Байрым айны 29-да Эресей Федерацияны Президенти Владимир Путин Федерал Джыйылыугъа кёзюулю Чакъырыуун окъуду.

Кърал башчы кесини Чакъырыуунда бюгюнлюкде джашауубузну не тюрлю санагъатына да тийишген эди, келир джылгъа, аны бла да къалмай, аллыбызда 6 джылгъа баджарылыргъа керекли джумушла белгиленнген эдиле. Бюгюн газет окъуучуларыбызгъа Владимир Владимировични 2 сагъатдан аслам заманны окъулгъан Чакъырыуун къысхасыча беребиз.

- Сыйлы сенаторла, Кърал Думаны депутатлары, Эресейни джамагъаты! Федерал Джыйылыугъа хар Чакъырыуум да алгъы бурун келир кюннге мени къарамымды. Бюгюн да къысха заманнга планланы юслеринден айтхан бла къалмай, къралыбызны ёсюмюне себеб боллукъ, талай заманнга созуллукъ стратегиялы сорууланы юслеринден да айтыргъа излейме, - деб башлады сёзюн Президент. – Къралыбызны регионларына баргъан заманымда кёргенимден, граждан эмда къоруулау заводланы ишчилери, инженерлери бла, врачла, устазла, алимле, волонтёрла, энчи табышлылыкъ бла кюрешгенле, кёб сабийли юйдегиле, фронтовикле, солдатла эмда абычарла бла тюбешиулеримден къуралгъанды бюгюн сизге баямларыкъ программаны тамалы. Айхай да, аллай тюбешиулеге ким да хазырланыб келгенин билебиз, алай а, ушакъ эте келген заманда хар бир адам да баш сорууундан сора да джюрегин инджитген башха затланы юслеринден да сагъынмай къоялмайды. Аны тышында уллу джамагъат ишлени, экспертле джыйылгъан форумланы кёзюулеринде да кёб магъаналы оюм айтылгъанды.
Ма алай бла, бюгюн айтыллыкъ проектлени, башламчылыкъланы тамаллары адамланы теджеулеринден, аланы умутларындан, джюрек излемлеринден къуралгъанды. Мен айтырыкъ затланы барыбыз да биригиб, джашауда алай толтураллыкъбыз.
Бириксек не къыйын джумушланы да баджараллыгъыбыз кимге да ачыкъ болгъанды. Сёз ючюн, тегаран бирикгениз ючюн къралыбызны бирлигин кёргюзюб, халкъла арасы терроризмге къаршчы туруб, джуртубузну чачаргъа эркинлик бермедик. Биригиб, къарнашларыбызны, эгечлерибизни джакъладыкъ, аланы Эресейге къайтыргъа излегенлерине разы болуб, кёлтюргючлюк этдик, быйыл «орус джазгъа» 10 джыл толлукъду. Аллай ишлерибиздиле бюгюнлюкде да бириксек не тюрлю сынаудан да сый бла ётербиз деб умут берген.
Биригиуню кючю бла барыбыз да уллу эпидемияны хорладыкъ. Халал джюреклилик, бир-бирине кёлтюргючлюк этиу бизни джамагъатны ашхы шартларыдыла.
Бюгюн да, Джуртубуз кесини баш эркинлигин, къоркъуусузлугъун джакълауда, Донбасс бла Новороссияда бирджуртчуларыбызны къоруулауда бирлигибиз, биригиуюбюз боллукъдула хорламгъа келтирген кючню тамалы.
Спецоперацияны биринчи кюнюнден да джамагъатыбыз, кесини инджиуюне да къарамай, бирлешиб, фронтха ишлеб кюрешеди, бютеу къралбызгъа хайыр келтирлик ишлени баджарады.
«Мы вместе» деген акция бла Бютеуэресей Халкъ фронтну «Всё для победы!» деген проекти мелиуанла бла адамланы бирикдиргендиле. Эресейчи бизнес эки джылны ичине сууаблыкъ фондла бла волонтёр къозгъалыулагъа, аскерчилерибизге болушлукъгъа деб, миллиардла ашыргъандыла.
Владимир Путин сууаблыкъ организацияла бла бирге «Защитники Отечества» фондну, Джуртну аскерчилерини юйдегилерини комитетини, башха джамагъат бирлешликлени ишлерин да чертиб айтды. Керек кюнде бирлешгенлери ючюн Парламентни партияларына да разылыгъын билдирди.
- Кюнбатыш, башха къраллада юреннгенича, Эресейни да ич къаугъала бла чачыб, аны ёсюмюн тохтатыб, кеси сюйгенча хайырланыргъа излейди. Башха къралладача, бизде да ичибизден дауур, къайгъы чыгъарыб, бирлигибизни чачаргъа кюрешеди. Алай а бизни кёб миллетли, кёб динли къралыбыз аланы ол муратларына джетдирмей, бирикмекликни, шохлукъну юлгюсюн кёргюзеди.
Солдатларыбыз бла абычарларыбыз, болгъан динлени келечилери, биригиб, бир-бирине дагъан болуб, хорламны келтирир ючюн, Джуртлары ючюн кюрешедиле.
Бюгюнлюкде Джуртну эркинлигин джакълагъанлагъа джюрек разылыгъымы билдиреме. Сизни джигитлигигизни аллында бютеу эресейчи миллет баш иеди, ёлгенлеге бушуу этеди. Эресей Джуртларын, аны къоркъуусузлугъун, баш эркинлигин джакълай джан берген джигитлерибизни унутурукъ тюлдю, - деб, Владимир Путин шош такъыйкъаны баямлады.

