Хасан 11 джылында атасыз къалады. Анасыны саулугъу къарыусуз, тюз уллу эгечине - 13 джыл, кесинден юч гитчеге: джашчыкъгъа - 9, эки къызчыкъгъа да, бирине - 4 джыл, экинчиге - 6 ай болгъан эди.
Ёксюз юйдегиге, замансызлай, аталыкъ этерге тюшсе да, Хасан бёгек джаш болуб ёседи.
14 джылында 8 классны тауусуб, ишге киреди. Уллу эркишиледен артха къалмай, атын иги бла айтдырыб, махтау къагъытла алады, «Коммунист урунууну ударниги» атха, дагъыда тюрлю-тюрлю махтаулу атлагъа ие болады.
Къара ишде ишлей арыса да, ол кесин мугурлукъгъа хорлатмайды. Ишден сора да, солуу кюнлеринде тенглери бла тюбешгенлей, шохлукъ тутханлай турады.
Ол кёзюуде, бусагъатдача болмай, къыз бериу, келин алыу дегенча къууанчланы, иш этиб, солуу кюнлеге тюшюрюб тургъандыла. Аны себебли, ишчилени, туура бир амалсыз джумуш тюшюб къалмаса, къууанчлагъа къошулургъа мадарлары болгъанды. Хасан а, уста тепсеучю, накъырдасы-чамы джарашхан джаш болгъаны ючюн, джокъланнганлай тургъанды. Ол болгъан джерде, къобузчу табылмаса да, кеси согъуб да къоя эди. Таб, къобуз болмаса да, ауузу бла тартыула айтыб, джырла джырлаб, харсны къызыу къакъдырыб, тауушлукъ тойну да къураб къоюучан эди ол. Ненча къызны биргесине къыз джёнгер болуб баргъаныны санауун, кеси да санай келиб, 35-ге джетиб, андан арысын аджашдырса да, 50-ге уа, сёзсюз да, джыйылгъанын билдириученди.
Арбазы, юйде болса, тенгледен къуру да толу болгъанды. Ол затха анасы, Мариям да, бек разы болгъанды. «Къайдады экен Хасан? Аманнга къошулур да, деб, сагъыш келмез, кёз туурамда турса», - деучен эди.
Кюнлени биринде, 9-10 тенги арбазда лахор эте, Хасанны кесини эгешчиклери да, аны бла бирге тургъан 5-6 эгечи да, алагъа терек тюбде тепси къурай тургъанлай, Хасан зауаллы, къайдан чыгъаргъан эсе да, бир къобузну алыб, согъуб тебрейди. Кючлю харс да урулуб, джарыкъ той башланады. Хоншу-тийре да сейирге къараргъа джыйыладыла. Тойну чурумун соргъаннга, бир чамчы: «Хасаннга къыз къачыргъанбыз», - дейди.
Хапар олсагъатлай джайылады. Ана уа джумуш бла арлакъда апсынына кетиб тургъанды. Хапар эшитгенлей, эки апсын да, джан солуу этиб, джетселе, Хасан согъуб, къалгъанла да, уллу арбазны толтуруб, той эте тура. Тиширыуланы кёргенлей, эки джаш, чамны сууутмайыкъ деб, мыртазакълача, эшик юсюне сюелгендиле. Мариям, джашыны къолунда къобузну кёрюб, не этеди да бу дегенча, тюрлю къараб, ийнаныргъа бла къалыргъа билмей, табсыз болумгъа тюшеди. Апсыны андан тирирек болуб:
- Неди бу хапарыгъыз? - деб джашлагъа соруулу къарайды.
- Хапар а не, келинчик келтиргенбиз, - деб ышарады бири.
- Къайда, ары бир ийчигиз, - деб, тиширыу «мыртазакъланы» къолу бла бир джанына этиб, юйге кирирге излейди.
- Кёрюмдюк! Алайсыз иерик тюлбюз, - дейди биягъы джаш.
Телефон - джокъ, машина - джокъ.
- Адамла къурайыкъ, джууукълагъа билдирирге. Андан да алгъа къызны адамларына билдирирге керекди, - деб Мариям, оджакъдан къурум тюшгенча, бу сакъламагъан ишге къууаныргъа, къыйналыргъа да билмей, кесин къолгъа алыргъа кюрешеди.
- Мариям, джанынгы къыйнама, анасы-атасы тыш къралдадыла, ала дженгилде келеллик тюлдюле. Джашынг да, келинчик да, джылдан артыкъ бола болур, бир-бирлерин таныб, билиб, джаратыб тургъанлы. Энди келтиргенбиз, къууанчны бардырайыкъ, - дейди бир джаш.
- Да, ата-ана да билмегенлей, мында да болмагъанлай, биргесине да къыз джёнгер алмагъанлай, не зат къууанч этерге умут этесиз! - деб джарлы Мариям, бети да акъ учхун болуб, абызырагъаны белгили болады.
- Къоркъма, Мариям! Къыз сюйюб келгенди, бир джары кетерик тюлдю. Алыу-бериу адетни, ата-ана келселе, эте турурсуз. Джыйыннга хоншу-тийре табыллыкъды, бир эки джууугъу да табылыр, - деб биягъы джаш сёзюн бошар-бошамаз, ананы эси азады. Къатындагъыла тутмасала, джерге бек табсыз тиерик болур эди. Суу-муу, шиндик чабдырыб, кесине келтиредиле.
Чам болгъанын айтханларында, эсин да джыйыб, амалсыздан ышарыргъа кюрешиб:
- Ай, ант джетмезликле! Эл бедишлик этдигиз деб тура эдим! Къыз джёнгер джокъ, ата-ана мында тюл, джыйын бла да орамлада кимни тутсагъыз - аны... Биреуню, оу-шау болуб, ёсдюрген баласын алай сыйсыз этерге къалай къолугъуздан келлик эди? Бу джолдан сора, ойнаб да, эшитдирмегиз меннге быллай хапарланы, - деб, Мариям, апсыныны къолтугъундан да кириб, «бардырыгъыз энди тоюгъузну» дегенча, къолун силкиб, шиндигинден къобду.
Тебуланы Салимат.
