Миллетибизни, джерибизни, элибизни атын айтдыргъан фахмулу джашларыбыз бла къызларыбызны хапарларын эшитсек барыбыз да къууанабыз. Аллай джашларыбызны бири Къарачай-Черкес Республиканы махтаулу артисти, Эресей Федерацияны Джазыучуларыны союзуну члени Ёзденланы Русланны джашы Рашидди.
Ол 1965-чи джыл Сары-Тюзде кёб сабийли юйдегиде туугъанды. Орта школну тауусуб, Совет аскерни тизгинлеринде къуллукъ этеди. Аскерден сора 1985-чи джыл Къарачай-Черкес кърал педагогика институтну физкультура-спорт бёлюмюне киреди. Сабийлигинден тепсерге къызыннган Рашид институтну «Шохлукъ» ансамблинде тепсеб башлайды. Аны бла бирге Къарачай шахарны Джарыкълыкъ къаласыны «Доммай» ансамблини артисти болуб тургъанды. 1989-чу джылдан бери «Эльбрус» кърал ансамблде ишлейди. Анда ишлегенини хапары да сейирди.
1989-чу джыл джаз Адыге-Хаблде джыйым концерт болады. Анда Рашид эки ансамблни тизиминде да тепсейди. Сахнада санларын къымылдатыб башласа аны тирилиги, джитилиги, ачыкълыгъы, къараучуланы кесине илешдиреди. Солугъан кёзюучюкде ансамблни тамадасы «Эльбрус» ансамблден да эки джашны алыб келеди. Аланы кеслерине тепсерге чакъырады. Рашид институтну битдире экзаменле бере тургъан заманында облисполкомдан ректоратха письмо алыб келеди да алай бла Рашид устазлыкъ ишни орнуна «Эльбрус» ансамблни тепсеучюсю болуб, 1997-чи джылгъа дери ишлеб турады. Ол заманда ансамблни тепсеучюлери Турциягъа тебрейдиле. Ансамблни суратлау башчысы, балетмейстер Хубийланы Баталбийни джашы Хусей болады. Рашид бла Хусей халкъла арасы фестивалгъа сабийлени бир айны ичинде хазырлайдыла Испаниягъа. 1997-чи – 1998-чи джыллада «Эльбрус» ансамблни тепсеучюсю Ёзден улу, джылдан асламны аны суратлау башчысы, баш балетмейстери болуб тургъанды. Аны башчылыгъы бла «Эльбрус» ансамбль кёб джетишимлеге джетеди. Алай бла ансамбль бла бирге Рашид 1987-чи джыл Москвада Халкъ чыгъармачылыкъны Бютеусоюз фестивалыны, 1991-чи джыл «Орус къыш» Бютеусоюз фестивалны, 1990-чы джыл Хачыпсыда нарт эпосну, Кавказны тау миллетлерини тепсеулерини 1-чи фестивалыны лауреатыды, 1991-чи джыл Францияда фольклорну 11-чи халкъла арасы фестивалыны, 1997-чи джыл Испанияда фольклорну 17-чи халкъла арасы фестивалыны гран-прилерине тыйыншлы болгъанды. 1997-чи джыл Дондагъы Ростов шахарда «Кавказгъа рахатлыкъ» («Мир Кавказу») деген Россияны къыбыласыны маданият усталарыны экинчи фестивалыны дипломанты, 1993-чю джыл Къарачай-Черкесияны Тюркде маданият кюнлерини келечиси болгъанды. 1997-чи джыл Москваны 850-джыллыкъ юбилейине къошулгъанды. 1991-чи джыл Нальчикде бардырылгъан къарачай-малкъар эмда адыг маданиятланы халкъла арасы фестивалларында болгъанды.
1997-чи джыл а Рашидни фахмусуна кърал дараджада багъа бериледи. Анга «Къарачай-Черкес Республиканы махтаулу артисти» деген сыйлы ат аталады.