Къоруулау кючюбюз
Андан ары сёзюнде Президент къралыбызны бюгюнлюкде къоруулау кючюню юсюнден айтды. Кърал башчы чертгенден, бюгюнлюкде бизни Сауутлу кючлерибиз уллу сынам алгъандыла. Фахмулу, билимли командирле чыныгъыб, кеслерини борчларын тыйыншлысыча тындырадыла, къолларында адамланы джашауларын джакълар джанындан кюрешедиле, джангы техниканы уста хайырландырадыла.
- Аны бла биргелей, джарсыуларыбыз да бардыла. Биз аланы барын да билебиз, аланы къоратыр джанындан кюрешебиз, - деди Владимир Владимирович. – Аскер кючюбюз ёсе барады, аскерчилерибиз да алгъа барыб, джангы джерлени азатлайдыла. Донбассда къазауатны биз башламагъанбыз, алай а, бюгюннге дери да айтханма, аны бошар ючюн, нацизмни тюб этер ючюн, адамларыбызны баш бошлукъларын, къоркъуусузлукъларын джакълар ючюн не кючюбюзню да салыб кюреширикбиз.
Стратегиялы ядро кючюбюз да толу хазырлыкъда тургъанын чертиб айтды кърал башчы. Талай джангы аскер техника да спецоперацияны кёзюуюнде джетишимли хайырландырылгъанын билдирди. Аны бла биргелей, джангы техниканы къурау ишле да бардырылгъанлай турадыла, джууукъ заманда аланы юслеринден да хапарлы боллугъубузну айтды.

Къралла арасы келишиулюк
- Эресей Американы Бирикген Штатлары бла сёлеширге хазырды. Алай а, былайда чертерге кереклиси - ол кърал бизге ачыкъ къаршчы барады. Сора уа? Эресейге уруш тюзде уллу къоранч джетдирирге излегенлерин джашырмагъанлай, бизни бла олтуруб, мамырлыкъны, келишиулюкню юсюнден сёлеширикмидиле?

