Элькъанланы Юсюпню джашы Умар Москвада кърал университетни тарих факультетини археология кафедрасын тауусханды. Андан сора Байчораланы Мариям атлы Къарачай-Черкес кърал тарих-маданият эмда табигъат музейде-заповедникде ишлеб келеди. Ол былайда ишлегенли 41 джылгъа джууукъ болады. 2003-чю джылдан бери Умар музейге башчылыкъ этеди. Элкъан улу Къарачай-Черкес Республиканы маданиятыны махтаулу къуллукъчусуду.
2018-чи джыл арттотур айны 23-ден башлаб, 29-на дери Теберди шахарда XXX-чу «Крупновские чтения» деген халкъла арасы илму конференция бардырылгъанды. Анда сёз Къарачай-Черкес Республиканы джеринде орналгъан археология эсгертмелени тинтиу бла сакълауну юслеринден баргъанды. Бу уллу форумгъа Эресейни джер-джеринден эмда тыш къралладан археология иш бла кюрешген алимле келгендиле.

Лаба республиканы аралыгъындан эм узакъ элди. Къарачайда ёмюрледен бери да ол ат бла белгилиди, алай а  документледе Предгорненское деб джазылады. Ол тёгерекледе джашагъанла алайын биледиле, къалгъанладан, атын эшитген болмаса, толу хапарлы бек азды. Бюгюн аланы да шагъырей этерге излейбиз. Редакцияны къуллукъчусу Аппаланы Билялны эл администрацияны тамадасы Гаджаланы Хасанны джашы Казбек бла ушагъын басмалайбыз.

  Гогуйланы Магомет 1920-чы джыл арттотур айны (апрелни) 4-де Къарачай-Черкес автоном областны Къарачай районуну Хурзук элинде Томайны халкъны ашхы адетлерин сакълагъан, урунууну сюйген юйдегисинде туугъанды.
 1941-чи джыл никкол айны 20-да аны аскерге аладыла. Ол айны 22-де уа, Уллу Ата джурт къазауат башланады. Магомет Дондагъы Ростовну азатлаугъа, аны къоруулаугъа къошулады. Къызыл Байракълы 181-чи гвардиячы полкну къурамында болуб, гитлерчи фашистле бла джанын-къанын аямай сермешгенди. Таганрог шахар ючюн баргъан ачы сермешлени биринде ауур джаралы болады. Госпиталда джатыб, бир кесек маджал болгъандан сора,  джангыдан ызына къайтады. Алайда кёргюзген эркишилигин, тирилигин эсге ала, аны «Ётгюрлюгю ючюн» деген медаль бла саугъалайдыла.

Борлакъланы Рашид 1941-чи джыл къыркъаууз айда Москваны Можай табасында къазауат этген аскерлени бир бёлегинде болгъанды.
Алайда баргъан урушланы биринде джаралы болуб, Волошев шахарны госпиталында 20 кюннге джууукъну сёлешелмей, эс джыялмай джатханды. Врачланы кючлери бла, ёлюмню хорлаб, сау болгъанында, Къыбыла-Кюн батхан фронтха тюшюб, Гершенскийде къазауат этгенди.
Алайын алыб, эндреуюк айны 19-да Миллерово шахаргъа барадыла. Ротаны командири, былайгъа келигиз, деб, аланы мийик къаяны эрнине чакъыргъанды. Анда кёб адам ёлюб тургъанды. Миллерово шахарда уллу сермеш болгъаныны ызы кёрюнюб тургъанды. Хар квадрат метрде 20 осколка, мина, снаряд атылгъанды. Ала, Миллероводан биразны барыб, Белореченский деген элге джетедиле. Алайда биринчи власовчу дивизиягъа тюбейдиле. Кюртню къазыб, ары киредиле. Ала мийикде болгъанлары себебли энгишге гранатала атхандыла. Бизни танк бёлеклерибиз, джашыртын аланы артларындан барыб, уруб, джер бла тенг этедиле.

 Озгъан джыл къыркъар айны 3-де «Къарачай» газетде «Бизге разы болмагъан джокъду» деген ат бла статья чыкъгъан эди. Анда айтылгъаннга кёре, Ючкекенде джашагъан къарнашла Байчораланы Расул бла Алий 2017-чи джылны ал кёзюуюнде XX-чи Партсъезд орамны огъары джанында – Эшкакон сууну джагъасында - сют алыучу пункт ачыб, Гитче Къарачай районну джамагъатындан уллу разылыкъ алыб, ишлеб башлагъан эдиле. Кёб болмай Расулгъа тюбеб, ишини юсюнден хапар соргъанымда, ол былай айтхан эди:
- Эшкакон сууну джагъасында биз алгъан джер хар ким мешхутларын тёгюучю джер эди. Кеси да джол юсюнде эди. Ары-бери озгъан да, алайгъа тёгюлген багуш тёбени кёрсе, джюреги къыйналыучан эди. Биз да къыйнала эдик джерни зыраф болуб тургъанына. Къарнашым да, мен да Ючкекен элни администрациясыны башчысы Семенланы Анзоргъа алайын бизге беригиз, сют алыучу пункт ачар эдик дегеникде, сёз да салмагъанлай: «Бир затха джараталлыкъ эсегиз алыгъыз да, сют алыучу пункт ишлегиз», - деген эди.