Биринчи кёргенлей огъуна Азамат Эльвираны джаратды. Алай а, къатына барыб, сёз айтыргъа базмай турду.

Сёлешиб башлагъанында уа, бу къызгъа акъылы бекден бек тарта баргъанын, джюрегинде анга уллу сюймеклик джаратылгъанын сезе, къууаныргъамы, джарсыргъамы билмей къалды. Бар эди бу арсарлыкъны сылтауу – къыз асхагъан эте эди. Аны ючюн сюйгенинден кёлю чыкъмазына джаш толу ышаннганды. Алай а юч эгечи бу ишге чырмау салмай къоймазлыкъларын да ангылагъанды.
«Юйдегилерим къаршчы сюелселе – аланы алай этериклери уа ишексизди – мен кеси къадарыма эркинлигими сакълаялырмамы? Эльвира бла юйюр къурасам, эгечлерим мени бырнак этиб, къарнашха санамай къойсала, аллай болумгъа чыдаялырмамы?» деген сагъышла келедиле Азаматха.
Айхай да, къызны сагъышлары андан да мутхуз эдиле. «Мен Азаматха барсам, Аллах бериб, сабийле да болсала, джашау къыйынды, бир болумла чыгъыб, андан айырылыргъа тюшсе, аланы кесим джашаугъа хазырлаялырмамы, салалырмамы дуния джолуна? Ата, анасы бла келиширме, алай а юч къайын къызны гурушхаларын кёлтюрюб джашаргъа чыдамым джетерми? Азамат а, алгъа мени джанлы болгъанлыкъгъа, артда эгечлерини джанына аумазмы?» - ма быллай оюмла теше эдиле джаш къызны алкъын джашауну теренин билмеген, ангыламагъан мыйысын.
Анасы Халимат да, къызы джанлы болуб, кёл этдирир орнуна: «Къой, бу иш таб бошаллыкъ тюлдю. Ана джюрек сезеди. Азамат башха адам излесин кесине джашау нёгерге. Сеннге да Аллахны бир джазыуу болур, ашыкъма, сакъла», – деб, бютюн армау этеди.
Бир кюн джаш келиб, къыз бла ачыкъ хапарлашды. «Меннге сенден башха адам керек тюлдю. Сен огъай демей эсенг, тамбла мен сени къачыргъан этеме», – деб, сёзню кескин салды. Эльвира, разылыгъын билдире, башын энгишге ийди, кёзлерин джерге къаратды. Экинчи кюн, айтханыча, Азамат нёгерлери бла сюйгенин элде юйюне алыб келди. Атасына, анасына, эгечлерине да джукъ билдирмей.
Кертисин айтханда, джашны анасы кеси да ангыламай эди юйюне келин келгенине къууаныргъамы, къояргъамы. Джюрегини теренинде ол бек сюе эди къызлары тышына чыгъыб, джашы уа андан сора юйленсе. Аны юйдегили болур заманы джетмегенден тюл, ол джашлыкъдан эртде чыкъгъанды. Къызла, тилегенлеге бюсюремей, хар бирине чурум таба, заманлары уа озуб баргъанына джарсый эди ананы тынгысыз джюреги. «Сайлагъаннга – чий гырджын. Къала кетген таудан да, баудан да болмай къалады. Биз саулукъдан орнугъузну табыгъыз. Сиз да кёкден тюшмегенсиз. Айтдырмай къоймай эсегиз, ол сизге сёз ачхан джашла бары да сизге озгъан эте эдиле. Билиб къоюгъуз, заманны оздура кетсегиз, атагъыз да, мен да сизни ол ишлеригизге не ауруб, не ёлюб, чырмау боллукъбуз. Заманы бла къуралгъан джумушдан иги не зат барды!» - деб алагъа бир кере айтыб къоймагъанды.
- Огъай, - дей эдиле ала бир аууздан, - кимге болса баргъандан эсе, биз кесибиз джашаргъа сюерикбиз. Ючюбюзню да – баш билимибиз, аламат ишлерибиз, иги хакъыбыз. Бизге ким керекди?
- Сиз Азаматха да юйленирге чырмау болуб турасыз. Сизни ортагъызгъа, сары чибин уягъача, ким келликди? – деб да айта эди къызларына тынгысыз ана.
- Хо, бизни къарнашыбызгъа ханны къызы огъуна келирге эринир! Биз аны, бир-бирибизден сыйыра, къоюнубуздан тюшюрмей ёсдюргенбиз. Келинчикни да кесибиз сайларыкъбыз: джарыкълыгъы – кюннге тенг, ариулугъу – айгъа тенг, акъылы – тенгизча терен, намысы – таулача мийик! Азамат шоколаддан ашагъанны тенглеринден кёбюсю гырджындан огъуна ашамай ёсгендиле, – дей эдиле эгечле.
Азамат телефон бла сёлешгенден сора билдиле, сакъламай тургъанлай, келин къоллу болуб къалгъанларын. Ала бла оноулашмай келтиргени себебли асыры ачыуланнгандан, джетдиле къызла шахардан. Отоугъа кирдиле. Эльвираны мюйюшден чыгъарыб, сатлыкъ малгъача, къарадыла тёгерегине-башына. Гитчесини джити кёзю илинди келинни асхакълыгъына, чексиз ачыудан бетлери кёгериб, джашны башха отоугъа кийириб, соруу этдиле.