Аланы эки бетлиликлерине шагъатлыкъгъа джангыз бир юлгю келтирейим. Арт кёзюуде Эресей аламгъа ядро сауут чыгъарыб салыргъа излейди деген ётюрюк хапарла джайылыб барадыла. Айхай да, аллай ётюрюк затла АБШ бизни бла кесине табыча келишир ючюн этиледиле. Аны бла биргелей, аламгъа ядро сауут чыгъармазгъа деген келишиуню проектин биз 2008-чи джыл огъуна джарашдырыб, арада къабыл этейик деб, алагъа берген эдик. 15 джылны ичинде аны юсюнден сёз да сагъынылмайды, - деб чертди Владимир Путин. - Аны себебли, бюгюнлюкде американ кърал башчыланы бизни бла келишиулюк бегитирге деген сёзлерин кёзбайлаулукъгъа айтылгъаннга санайма. Айхай да, Эресейни къоркъуусузлугъу ючюн сёз баргъан заманда кишини ётюрюгюне ийнанырча тюлдю.
Кюнбатыш Эресей бла, Совет Союз бла бир кере ойнагъан хыйла оюнун ойнаргъа излегенин ангылайбыз. Ол да аскер сауут кючлени ёсдюрюб эришиу бла байламлы эди. Аны ючюн бизни баш борчубуз Сауутлу кючлерибизни къарыуун ёсдюрген заманда башха санагъатлагъа заран джетмезча этиудю. Къоруулау-промышленность комплексге ёсюм алдырыр ючюн къралыбызны болгъан кючюн да айнытыргъа керекди.
НАТО кенгериб баргъаны амалтын, кюнбатыш джанында да кесибизни бегитирге керекбиз.
Кюнбатыш Джууукъ Востокда, Украинада, башха къраллада да къаугъаланы иш этиб башлагъанды. Ётюрюкден толубду. Энди уа Эресей Европагъа чабыуул этерге хазырланады деген хапарланы джайыб кюрешедиле. Бизни къралгъа не тюрлю да чабыуул этерге, заран джетдирирге излегенлени артлары не бла бошалгъанын унутмаса иги боллукъ эди. Мындан ары бизни къоркъуусузлугъубузгъа къатылыргъа излегенлеге джууабыбыз ол заманладан къаты боллукъду.
Бизни баш борчубуз не къадар аслам къралла бла биригиб, Евразияны къоркъуусузлугъу ючюн кюреширгеди. Ол затны юсюнде къайсы бир кърал бла да сёлеширге хазырбыз.
Президент билдиргенден, 2028-чи джылгъа БРИКС-ни бютеу дунияны ВВП-ны 37 процентин чыгъарыр кючю боллукъду. Белгили «Джетеуленни» чыгъарыуу уа 28 процентден да тёбен тюшерикди. Алай бла дуния башында политика кючле тюрлене баргъанлары хакъды. В.Путин айтхандан, Эресей башха къралла бла бир-бирин сыйлауну, бир-бирине дагъан болууну эмда мамырлыкъ ючюн кюреш бардырыуну тамалларында байламлылыкъ джюрютеди. Бюгюнлюкде РФ Африканы къраллары бла байламлылыкъны бегитиб кюрешеди, араб къралла бла да ара игиди. Мындан ары да Латин Америка таба къарар муратла болгъанларын да айтды Президент.
Аны ючюн, халкъла арасы байламлылыкъны бегитиуге эмда тыш къраллада орус тилге юретиуге, бизни маданиятыбызны джайыугъа аслам ачха бёлюрге кереклисин айтды Правительствогъа.

