- Подробности
Къайда да болсун, битимни джерине кёре мардасындан артыкъ ала билмеклик алай тынч иш болмагъанын барыбыз да билебиз.
Алай болса да, отуз юч джыл болгъан бизни джердешибиз Дураланы Венера - Эресейде эм уллу агрокомбинатланы бири КъЧР-де «Южный» агрокомбинатны баш агроному - билимин, болумун, заманын да аямай, битимни мардадан иги кесекге артыкъ алыб, Эресейде, Европада да тахта кёгетни битдириуден биринчи оруннга чыгъыб, кесини, комбинатны атындан да озуб, КъЧР-ни атын айтдыргъанды. Республикабызны адамлары ол затха разылыкъларын билдиредиле. Агрокомбинатны ишчилерини уа, айхай да, къууаннганларына не сёз – къайсы предприятиеде да план артыгъы бла толса, ишчилеге да хайыры джукъмай къалмайды.
Озгъан джыл джаш устаны тирилиги бла 46 тонна кёгет (бадражан, наша) джыйылгъанды. Алай бла, бютеулей да тёрт кереге аслам битим алыннганды. Бу джетишимлеге Венера технологияны тюз хайырландыргъандан тышында да кесини энчи оюмлары, сынамлары бла ие болгъанды. Илмуну, агротехнологияны джетишимлери бла кесини энчи сынамын ишни юсюнде аралашдыра билгенине бизни къралны агрокомбинатларында ишлеген эмда тыш къралланы айтылгъан усталары, артыкъсыз да, джерчиликни багъасын чыгъара билген Голландияны агрокомбинатларыны усталары, бизни эгешчигибизге уллу багъа бериб, «Мир теплиц» (Greenhause land) деген илму производство журналда, 2016-чы джыл «Тахта кёгетни эм иги устасы» деген атха тыйыншлы кёргендиле Венераны. Къралла арасында быллай уллу джетишимле бла атын къалай айтдыргъаныны юсюнден Дураланы Ануарны къызы Венера кёб сёлеширге сюймейди.
Алай болса да, отуз юч джыл болгъан бизни джердешибиз Дураланы Венера - Эресейде эм уллу агрокомбинатланы бири КъЧР-де «Южный» агрокомбинатны баш агроному - билимин, болумун, заманын да аямай, битимни мардадан иги кесекге артыкъ алыб, Эресейде, Европада да тахта кёгетни битдириуден биринчи оруннга чыгъыб, кесини, комбинатны атындан да озуб, КъЧР-ни атын айтдыргъанды. Республикабызны адамлары ол затха разылыкъларын билдиредиле. Агрокомбинатны ишчилерини уа, айхай да, къууаннганларына не сёз – къайсы предприятиеде да план артыгъы бла толса, ишчилеге да хайыры джукъмай къалмайды.
Озгъан джыл джаш устаны тирилиги бла 46 тонна кёгет (бадражан, наша) джыйылгъанды. Алай бла, бютеулей да тёрт кереге аслам битим алыннганды. Бу джетишимлеге Венера технологияны тюз хайырландыргъандан тышында да кесини энчи оюмлары, сынамлары бла ие болгъанды. Илмуну, агротехнологияны джетишимлери бла кесини энчи сынамын ишни юсюнде аралашдыра билгенине бизни къралны агрокомбинатларында ишлеген эмда тыш къралланы айтылгъан усталары, артыкъсыз да, джерчиликни багъасын чыгъара билген Голландияны агрокомбинатларыны усталары, бизни эгешчигибизге уллу багъа бериб, «Мир теплиц» (Greenhause land) деген илму производство журналда, 2016-чы джыл «Тахта кёгетни эм иги устасы» деген атха тыйыншлы кёргендиле Венераны. Къралла арасында быллай уллу джетишимле бла атын къалай айтдыргъаныны юсюнден Дураланы Ануарны къызы Венера кёб сёлеширге сюймейди.