1999-чу джылда Ёзден улуну джашагъаны, ишлегени да Москвада «Таулу юйде» («Горский дом») болады.
2006-чы джыл ызына, «Эльбрус» ансамблге, къайтады. Аны къууанчы бла джарсыуу бла джашайды.
- Бюгюнлюкде «Эльбрус» ансамблде 60-ха джууукъ адам ишлейди. 12 тепсеу пара барды. Аланы джыллары 16-дан 30-гъа дериди. Репертуар – КъЧР-де джашагъан халкъланы миллет тепсеулери, Дагъыстан тепсеу. Айгъа юч кере Нарсана, Бештау, Ессентуки шахарлада 1,5 сагъат баргъан концерт бередиле. Джырлаучула бла алмашына сахнада концерт алай барады. Кърал ансамбль «Эльбрус» бир концертге 12 тепсеу кёргюзеди.
Тёрт джыл мындан алда республиканы Башчысы Темрезланы Рашид ансамблни кереклилерине – мекямны джангыртыугъа, сахна кийимлеге, музыка инструментлеге - ачха берген эди. 1990-чы джыл Абхазияда биринчи концертге тигилген эдиле джангы кийимле… - дейди Рашид.
Ёзден улуну тепсеуге болгъанча, джыргъа, назмугъа да барды фахмусу.
1989-чу джыл джаз Адыге-Хаблде джыйым концерт болады. Анда Рашид эки ансамблни тизиминде да тепсейди. Сахнада санларын къымылдатыб башласа аны тирилиги, джитилиги, ачыкълыгъы, къараучуланы кесине илешдиреди. Солугъан кёзюучюкде ансамблни тамадасы «Эльбрус» ансамблден да эки джашны алыб келеди. Аланы кеслерине тепсерге чакъырады. Рашид институтну битдире экзаменле бере тургъан заманында облисполкомдан ректоратха письмо алыб келеди да алай бла Рашид устазлыкъ ишни орнуна «Эльбрус» ансамблни тепсеучюсю болуб, 1997-чи джылгъа дери ишлеб турады. Ол заманда ансамблни тепсеучюлери Турциягъа тебрейдиле. Ансамблни суратлау башчысы, балетмейстер Хубийланы Баталбийни джашы Хусей болады. Рашид бла Хусей халкъла арасы фестивалгъа сабийлени бир айны ичинде хазырлайдыла Испаниягъа. 1997-чи – 1998-чи джыллада «Эльбрус» ансамблни тепсеучюсю Ёзден улу, джылдан асламны аны суратлау башчысы, баш балетмейстери болуб тургъанды. Аны башчылыгъы бла «Эльбрус» ансамбль кёб джетишимлеге джетеди. Алай бла ансамбль бла бирге Рашид 1987-чи джыл Москвада Халкъ чыгъармачылыкъны Бютеусоюз фестивалыны, 1991-чи джыл «Орус къыш» Бютеусоюз фестивалны, 1990-чы джыл Хачыпсыда нарт эпосну, Кавказны тау миллетлерини тепсеулерини 1-чи фестивалыны лауреатыды, 1991-чи джыл Францияда фольклорну 11-чи халкъла арасы фестивалыны, 1997-чи джыл Испанияда фольклорну 17-чи халкъла арасы фестивалыны гран-прилерине тыйыншлы болгъанды. 1997-чи джыл Дондагъы Ростов шахарда «Кавказгъа рахатлыкъ» («Мир Кавказу») деген Россияны къыбыласыны маданият усталарыны экинчи фестивалыны дипломанты, 1993-чю джыл Къарачай-Черкесияны Тюркде маданият кюнлерини келечиси болгъанды. 1997-чи джыл Москваны 850-джыллыкъ юбилейине къошулгъанды. 1991-чи джыл Нальчикде бардырылгъан къарачай-малкъар эмда адыг маданиятланы халкъла арасы фестивалларында болгъанды.
