Пандемия амалтын, арт 2 джылны ичинде билим берген учреждениеледе дерсле бирде онлайн халда, бирде офлайн халда берилиб тургъандыла. Мадаргъа кёре къуралгъан дерследе сохтала, артыкъ да бек выпускникле, кереклисича билим алмай, кърал экзаменлени берелмей къалырла, деген сагъышланы этмеген ата-ана хазна болмаз.
Бусагъатдагъы санитар-эпидемиология болумда билим бериуню юсюнден Элтаркъач элде Эресей Федерацияны Джигити Къаракетланы Юнюсню атын джюрютген орта школну директору Боташланы Рашидни къызы Аминат айтхан хапар аланы ол сагъышларын бир кесек чачаргъа джарарыгъы хакъды.
- Онлайн халда бардырылгъан дерслени юслеринден бир хапар айтыгъыз. Ала кърал ёлчемле бла теджелгенича билим берирге джараймыдыла?
- Бусагъатда Интернетни кючю бла адамла бир-бирлерине тюбемегенлей байламлы болургъа тюрлю-тюрлю мадарла бардыла. Биз билим бериуде аланы кёбюсюн хайырландырабыз.
Устазны онлайн халда берген дерсин ол окъутхан классны сохталары бары да кёрюб турурча этер хыйсабыбыз да барды. Аллай дерслени кёзюуюнде сохтала ангыламагъан затларын соруб биледиле.
Техника кереклени кючлери бла, Интернет байламлылыкъны хайырландыра, тюз дерсле бла къоймай, лаборатория ишле, практикумла, аны кибик сохтала ётген дерслени къалай ангылагъанларын ачыкъларгъа джораланнган дерсле да бардырыб тургъанбыз.
Устаз бла сохтала бир-бирлерине тюбемегенлей дерслени бардырыу бусагъатдагъы заманны таблыкъларыны бириди. Алайгъа юреннгени кимге да игиди.
- Сиз айтхандан, дерсле онлайн бардырылгъанлыкъгъа билим бериу процесс хазна джарсымайды?
- 2020-чы джыл алтотур (март) айда COVID-19 вирусну кенг джайылырына къаршчы кюреш башланнганы бла бирге бизге да окъуу процессни адамланы бир-бирлерине тюбетмегенлей бардырыргъа деген буйрукъ келген эди. Алай этер ючюн, школну кесинде Интернет байламлылыкъны хайырландыра, устазла бла сохталаны тюбетмегенлей окъутур мадарла къурадыкъ. Къайсы кюн къаллай дерсле бардырыллыкъларын белгилеб, кърал дараджада белгиленнген стандартладан таймагъанлай окъутуб тургъанбыз сохталаны. Сабийле кюнню узуну компьютерлеге аралыб турмасынла дегенден дерслени къысхаракъ да этген эдик. Ол халда биринчи кере ишлегенибиз амалтын, онлайн дерсле бир кесек табсыз кёрюннген эселе да, пандемияны эм къыйын кёзюуюнде да билим бериу тохтамады. Алай бла онлайн дерсле бардырыргъа да уста болдукъ.
Кёб болмай вирусну «омикрон» тюрлюсю амалтын окъуу учреждениелени джангыдан джабханларында уа, ол сынамыбызны себебинден, устазла, сохтала да ким не этеригин кескин биле эдиле.
- Сохталаны барын да онлайн халда бардырылгъан дерслеге къошаламысыз? Аланы хар бирини да бармыды онлайн окъургъа кереклери?
- Бусагъатда телефону болмагъан, Интернет бла хайырланмагъан сабий хазна джокъду. Аны себебинден, бизни школда окъугъан сохтала бары да, аталары-аналары да разылыкъ бериб, онлайн халда дерслеге къошулуб тургъандыла.
- Белгилисича, джыллары келген адамла девайсла эмда гаджетле бла бир кесек къыйналыб хайырланадыла. Сизни коллективде устазла бары да технология керекле бла иги хайырлана билемидиле?