- Подробности
Быйыл мартны 8-де къарачай профессионал театр къуралгъанлы 50 джыл толады. Ол юбилей бла байламлы театрны тамалын салгъан, кёбден бери аны баш режиссёру Тохчукъланы Борисден интервью алгъанбыз. Аны окъуучулагъа теджейбиз.
- Бюгюн бизни культура джашауубузда уллу магъанасы болгъан театрны ал атламын эсинге бир тюшюр.
- 1962-чи джыл 6 джаш бла 3 къыз Ленинградда театр институтну бошаб келдик. Аланы талайы керти дуниягъа кетгендиле, джандетли болсунла, къалгъанлары сау-эсендиле. Мен барыны да атларын айтыргъа излейме: Аджиланы Амбий, Алийланы Чотай, Джабаланы Ибрагим, Орусланы Джаммат, Ёртенланы Борис, Хапчаланы Роза, Каппушланы Тамара, Сылпагъарланы Неля. Башха тилледен кёчюрюлюб, институтда диплом ишибизге саналгъан оюнла болмасала, къарачай авторла джазгъан джугъубуз джокъ эди. Кесибизни тилде джазылгъан пьеса табаргъа, аны салыргъа да меннге буюрдула.
- 1962-чи джыл 6 джаш бла 3 къыз Ленинградда театр институтну бошаб келдик. Аланы талайы керти дуниягъа кетгендиле, джандетли болсунла, къалгъанлары сау-эсендиле. Мен барыны да атларын айтыргъа излейме: Аджиланы Амбий, Алийланы Чотай, Джабаланы Ибрагим, Орусланы Джаммат, Ёртенланы Борис, Хапчаланы Роза, Каппушланы Тамара, Сылпагъарланы Неля. Башха тилледен кёчюрюлюб, институтда диплом ишибизге саналгъан оюнла болмасала, къарачай авторла джазгъан джугъубуз джокъ эди. Кесибизни тилде джазылгъан пьеса табаргъа, аны салыргъа да меннге буюрдула.
- Подробности
Зийна, хауле, гаджи, къахме, къанчыкъ, саякъ, тос, къанау, къызтеке дегенча бу сыйсыз сёзлени, ант этдирсегиз, айтыргъа да ауузубуз бармайды. Алай болса да, илму-техника прогресс къызыу ёсюб, бизни къарачайча кенгден келтире тургъаныбызны сыйсыз хапарла озуб башлагъан заманда, биз намыс этиб, сабийлеге айтыргъа уялыб, артда ала аман болгъандан эсе, бир кесек бет ачыб, айтыб, ангылатыб, сабийлерибизни, туудукъларыбызны санларын да, джюреклерин да таза сакълагъаныбыз иги болур. Мени сартын, аны амалтын джазаргъа керек болады ма быллай ачыкъ хапарланы.
«Къан бла кирген…» деген айтыугъа алим-педагогланы бир къаууму уллу магъана бередиле. Нек дегенде, адам баласыны къан бла кирген халиси, сан ишленнгени ата-анагъа, бабалагъа ушамай мадары джокъду. Сёз ючюн, ингилиз алимле «Кеслерин зийна джюрютюучю ата-аналаны балалары алагъа ушаймыдыла?» деген сорууну ачыкъ этерге излеб, башха адамлагъа аланы атларын, тукъумларын билдирмезге сёз бериб, 2000 адам бла ойлашыб, сынам иш бардыргъандыла. Британлыланы халилери бизден башхаракъ тюрлю болгъанлары амалтын тиширыу, эркиши болсун башхала бла тослукъ джюрютгенлерин, уялмай, ачыкъ айтхандыла. Ала билдиргеннге кёре, эркишилерине керти болмагъан тиширыуланы 70 процентини аналары да, эрлерин алдаб, башха эркишиле бла тюбешиб тургъандыла. Ол сынам бардырылгъан эркишилени аталарыны 54 проценти да, юй бийчелери бла джашаб тургъанлай, башха тиширыула бла тослукъ джюрютгендиле. Ол соруу этилген 2000 адамдан 1240 адам да: «Ата-анабыздан кёргенча этгенбиз биз да. Ала этген зат бизге алай болургъа керекди дегенча кёрюннгенди», - деб, кеслери ауузлары бла ачыкъ айтхандыла.