1997-чи джыл а Рашидни фахмусуна кърал дараджада багъа бериледи. Анга «Къарачай-Черкес Республиканы махтаулу артисти» деген сыйлы ат аталады.
1999-чу джылда Ёзден улуну джашагъаны, ишлегени да Москвада «Таулу юйде» («Горский дом») болады.
2006-чы джыл ызына, «Эльбрус» ансамблге, къайтады. Аны къууанчы бла джарсыуу бла джашайды.
- Бюгюнлюкде «Эльбрус» ансамблде 60-ха джууукъ адам ишлейди. 12 тепсеу пара барды. Аланы джыллары 16-дан 30-гъа дериди. Репертуар – КъЧР-де джашагъан халкъланы миллет тепсеулери, Дагъыстан тепсеу. Айгъа юч кере Нарсана, Бештау, Ессентуки шахарлада 1,5 сагъат баргъан концерт бередиле. Джырлаучула бла алмашына сахнада концерт алай барады. Кърал ансамбль «Эльбрус» бир концертге 12 тепсеу кёргюзеди.
Тёрт джыл мындан алда республиканы Башчысы Темрезланы Рашид ансамблни кереклилерине – мекямны джангыртыугъа, сахна кийимлеге, музыка инструментлеге - ачха берген эди. 1990-чы джыл Абхазияда биринчи концертге тигилген эдиле джангы кийимле… - дейди Рашид.
Ёзден улуну тепсеуге болгъанча, джыргъа, назмугъа да барды фахмусу.
Аллах меннге насыб берсе,
Аталыкъны сына десе,
Мени сартын, къызчыкъ туусун,
Тёрюм джарыкъ нюрден толсун!
Аталыкъны сына десе,
Мени сартын, къызчыкъ туусун,
Тёрюм джарыкъ нюрден толсун!
Къызынг болса, джылыу болур,
Юйюнг ашдан-суудан толур,
Къонагъынга къызынг къарар,
Рахатлыкъдан кёлюнг тояр!
Юйюнг ашдан-суудан толур,
Къонагъынга къызынг къарар,
Рахатлыкъдан кёлюнг тояр!
Бу джырны арт кёзюуде хар къарачай юйдегиде сюйюб тынгылайдыла. Аны сёзлерини автору Ёзденланы Рашид болгъанын кёбле биле болмазла.
Аны кибик «Къызынг болса», «Айджаякъ», «Джаза-джаза…» (макъамы Тамбийланы Къ.), «Сары-Тюз» (макъамы Ёзденланы Р.), «Турнала» (макъамы Къочхарланы М.), «Къарама меннге, сен, къарама» (макъамы Биджиланы А.) миллетибизде белгили джырланы сёзлерин да Рашид джазгъанды. Ол 60-ха джууукъ джырны сёзлерини авторуду.
- «9 Майгъа», «Къасайланы Османнга» деген къазауатха джораланнган биринчи назмуларымы школ заманымда 9-10-чу класслада джазгъан эдим. Газетге джиберген эдим да ызына къайтаргъан эдиле. Аскерден келгенден сора Хубийланы Назирге кёргюзюрге джашы Шамил алгъан эди назмуларымы. Назир бла Карачаевскеде институтну аллында тюбешген эдик. Ол аланы тыйыншлы кёрюб газетде басмаларгъа теджеу къагъыт джазыб иеди. Алай бла назмуларым 1989-чу джыл басмаланнгандыла. Поэзияда «суратлылыкъдан» эсе джюреклиликни сюеме. Назмуну джаны болургъа керекди, - дейди Рашид.
Рашидни сёзю джитиди, оюму кесгинди. Аны «Джарсыу да насыбды меннге» деген назмулары 1995-чи джыл «Танг джарыкъ» деген джыйым китабда чыкъгъандыла. Бюгюнлюкде ол сабийлеге да джазгъан авторланы бириди. 2001-чи джыл Москвада «Бёрючюк» деген китабы басмаланнганды.