Юйдегини джылы
Президент «Россия» деген форумну-кёрмючню юсюнден да айтды. Ол бизни Джуртубузну байлыгъыны юлгюсю болгъаны бла бирге, аны ишини тамалында Юйдегини джылы баямланнганды.
- Юйдегиде сюймекликни, бир-бирине дагъан болууну, ышанмакълыкъны багъалылыгъы тёлюледен тёлюлеге кёче барады. Аны бла бирге маданият, адетле, тарих, адеб-намыс шартла да.
Айхай да, хар бир юйдегини баш магъанасы сабийди. Аладыла бизни ишибизни мындан ары бардырлыкъла, тамблагъы кюнюбюзню ышаннгылы келечилери. Бюгюн биз аланы къалай юретгенибизге кёре боллукъду тамблабыз да. Барыбыз да кёрюб турабыз бир къауум къраллада юйдегини сыйын иш этиб тюшюрюб кюрешгенлерин. Юйдеги болмаса миллетни тамбласы да боллукъ тюлдю. Аны себебли Эресей юйдеги байлыкъны джолун сайлайды, - деди Президент. – Демография болум бизде да, башха къраллада да къолай тюлдю. Джаш адамла аякъ юсюне туруб бошамай юйдеги, сабий къураргъа ашыкъмайдыла. Аны ючюн сабийлери болгъан юйдегилеге не тюрлю да болушлукъ этиу бизни баш борчларыбызны бири болургъа керекди. Кёб башлы юйдеги джашауубузну тамалы болса бек ашхы боллукъду.
Аллыбызда джыллада сабий туууу аслам болур ючюн кюреширге керекди. Аны ючюн а къошакъ болушлукъ этерге керекди. Былайда чертерге излегеним – бюгюннгю Чакъырыуумда къайсы санагъатны юсюнден айтсам да, юйдеги бла байламлы боллукъду.
Чертиб айтама, сабийлери болгъан юйдегилени джашау дараджаларын игилендирир джанындан ишле тохтаусуз бардырылгъанлай турургъа керекдиле. Аны ючюн «Семья» деген джангы миллет проектни джашаугъа кийирликбиз.
Бёлек этиллик ишни юсюнден да айтайым.
Биринчиси, регионал властла сабийлери болгъан юйдегилеге болушлукъгъа федерал программалагъа къошакъ этедиле. Алагъа разылыгъымы билдире, сабий тууууну саны аз болгъан субъектлеге къошакъ болушлукъ этилирин излейме.
Экинчиси, озгъан джыл Эресейде 110 мелиуан квадрат метрден аслам мекям ишленнгенди.
Арт 6 джылны ичинде мелиуанла бла юйдегиле мекям болумларын игилендиргендиле, аладан 900 мингден асламысы юйдеги ипотека бла хайырланнганды. Аны да джылдан джылгъа игилендире барабыз. Юйдеги ипотека джангы къуралгъанында, аны бла экиден аслам сабийлери болгъан юйдегиле хайырланыргъа боллукъ эдиле. Энди бир сабийи болгъан юйдегини да барды ол ипотека бла хайырланыргъа мадары. Программаны 2030-чу джылгъа дери созаргъа теджейме.
Ючюнчю сабий тууса кърал юйдегини ипотекасындан 450 минг сомну джабады, ол марда да 2030-чу джылгъа дери созулсун деб теджейме.
Ючюнчюсю, Эресейде 3, андан аслам сабийлери болгъан юйдегилени саны 2 мелиуандан артыкъды. Ол бек иги кёргюзюмдю. Кёб башлы юйдегини джоюму да асламды. Аны себебли, экинчи сабий ючюн ай сайын налог вычетни ёлчемин 2800 сомгъа дери, ючюнчю сабийден башлаб а 6 минг сомгъа дери кёлтюрюрге теджейме.
Аны кибик, Ана капиталны программасы да 2030-чу джылгъа дери созулса ашхы боллукъду.

Джашау дараджа
- Сууаблыкъ фондла бла коммерциясыз ишлеген социал организациялагъа, ауругъан эмда джыллары келген адамлагъа тыйыншлысыча эс бёлгенлери ючюн, джюрек разылыгъымы билдирирге излейме.
Ол айтхандан, Эресейде джашау ортача 73 джылгъа джетгенди. 2030-чу джылгъа ол кёргюзюм 78 джылдан атлаб, 80+ кёргюзюмге чыгъаргъа кереклисин чертди кърал башчыбыз. Ол ишлени тамамлы баджарыр ючюн «Продолжительная и активная жизнь» деген миллет проект ишлеб башларыкъды.
Ана боллукъ тиширыулагъа болушлукъгъа да комплексли программа ишлеб башларыкъды. Аны себебинден тиширыу консультацияла аслам боллукъдула, перинатал аралыкъла, сабий поликлиникала бла больницала джангыртыллыкъдыла.

Саулукълу джашау
- Арт джыллада спортха аслам эс бёлгенлени саны ёсе барады. Келир джылдан заманында диспансеризацияны ётген эмда ГТО-ну мардаларын бергенлеге налог вычетле теджелликдиле.
Келир джылдан федерал ачхагъа гитче шахарлада, элледе къошакъ халда джыл сайын эм азы бла 350 спорт объект ишлерге теджейме. Спорт бла эркин кюрешир мадарла ВУЗ-лада, колледжледе, школлада, сабий садлада да болургъа керекдиле.

Социал къурулуш
Сабий садланы юсюнден айтхан заманда чертерге излегеним, келир джылдан сабий садланы эски мекямларын джангыртыу джаны бла ишлени башларыкъбыз.
Деменгили ремонт керекли школланы юслеринден айтсакъ, аланы саны бюгюнлюкде 18,5 мингнге джетеди. 2030-чу джылгъа дери аланы барын да джангыртыб бошар муратлыбыз. Аллыбызда джыллада школлада медицина кабинетлени джангыртыб ачаргъа кереклиге санайма.