«Къан бла кирген…» деген айтыугъа алим-педагогланы бир къаууму уллу магъана бередиле. Нек дегенде, адам баласыны къан бла кирген халиси, сан ишленнгени ата-анагъа, бабалагъа ушамай мадары джокъду. Сёз ючюн, ингилиз алимле «Кеслерин зийна джюрютюучю ата-аналаны балалары алагъа ушаймыдыла?» деген сорууну ачыкъ этерге излеб, башха адамлагъа аланы атларын, тукъумларын билдирмезге сёз бериб, 2000 адам бла ойлашыб, сынам иш бардыргъандыла. Британлыланы халилери бизден башхаракъ тюрлю болгъанлары амалтын тиширыу, эркиши болсун башхала бла тослукъ джюрютгенлерин, уялмай, ачыкъ айтхандыла. Ала билдиргеннге кёре, эркишилерине керти болмагъан тиширыуланы 70 процентини аналары да, эрлерин алдаб, башха эркишиле бла тюбешиб тургъандыла. Ол сынам бардырылгъан эркишилени аталарыны 54 проценти да, юй бийчелери бла джашаб тургъанлай, башха тиширыула бла тослукъ джюрютгендиле. Ол соруу этилген 2000 адамдан 1240 адам да: «Ата-анабыздан кёргенча этгенбиз биз да. Ала этген зат бизге алай болургъа керекди дегенча кёрюннгенди», - деб, кеслери ауузлары бла ачыкъ айтхандыла.
- Подробности
Бизде «лемки» деген сёзню эшитген бармыды? Русинле деб а? Мени сартын, бу соруугъа бек аз адам джууаб береллик болур. Болса да, русинле Украинаны Закарпат областында эмда аны бла хоншу тургъан бир къауум къраллада (Польша, Словакия, Венгрия, Румыния д.а.к.) джашагъан халкъны атыды. Ала славян тиллени кюнчыгъыш джанында джюрюген бир бутагъында сёлешедиле. Русинле (лемки), католикле бла урум католиклени араларында болуб, православ динни тутханлары себебли, кеслерини миллет энчиликлерин, адетлерин да бюгюнлюкге дери сакълагъандыла.
Тюзюн айтсам, русинлени юслеринден алгъаракълада бир джукъла да окъугъан эдим, эшитген затларым да бар эди, алай а лемкилени юслеринден, аланы джашагъан джерлерини, миллет культураларыны юслеринден биринчи кере 2017-чи джыл Польшада болгъан заманымда билгенме. Ол танышыуум да Ягеллон (Краков ш.) университетни профессору Дуц-Файфер Оленаны игилиги бла болду. Бу адам миллетин тамам керти сюйген, ана тилин айнытыугъа толусу бла берилген, халкъыны къууанчын, бушууун да аны бла бирге сынагъан аламат адамды. Аны кюрешиую бла бюгюнлюкде лемкилени хапарлары Польшада, аны тышында да кенгден кенг джайыла барадыла.
Тюзюн айтсам, русинлени юслеринден алгъаракълада бир джукъла да окъугъан эдим, эшитген затларым да бар эди, алай а лемкилени юслеринден, аланы джашагъан джерлерини, миллет культураларыны юслеринден биринчи кере 2017-чи джыл Польшада болгъан заманымда билгенме. Ол танышыуум да Ягеллон (Краков ш.) университетни профессору Дуц-Файфер Оленаны игилиги бла болду. Бу адам миллетин тамам керти сюйген, ана тилин айнытыугъа толусу бла берилген, халкъыны къууанчын, бушууун да аны бла бирге сынагъан аламат адамды. Аны кюрешиую бла бюгюнлюкде лемкилени хапарлары Польшада, аны тышында да кенгден кенг джайыла барадыла.