- Бизни бла оноулашсанг а, сеннге табсызнымы айтырыкъ эдик! Асхакъ келин келтиргенбиз деб, элге къалай чыгъарыкъбыз! – деди уллу эгечи Мадина.
- Сакъат къыз аллыкъ болуб, сакъатла тургъан юйге барсанг а! «Кирге кирсенг, терен кир» дегенлей, коляскада айланнганны келтирсенг боллукъ эди! – деб къычырды ортанчы эгечи Шерифа.
- Къуру кесингден сора да, юйню да, бизни барыбызны да намысыбызны сакъларгъа керек тюлмю эди! Сакъат келинни кёрген «мындан башхасын къалай табмагъансыз къарнашыгъызгъа» деб, айыб этмезлеми джууукъла, танышла да! – деб джанды гитчелери Зоя.
Аналары киргенинде, къызла бир аз шошайдыла. Ол, кесин къолгъа алыргъа кюреше, сабыр сёлешди:
- Сизни юйюгюзге келинми келгенди огъесе ёлюкмю киргенди? Нек этесиз былай? Сиз аны къаллай болгъанын билемисиз? Азамат башыны оноуун этгенди, бузмагъыз аны къууанчын бюгюн.
- Андан эсе ёлюк кирсе иги эди юйюбюзге. Ол бизге тыйыншлы адам болмагъанын кёрмеймисе? – деб, анасыны юсюне ачыуун тёкдю Мадина.
- Сени джауунг къалсын аллай бедишге! Анга дебми сакълаб тургъанса кесинги джыйырма беш джылны! – деб къыджырады къарнашына Шерифа.
- Кёзюбюзге кёрюнмесин, Азаматны алдагъанча, алдаялмаз бизни! Андан бизге джокъ, бизден да анга джокъ! – деб джандырды джашил кёзлерин Зоя. - Аны бир заманда да санарыкъ тюлбюз келиннге!
Эртденбла эртде къызла, ата-анагъа огъуна сёлешмей, шахаргъа ташайдыла. Азамат а Эльвирагъа бу уллу гузабаны билдирмезге кюрешди. Къарнашларыны тоюнда да кёрюнмедиле эгечле. Джангы юйленнгенле, шахарда фатар алыб, ишлеген да этиб, джашаб башладыла. Бир джыл толу да озгъунчу, алагъа джашчыкъ тууду, атына Эльдар атадыла. Азаматны къагъанакъ заманын унутмагъанла Эльдарчыкъны аны ол заманына бек ушагъанын сагъынмай къоймагъандыла. Эгечлерини джюреклери уа джумушамайдыла. Ала сабийни кёрюрге да излемейдиле. Элге келселе, кёб мычымайдыла, кёлкъалдыларын джашырмай, сылтаула айтыб, ызларына къайтыб кетедиле.
Сабийледе быллай джарашыусузлукъ болгъаны ата-ананы джюреклерин бек къыйнайды. Эльвира, бу ишледе кесини терслиги болгъанча, инджиледи. Анасы Халимат аз айтмагъанды къызына: «Айырыл да къал, юйюрню бир-бири бла джау этиб турма. Джашчыкъны уа биз кесибиз, бир джукъ керекли этмей, ёсдюрюрбюз», - деб. Огъай да тюл эди анасыны айтханын этиб къояргъа Эльвира, алай а баш иеси аны сагъыныргъа да къоймайды.
«Эгечлерими мени энчи джашауумда аз да ишлери джокъду. Юйюме таблыкъ бла келселе, къыстамам, джашаууму бузаргъа деселе уа – унамам», - дегенди Азамат.
…Бюгюн Эльдарчыкъны бирджыллыкъ байрамы болады. Азаматны атасы-анасы, Эльвираны анасы да мындадыла. Эрлай стол къуралады. Келин кесини къайын къызларына былай сёлешди: «Терк бери джетигиз! Сизни къарнашыгъыз чакъырады».
Мадина, артха-алгъа салмай, былай джууаб берди: «Биз сизни юйюгюзге, ол ёлсе барлыкъбыз. Ары дери уа сакъламасын бизни».
«Да сора излегенигизни табхан болурсуз, дейме. Онгсузду», – деб, телефонну салды.
Бир кесекден эшик терк ачылды. Эльвира мыдах халда, уллу отоуну кёргюзюб, ары киригиз деди. Отоуну эшигин терк ачыб, къызла кеслерин ары атдыла да, кёзлери кёргеннге ийнанмай, ауузларындан сёз чыгъаралмай, сын къатыб къалдыла. Уллу, ариу джасалгъан столну башында аталары олтуруб, къойнунда уа – гитче Азаматчыкъ! Эгечле, башхалагъа эс бёлмей, саламлашыргъа огъуна унутуб, джашчыкъны, аппасыны къойнундан алыб, бир-бирден сыйыра, кёб ийнакъладыла.
Бюгече бу юйде джукъуну къайгъысын этген джангыз Эльдарчыкъ эди. Ашай-иче, хапарлаша, бир-бирден разылыкъ ала, кечмеклик тилей, чыкъдыла тангнга. Андан бери кёб заман озгъанды. Азаматны юйдегили болурун сакълаб тургъанча, эгечле ючюсю да ол джыл огъуна эрге чыкъдыла. Ма алай бла акъыл тели ёхтемликни, эслилик эссизликни, сабырлыкъ дженгилликни хорлады.

Темуккуланы Адил.
Огъары Малкъар эл.