Джаш тёлю
Кесини Чакъырыуунда Президентибиз джаш тёлюге да аслам эс бёлдю. Ала къралыбызны тамбла кюнюне тыйыншлы ие болур ючюн, бюгюн биз алагъа болушургъа, сынам бла алмашыргъа кереклибизни чертгенди. Аны ючюн деб, быйыл «Молодёжь России» деген миллет проект ишлеб башларыкъды.
Ёсюб келген джаш тёлюню биригиуюнде юретиучюлени (наставник) уллу къыйынлары барды. Аны себебли, 2024-чю джылны къыркъаууз айыны 1-ден школланы эмда колледжлени директорларыны юретиу джаны бла кенгешчилерине ай сайын федерал бюджетден 5-шер минг сом тёленникди. Адам саны 100 мингден аз элледе, посёлоклада школлада класс башчылыкъ этген устазлагъа эмда колледжлени кураторларына алтотур айны 1-ден класс башчылыкълары ючюн тёленнген ачханы эки кереге аслам этиб, 10 минг сомгъа джетдирирге теджеди Владимир Путин.

Иш хакъны юсюнден
- Регионлада бюджет санагъатда ишлегенлени орта айлыкъларыны ёлчеми бирер тюрлюдю. Эки хоншу субъектде бир къуллукъда ишлеген экеуленни иш хакълары бирер тюрлю болургъа боллукъду. Алай а, устазны неда врачны иши къайсы бир регионда да бирча къыйынды. Алай эсе уа айлыкъланы ёлчемлеринде башхалыкъ болгъаны иги тюлдю. Ангылайма, къыйын борч сала тургъанымы, ишни толтурулууу керти да бек къыйын боллукъду, алай болса да Правительстводан тилерим: 2025-чи джылдан бюджетге къарагъан ишчилени айлыкъларыны джангы моделин къураб, 2026-чы джыл ол Эресейни субъектлерини барында да ишлеб башларча этигиз, - деди Владимир Путин.

Билим бериу
Президент кесини Чакъырыуунда билим бериуге, артыкъсыз да орта билим бериуге аслам эс бёлдю. Ол чертиб айтхандан, сабийлеге билим бериу кереклисича къуралыргъа керекди. Дерслени кёзюуюнде бир затны окъутуб, экзаменлени кёзюуюнде уа башха затны соруу чыртданда керексиз затды. Бу затлагъа эс бёлюрюн тиледи Правительстводан.
ЕГЭ-ни юсюнден айта, Владимир Владимирович сабий экзаменни биринчи кереден кереклисича бералмады эсе, ол, ВУЗ-лагъа алыу кёзюу башланнгынчы, экинчи кере бериб кёрюрча мадар табаргъа кереклисин чертди.

Экономика
- Бюгюнлюкде экономикабызда сырьё чыгъармагъан санагъатланы саны 90 процентден атлагъанды, аны бла экономикабыз технологиялы, алай эсе уа къарыулу бола барады. Бюгюнлюкде кесибизде продукция чыгъарыуубуз бла Европада биринчилебиз, дунияда да бешинчиле.
Эм гитче иш хакъны ёлчеми ёсюб барады. 2030-чу джылгъа МРОТ-ну ёлчеми 35 минг сомгъа джетерге керекди.
Былайда кадрланы юсюнден айтыргъа тыйыншлыды. 2030-чу джылгъа Эресейде джыллары 20-дан 24-ге дери джаш адамланы саны 8,3 мелиуаннга джетерикди. Ма ол джаш адамла бары да тыйыншлысыча иш бла баджарылыр ючюн «Кадры» деген джангы миллет проект ишлерикди. Иш иеледен, организацияланы тамадаларындан тилерим: джаш адамланы ишлерге учундурургъа кюрешигиз, ишигиз къалай къуралгъанын кёргюзе, кесигизге чакъыра туругъуз.

Баш билим бериу
Владимир Путин 2030-чу джылгъа дери 25 джангы университет кампус (студент шахарчыкъла) ишленнигин айтыб, ол программаны кенгертиб, кампусланы санын 40 джетдирирге теджеди.
- Студентле, аспирантла, преподавателле да окъууларындан, ишлеринден бёлюнмегенлей юйдеги къураргъа, сабий ёсдюрюрге мадар табаргъа керекдиле, - деб чертди в.Путин.