- Подробности
Къарачайлыла сабийлерин тыйыншлы адамла этиб ёсдюрюуню кеслерини баш ишлерине санагъанлай келедиле. Бу ишни юсюнде ёмюрле узагъына саналыб келген, халкъ кеси къурагъан, джарашдыргъан мадарларыбыз да бардыла. Биз ангылагъандан, бюгюнлюкде аланы школлада хайырландырыуну уллу магъанасы барды. Ол себебден устаз коллективле, атала-анала да эс бёлюрле деб умут эте, талай затны юсюнден айтыргъа излейме.
Къарачайлыла хар джаш адам саулукълу, чыныкъгъан, урунууну сюйген, керек джерде кесини сыйын, эркинлигин сакълагъан, башхалагъа болушхан, оюмлу, ангылы, нени да билирге тырмашхан, адебли-намыслы болурун излегендиле. Алай болса да айырыб эс бёлген талай затлары болгъанды.
Неден да алгъа джаш тёлю ата бла ананы, кеслеринден уллуланы барысын да сыйларын кёрюрча, аланы алларында намысларын сакъларча юретиу керекди. Сабийле терс атласала, къуру ата бла ана болуб къалмай, джууукъ-тенг, хоншудан-тийреден адамла да сансыз этиб къоймай айтхандыла, юретгендиле. Юретиу ишге талай адам къошулса, юретсе не чёрчек сабий да экинчи терс атлам этмегенди. «Уяда нени кёрсе, учханда аны этеди», дейбиз. Аны биринчи айтхан ата-бабаларыбыз кеслерин джюрюте, кеслерин тута билгендиле. Сабийлерин уруб, алагъа урушуб, къатылыкъ этиб, бой салдырыргъа излеген хазна болмагъанды аланы ичинде. Эм уллу магъана юйде гитчеле тамадаладан юлгю алгъан джорукъгъа берилгенди. Уллула сабийлеге хыны этселе да, кеслерин башха алыб айтхандыла айтырыкъларын. Башхаланы къатында уялтыргъа, джюрегин сындырыргъа, сыйын тюшюрюрге излемегендиле.
Къарачайлыла хар джаш адам саулукълу, чыныкъгъан, урунууну сюйген, керек джерде кесини сыйын, эркинлигин сакълагъан, башхалагъа болушхан, оюмлу, ангылы, нени да билирге тырмашхан, адебли-намыслы болурун излегендиле. Алай болса да айырыб эс бёлген талай затлары болгъанды.
Неден да алгъа джаш тёлю ата бла ананы, кеслеринден уллуланы барысын да сыйларын кёрюрча, аланы алларында намысларын сакъларча юретиу керекди. Сабийле терс атласала, къуру ата бла ана болуб къалмай, джууукъ-тенг, хоншудан-тийреден адамла да сансыз этиб къоймай айтхандыла, юретгендиле. Юретиу ишге талай адам къошулса, юретсе не чёрчек сабий да экинчи терс атлам этмегенди. «Уяда нени кёрсе, учханда аны этеди», дейбиз. Аны биринчи айтхан ата-бабаларыбыз кеслерин джюрюте, кеслерин тута билгендиле. Сабийлерин уруб, алагъа урушуб, къатылыкъ этиб, бой салдырыргъа излеген хазна болмагъанды аланы ичинде. Эм уллу магъана юйде гитчеле тамадаладан юлгю алгъан джорукъгъа берилгенди. Уллула сабийлеге хыны этселе да, кеслерин башха алыб айтхандыла айтырыкъларын. Башхаланы къатында уялтыргъа, джюрегин сындырыргъа, сыйын тюшюрюрге излемегендиле.
Подкатегории
- Вы здесь:
-
Главная
- Статьи
Последние новости
Популярное
Документы
В лицах