Рашидни иши тамам кёб болса да ол сабийлени миллет тепсеулеге юретирге амалсыз кереклисин ангылаб, джыллары 6-дан 14-ге дери джетген джашчыкъла бла къызчыкъланы бирикдириб, тепсетиб кюрешеди.
- Сабийлеге санларын чыныкъдырыргъа, сахнада кеслерин тутаргъа, бир тепсеуню юретир ючюн эки джыл керек болады. Ала бары да джашауларын тепсеу санагъат бла байламлы этерик болмазла, алай а бизни миллетни тепсеуюн сабий джюрекге сингдириб къойсанг, ол керти таулу, къарачайлы, адамлыгъы болгъан инсан болуб ёсеригине ийнанама, - дейди Рашид
Адетлерибизни тутайыкъ, миллетлигибизни бегитейик деген иннет бла ишлеген Рашидге уллу разылыгъыбызны билдире бютеу ашхы муратлары толсунла, тутхан ишин Аллах онгуна айландырсын, джашауун мындан ары да джарыкъ тойла джарытханлай турсунла, дейбиз.
Аны кибик «Къызынг болса», «Айджаякъ», «Джаза-джаза…» (макъамы Тамбийланы Къ.), «Сары-Тюз» (макъамы Ёзденланы Р.), «Турнала» (макъамы Къочхарланы М.), «Къарама меннге, сен, къарама» (макъамы Биджиланы А.) миллетибизде белгили джырланы сёзлерин да Рашид джазгъанды. Ол 60-ха джууукъ джырны сёзлерини авторуду.
- «9 Майгъа», «Къасайланы Османнга» деген къазауатха джораланнган биринчи назмуларымы школ заманымда 9-10-чу класслада джазгъан эдим. Газетге джиберген эдим да ызына къайтаргъан эдиле. Аскерден келгенден сора Хубийланы Назирге кёргюзюрге джашы Шамил алгъан эди назмуларымы. Назир бла Карачаевскеде институтну аллында тюбешген эдик. Ол аланы тыйыншлы кёрюб газетде басмаларгъа теджеу къагъыт джазыб иеди. Алай бла назмуларым 1989-чу джыл басмаланнгандыла. Поэзияда «суратлылыкъдан» эсе джюреклиликни сюеме. Назмуну джаны болургъа керекди, - дейди Рашид.
Рашидни сёзю джитиди, оюму кесгинди. Аны «Джарсыу да насыбды меннге» деген назмулары 1995-чи джыл «Танг джарыкъ» деген джыйым китабда чыкъгъандыла. Бюгюнлюкде ол сабийлеге да джазгъан авторланы бириди. 2001-чи джыл Москвада «Бёрючюк» деген китабы басмаланнганды.
Рашидни иши тамам кёб болса да ол сабийлени миллет тепсеулеге юретирге амалсыз кереклисин ангылаб, джыллары 6-дан 14-ге дери джетген джашчыкъла бла къызчыкъланы бирикдириб, тепсетиб кюрешеди.
- Сабийлеге санларын чыныкъдырыргъа, сахнада кеслерин тутаргъа, бир тепсеуню юретир ючюн эки джыл керек болады. Ала бары да джашауларын тепсеу санагъат бла байламлы этерик болмазла, алай а бизни миллетни тепсеуюн сабий джюрекге сингдириб къойсанг, ол керти таулу, къарачайлы, адамлыгъы болгъан инсан болуб ёсеригине ийнанама, - дейди Рашид
Адетлерибизни тутайыкъ, миллетлигибизни бегитейик деген иннет бла ишлеген Рашидге уллу разылыгъыбызны билдире бютеу ашхы муратлары толсунла, тутхан ишин Аллах онгуна айландырсын, джашауун мындан ары да джарыкъ тойла джарытханлай турсунла, дейбиз.
Джанкёзланы Марина.
{jcomments}
