмда андан да тышында кенг белгили этедиле.
Сергей Петрович Никулин 1997-чи джыл элия (июль) айны 7-де дуниядан кетгенди. 2004-чю джыл республикан сабий библиотекагъа аны атын атагъандыла.
- Мен кесими насыблы адамгъа санаргъа боллукъма. Мени тёлюмю келечилери уруш тюзледе джан бергендиле. Мен а джетмиш джылдан атлаб барама, - деб джазгъанды ол кесини юсюнден. – Статистика бегитгеннге кёре, 1920-чы – 1924-чю джыллада туугъанладан къазауатха кетген 100 адамдан 97-си уруш тюзледен къайтмагъанды. Сагъыш бир этигиз, 100 адамдан 97-си ёлюб баргъанды. Аланы ичлеринде Совет Союзну Джигити атха эки кере ие болгъанла да бардыла. Ала уа дуниядан кетгендиле, мен сау-эсенме. Мени бла орунларын ауушдурур ючюн, ала меннге бютеу саугъаларын берлик болур эдиле. Нек айтама алай? Дунияда эм баш саугъа джашауду. Ол саугъа да меннге джетгенди!
Андан ары хапарында ол къыйын болумлада, джау окъла джюзе тургъанлай, сау къалгъанына сейирсиннгенин джашырмайды.
- Къалай сау къалгъанымы бюгюн да ангыламай барама, - деб эсине тюшюргенди Сергей Петрович. – Сермешиуге атланабыз, мен, взводну командирини болушчусу болгъаным себебли, аллында барыргъа керекме. Немецле, окопада олтуруб, бизни мараб атадыла. Биз а ачыкъ джерде чабыб барабыз. Къатымда джашлагъа окъ тийиб ауадыла. Мен а чабыб барама, фашистле мени мараб атханларына уа ишегим да джокъду…
Таукеллигибиз бла элни алдыкъ. Ёлгенле асыры кёбден сенек ауузлача кёрюнедиле. Къатларында да винтовкала – трехлинеечкала джатадыла. Немецле уа автоматла эмда пулемётла бла сауутланыбдыла, кеслери да оборонаны тутадыла.
Ал сафлада баргъан джаяу аскерчиле кёб джашамайдыла. Ортача хар бири урушда 18 такъыйкъадан кёб туралмайды – аланы ёлтюрюб барадыла. Ёлмеген да джаралы болады. Алайды да, мени насыбым тутханды. Итлик кёлек бла туугъан болур эдим…
Урушда кёрген, сынагъан затларыны юсюнден джазаргъа ёч болгъанды Сергей Петрович. Не сейирсиниу, джашлыгъында чекген къыйынлыгъын ол бютеу джашау узуну эсине тюшюргенлей тургъанды. Никулинни чыгъармаларында сёз асламысына Уллу Ата джурт къазауатны юсюнден барады, бир къауумларында уруш бошалгъан кёзюуден да хапар айтылады. Аны джазгъанлары ол заманда джазылгъан чыгъармалагъа ушаш болгъанлары эсленеди. Сёз ючюн, К. Симоновну, В. Быковну, Ю. Бондаревни, Г. Баклановну чыгъармаларындача, Сергей Никулинни китабларында да урушну хыны бетин тюзюча кёргюзюу адет болгъанды. Аны сюрмелерге, ариу кёргюзюрге къаст этген джокъду…
Алайды да, аскерчилени джуртха кертиликлерин, баш иелери урушха кетиб, джашауну ауур джюгюн боюнларына алгъан тиширыуланы мугур джазыуларын Никулин кеси ангылагъаныча, кеси сезгенича ачыкълайды. Бюгюн аланы джангыдан окъусанг, хатерсиз заманны тюрсюнюн ол заманда джашагъан адам болмаса, башха алай суратлаялмазлыгъына тюшюнесе.
Сергей Петрович ким бла да келише билген, билимли, акъыллы адам эди. Мен «Ленинни байрагъы» газетге ишлерге джарашханымда, ол да «Ленинское знамя» газетде ишлей эди. Бир джолда бизни редакциягъа келиб: «Назмуларынгы магъаналарын орусха кёчюр, мен назму халда джарашдырыб газетде берирге излейме», - деген эди.
Алай бла, ол, мени талай назмуму орусха кёчюрюб, «Ленинское знамя» газетде басмалагъан эди.
Аны ёмюрде къашын-башын тюйюб кёрмегенме, къуру да ышаргъанлай, чам-накъырда этгенлей, адамны кёлюн кёлтюрюрге тырмашханлай джашай эди. Уллу джашау сынамы болгъан адам кимни да ангыларгъа, ариу сёз бла джюрегин джапсарыргъа излей эди, нек десегиз, ол джашауну магъанасын терен ангылай эди.
Аны ахыр джолгъа ашырыргъа мен да баргъан эдим. Джыйылгъан миллет, анга уллу сый-махтау бериб, керти бушуу этген эди. Ол, фахмулу, тутхучлу эмда асыл адам болуб, дунияда огъур ыз къойгъанды.
МАМЧУЛАНЫ Дина.