Илму
Кесини сёзюнде Владимир Путин илму бюгюннгю джашауну тамалы болгъанын черте, аны айнытыугъа, джаш алимлеге кёлтюргючлюкге не къадар аслам къыйын салыргъа кереклисин чертиб айтды. Эресейдеча илмуну айныуу бир къралда да джокъду, алай эсе уа анга аслам эс бёлюрге борчлубуз деди, илму тинтиулеге, излемлеге не къадар аслам инвестицияла этерге чакъырды.
- Чертиб айтама, ол бизни тамблабызны ёсюмюню тамалыды. Аны себебли анга финансирование табылыргъа керекди, - деди Президент.

Инвестицияла
Владимир Путин инвестицияланы юслеринден айта, аланы баш борчлары экономиканы ёсюмюне джараулу джангы капитал келтириу болгъанын чертди.
- Эресейчи фонд рынок кесин инвестицияланы тамалыча ёсдюрюрге керекди. 2030-чу джылгъа, бусагъатха кёре, аны капитализациясы эки кереге ёсерге керекди. Аны бла биргелей, адамла кеслерини рысхыларына къоркъмай инвестицияла этиб, хайыр табарча болум да къуралыргъа керекди.
Энчи эмда инвестицион счётлада ачханы 1,4 мелиуанына страхование этилликди. Бир кере этилген налог вычет да 400 минг сомдан саналлыкъды.
Дагъыда джангы мадар теджерге излейме – сакълаучу сертификат (сберегательный сертификат). Анга кёре адамла кеслерини ачхаларын, 3 джылдан аслам заманны тиймей турургъа деб, банкга салыргъа боллукъдула. Аны себебли банкла да башха вкладладан эсе мийик процент хайыр теджерге керекдиле. Ол ачхагъа, 2,8 мелиуан сомгъа дери, страхование этилликди къралдан.

Гитче эмда
орта бизнес, эл мюлк
Эресейчи бизнес тегаран Эресейни джеринде ишлерге, кесибизни юрисдикциябызда болургъа кереклисин да чертиб айтды Владимир Путин.
- Энчи табышлылыкъ бла кюрешгенлени кёбюсю керти патриотладыла, аланы бизнеслерине да хыянат джетмезине гарантияла болургъа керекдиле, - деди ол.
Владимир Путин гитче эмда орта бизнесге кёлтюргючлюк этилирге кереклисини юсюнден айта, ол эресейчи экономиканы тамалы болгъанын чертди. Айырыб элде, эл мюлкде ишлеген гитче бизнесни юсюнден да айтды. Президент билдиргенден, ашарыкъ продуктала бла кесибизни толусу бла баджаргъан бла къалмай, Эресей будай ёсдюрюу бла алчыланы бириди, ашарыкъ затланы экспорту бла кюрешген 20 алчы къралны тизимине да киреди. Аны ючюн эл мюлк санагъатда ишлегенлени барына да джюрек разылыгъын билдирди.

Регионланы ёсюмлери
- Мен бюгюн регионланы ёсюмлерине себебге, аланы борчларын азайтыргъа теджейме. Субъектлени бюджет кредитлерини юч этиб экисин къоратыргъа кереклиге санайма. Алай бла субъектле аллыбызда джыллада талай миллиард сомну къысдырыр мадар табарыкъдыла. Ол ачханы уа инвестициялагъа болушлукъгъа эмда инфраструктура проектлени толтуруугъа ашырыргъа керекди, - деди Владимир Путин, регионланы ёсюмлерини юсюнден сёзюнде. – 2030-чу джылгъа регионларыбыз бары да экономика джаны бла аякъ тирерге керекдиле.

Налогла
- Кесигиз кёресиз, планларыбыз уллудула, алагъа этилирге керекли джоюмланы ёлчемлери да анга кёре. Аны бла байламлы, налог системабызны юсюнден да айтыргъа излейме. Ол джангы излемлеге келиширча болургъа керекди. Уллу хайыр тюшюргенле бла тюшюрген хайырлары алай уллу болмагъанла бары да бирча налог тёлегенлери тюзлюк тюлдю. Сёз ючюн, башында айтханымча, кёб сабийлери болгъан юйдегилеге налог вычетле этилликдиле. Энчи табышлылыкъ бла кюрешген адам социал, инфраструктура проектлени айнытыугъа юлюш къоша эсе, анга да тыйыншлы болушлукъ этилирге керекди. Ол джаны бла джууукъ заманда Кърал Думаны да, Правительствону да теджеулерин сакълайма, - деди кърал башчы.

