Сарытюз элни огъурлу къартларыны бири, халкъын, джуртун бек сюйген, адамланы джарсыуларына терен къайгъыргъан, аладан бюсюреу табыб джашагъан Тебуланы Алим, 1932-чи джыл къыркъаууз (сентябрь) айны 1-де туугъанды. Ол кёчгюнчюлюкде 14 джылны ичинде кёргенин эсине тюшюре, былай хапар айтады.
- Аскерчиле машинагъа миндириб, бизни къошдан школгъа алыб келдиле. Алайда кёб машина сирелиб тура эди. «Кёчген этесиз, юйюгюзге барыгъыз да, хар затыгъызны алыгъыз», - дедиле да, келгеникде орамда машинала тизилиб тура этиле. Командирлери иги адам эди, хапчюгюбюзню джюклетди, поездде соярсыз деб, юч къой кесдириб машинагъа салдырды. Поездге миндик, Чораланы Ильяс деб бир къарт киши бар эди, сабийлени баш тапхагъа миндириб, аны алагъа къарауул этдиле. Джолда бара Сталинградха джетгеникде, бир къарт къатын ёледи, алайда таш, агъач да кюе эди, бир татарлыны табыб, ёлген тиширыуну анга басдырыргъа деб, къойгъан эдиле.
Бизни Къазахстанны Джамбул областыны Талас районуна элтдиле. Алайда тюзде бир станцияда тюшюрдюле. Хар ким къычырыб, джылау кючлю эди, от, отун джокъ, къар терен, хауа сууукъ эди. Кече алайда къалдыкъ, эртденбла ёгюз арбала келдиле да алагъа джюклендик, бир колхозгъа элтдиле, анда къарачайлыла узунуча тизилдиле. Биринчи юйге биз, экинчи юйге Бостанланы Аныуарны юйдегиси тюшдюк. Джунчугъан адамла бар эдиле, бир-бирлеге, ашарыкъ къой эсенг, кийим алдырмагъан эдиле. Бизге уа, сау къаллыкъ ол адам, анамы кюбюрюн алыб, ичиндегин тёкдюрюб, ары нартюх къуюб, тикген машинасын да салгъан эди. Биз ач болмай эдик. Эндреуюк (декабрь) айны аягъында бир колхозгъа элтедиле. Биреулен келиб къазахча сёлешеди. Къойла кюндюз кютюледиле, ала кече джетген джерлеринде къаладыла. Атама, сен алагъа къарауул бол, дейдиле. Бир эшек да бередиле. Атам кече сайын къойлагъа къараб, эртденблагъа дери аланы сакълай эди. Алай эте туруб, башил (январь) айда элни бир джанында къош бар эди, къойланы алайгъа джыйыб, бизге бир къой сюрюу бередиле. Юйдегибиз бла аны кютюб тургъанбыз. Алайда бир джыл чакълы турдукъ да, сора хоншу элни тамадасы Бейшенбек келиб, атама ариу айтыб, бизни кесине кёчюрген эди. Биринчи ишлегенибиз къарыусуз эди, бу мюлк бай эди. Чюгюндюр сала эдиле, ташый эдиле. Бир къазахлы къызланы ургъан этеди деген хапарны эшитиб сагъайгъан эдик. Бир кюн Мукъуятны къызы джылаб таууш этди да, арабызда канал бар эди, атам чабыб барыб ол каналдан ётюб, ол адамны тюйген эди. Аны кёзюм бла кёргенме. Ол, комендантха айтама, сени тутдурама, деб талай кере айтхан эди. Комендант да келмеди, артда ала бизни бла шох болгъан эдиле. Алай эте джашай бардыкъ, инджилгенле кёб эдиле. Ачдан кёбюб ёлюб къалгъан сабийле да бар эдиле.
Биз чюгюндюр бла кюреше эдик. Аны къазыб, джыйыб, арбалагъа джюклеб, поездге элте эдиле. Ёзденланы Сюлемен чюгюндюр пунктну тамадысы болуб ишлей эди. Къоджакъланы Ахмат, Бостанланы Кёккёз, Бостанланы Сымайыл, Хубийланы Унух вагоннга чюгюндюрню къол бла джюклей эдиле. Иш къыйын эди. Кюнюне 300 трудоденинг болмаса, тазир сала эдиле. Олсагъатда меннге 12 джыл болгъан эди. Ол замандан тохтаусуз ишлеб тургъанма. Колхозну тамадасы механизаторлукъгъа окъургъа ийди да, аны бошаб, удостоверение къагъыт алыб, тракторда беш джыл ишледим, артдан гаражда механик болуб турдум.
Кёчген сагъатыбызда да ол адам къазах джашланы тракторну джюрютюрге юрет дегенинде, алай этеме деб, поездге сабандан келиб миннген эдим. Мюлкню тамадасы кеси, малларыгъызгъа ашатырсыз, ичирирсиз деб, къысылгъан бичен, бёчкеле бла суу салгъан эди. Биргебизге алгъан затларыбыз: 5 тонна будай, 18 къой, 1 ийнек эди. Хар ким да малла алгъан эдиле да, вагон малдан толу эди.
Эркинлик берилиб, биз андан къайтханыкъда, юйюбюзню 18 мингнге сатыб алгъан эдик. Былайы колхоз эди. Тилек къагъыт джазыб, член болдукъ. Колхозну юч кюнден сора совхоз этдиле. Джыйын къуралыб, чала эдик, дырын джыя эдик, кече-кюн демей, бютеу къарыуубузну салыб эл мюлкню аякъ юсюне салыргъа кюреше эдик, - дейди Тебу улу.
Алим Сары-Тюз элни аякъ юсюне салыргъа да энчи юлюш къошханды. Ол элчилени энчи джумушларын эте, совхозну экономика ёсюмюню дараджасын кёлтюрюрге да тыйыншлы юлюш къоша, атын сый бла айтдыргъанды. Аны кёб Хурмет грамотасы, Бюсюреу къагъыты, медаллары, башха кърал саугъалары бардыла. Ол бусагъатда джаш тёлюню миллетибизни ашхы адетлерине, адебге, намысха, джуртха кертиликге, къарнашлыкъгъа, шохлукъгъа юрете, рахат, мелхум джашау орун алыб турурун излей, джашайды.
Лепшокъланы Хусеин.