- ФГОС-ну ООП-ну тамалында устазлагъа салыннган излемлеге кёре, ала билим бериуню дараджасын ёсдюрюрге джарарыкъ кереклени барын да хайырландыра билирге борчлудула.
Мен башчылыкъ этген школда 21 устаз ишлейди да, аланы барыны да дистанцион халда дерсле берирге билимлери, усталыкълары да джетеди.
- Сиз оюм этгенден, дистанцион халда дерсле офлайн дерслени орунларын туталамыдыла?
- Сёзсюз да, Интернетни кючю бла дерслени тыйыншлысыча берирге болады.
Алай а, билим бериуню дараджасы устаз бла сохталаны байламлылыкъларына кёре да болады. Онлайн дерследе айтыб къойгъанча болмай, устаз бла сохтала берилген теманы ачыкъ ушакъда сюзселе игиди.
Дерсни кёзюуюнде устаз сабийни кёзюне къараб, ангылагъанын неда ангыламагъанын сезиб къояды. Ангыламагъаннга санаса, юлгюле келтириб, къайтарыб юретгени болады.
Мен сагъыш этгенден, дистанцион халда къошакъ билим берирге, курсла ётерге неда амалсыз керек заманда окъутургъа боллукъду. Алай этилгени офлайн дерслени орунларын тутуб къоярыкъ тюлдю.
- Окъуу джылны бир бёлек заманын дистанцион халда окъугъан сохтала кърал экзаменлеге тыйыншлысыча хазыр болаллыкъмыдыла?
- Белгиленнген планнга кёре 9-чу, 11-чи классланы сохталары кърал экзаменлеге башдан да хазырлана келгендиле. Ала бла консультацияла, мониторинг ишле, онлайн-тестле, вебинарла, ФИПИ-ни сайтында материалланы тамалларында тюрлю-тюрлю сынау ишле бардырылгъанлай тургъандыла. Бир кесек заманнга школ амалсыз джабылгъаны ючюн аланы билимлери джарсымазгъа керекди.
Ала кърал экзаменлеге кеслерини ангыларына кёре хазырланныкъдыла. Устазла бла байламлылыкъны къысха джюрютсюнле, билмегенлерин сорсунла. Не заманда да устазла сохталагъа ангыламагъанларын юретирге огъай дерик тюлдюле.
Билимлерин ёсдюрюрге излеген сохталагъа деб Интернетде да кёб тюрлю дерсле бардырыладыла.
- Дистанцион халда билим бериуню кемликлери, джараулу затлары да бардыла. Аланы юслеринден кескин бир айтыгъыз.
- Эресейде дистанцион халда билим бериу джангы мадар болуб чыкъгъанды. Сёзсюз да, аны кемликлери, амалсыз хайырландырыргъа керекли мадарлары да бардыла.
Игилиги неди десенг, аны не заманда да хайырландырыргъа болгъаныды. Сохта билимин не заманда сюйсе ол заманда ёсдюрюрге боллукъду. Ангыласа болду ансы, ол теманы ненча сагъат, ненча кюн окъуса да, башхасы джокъду. Интернетни кючю бла билим алыргъа излегеннге нени окъуйма десе да электрон халда табылгъаны да аны бир игилигиди.
Ачыкъ ушакъда керекли теманы сюзер мадар бермегени уа бек уллу кемлигиди. Ачыкъ дерсде устаз хар сабийни фахмусуна, болумуна кёре ангылатыргъа кюрешеди. Онлайн дерс берген кёзюуде уа аны алай этер хыйсабы джокъду.
Гитче класслада дистанцион халда билим бериу бир да къыйынды.
Гитче сабийле кеслери Интернет бла да толу хайырлана билмегенлери амалтын, онлайн дерследе устазла бла бирге атала-анала да кюреширге керек боладыла. Алай этерге хар бир ата-ана да джетишиб баралмайды.
Амалсыз керек заманда хайырландырсакъ да, электрон байламлылыкъ бла берилген дерсле къошакъ билим бергенден озуб билим бериуню тамалын салыргъа джарамазлыкълары хакъды.
Материалны басмагъа
ТЕШЕЛЛЕУЛАНЫ Зульфия хазырлагъанды.