Маданият
байлыгъыбыз
Дагъыда Владимир Путин регионланы айныуларына аталгъан ишлени юслеринден, шахарланы айбатлыкъларын сакълаугъа, тарих эсгертмелени джангыртыугъа аталгъан ишлени юслеринден айтды. Эресейни ата-бабаладан къалгъан маданият байлыгъы бир да уллуду, аны сакъларгъа, келир тёлюлеге джетдирирге кереклисин чертди кърал башчы. Музейлени, театрланы, библиотекаланы, клубланы, санат школланы, кинозалланы джангыртыу ишле бардырыллыкъдыла.
2025-чи джылдан къралда «Земский работник культуры» деген программа ишлеб башларыкъды.

Социал мадарла
2030-чу джылгъа дери къралны талай региону табигъат газ бла баджарылыргъа керекдиле, аны кибик, «Чистая вода» проект да ишлерге керекди.
Арт джыллада Эресейде туризм тири джюрюш бла айныб барады, аны себебли, анга болушлукъ этерге, мындан ары да адамла бизде сюйюб солурча этерге кереклисин да айтды ол. Туризмни айныб баргъаны транспорт инфраструктурагъа да джетеди. Джангы уллу машина джолла ишленникдиле, шахарланы ичлерине кирмегенлей, тышы бла ётюб кетерча джолла да этилликдиле.

Аскерчилерибизге
джангы мадарла
Чакъырыууну ахырында Владимир Путин спецоперациягъа къошулгъанланы юслеринден энчи айырыб сёлешди.
Ол адамла бизни къоркъуусузлугъубуз ючюн джанларын аямай кюреш бардырадыла, хар бири, фронтдан къайтса, джашауда тыйыншлы орун табаргъа керекди.
- Билим бериуде, джаш тёлюню юретиуде, джамагъат бирлешликледе, кърал компаниялада, бизнесде, кърал эмда муниципал къуллукълада ала алчы болургъа керекдиле. Керти джигитле джашауда тартынчакъла боладыла, кеслерин алгъа урургъа уллу сюймейдиле. Алай а къралгъа керекли кюн да алгъа чыкъгъанла аладыла. Алай эсе уа Эресейни тамбласын да ол адамланы къолларына ышаныб берирге боллукъду, - деди Президент. – Аны бла байламлы алтотур айны 1-ден башлаб, спецоперацияны ветеранлары эмда бусагъатда фронтдагъы солдатла бла абычарла алагъа деб иш этиб къуралгъан кадрла хазырлагъан программаны биринчи окъуу потогуна къошулургъа деб заявление берирге боллукъдула. Аны атына «Время героев» дейик. Аны программасы Кърал къуллукъну баш школундача къураллыкъды. Программагъа баш билимлери болгъан, ызларындан адамланы элте билген аскерчиле бла ветеранла къошулургъа боллукъдула. Окъуу джууукъ заманда башланныкъды.
Сёзюню ахырында Владимир Путин джыйылгъанлагъа джюрек разылыгъын билдириб, бюгюннге дери да кёб иш этилгенин, алай а мындан ары этиллик ишле андан да кёб болгъанларын чертди.
- Бизни ишибизге, программаланы толтурулууларына багъа тоннала, километрле неда ачханы ёлчеми бла берилмейди. Бизге эм магъаналысы – адамланы багъа бергенлериди.
Алай а айырыб айтырым. Биз бюгюн бичген планланы толуулары бизни солдатларыбызны, абычарларыбызны, кеслери разылыкълары бла спецоперациягъа къошулгъан джердешлерибизни къолларындады. Аладыла бюгюнлюкде Эресейни тамблагъы тарихин къурагъанла.
Сизни аллыгъызда баш ие, джюрек разылыгъымы билдиреме.
Бизни хорламларыбызгъа, джетишимлерибизге, Эресейни тамбласына ышанама! – деб бошады РФ-ны Федерал Джыйылыууна Чакъырыуун Президент Владимир Путин.

ХУБИЙЛАНЫ Фатима.