- Подробности
Мен сабийлигим киши джуртлада озгъан адамланы бириме. Кесимчала сынагъан къыйынлыкъланы чекгенме. Аланы юслеринден хапарлагъа терен сингиб, зорлукъ тюзлюкню таргъа тыйыб тургъан джыллагъа къайтарыргъа излемейме. Алай а Малкъарда кёбле билген, мени хаман да эсимде тургъан эки затны юсюнден хапарымы Къарачайда да окъусала деб джазама. Бири эшитгенимди, бири да кесим сынагъанды. Аланы экиси да атам Аппаланы Сюлеменни джашы Мухаммат бла байламлыдыла.
Ол Кёнделен элде туууб ёсгенди. Башха малкъарлылача, быланы юйдегини да 1944-чю джыл алтотур (март) айны 8-де сюйген джуртларындан къыстайдыла. Андан талай айны алгъа аталары Сюлемен ауушады. Юйдегиде юч джаш бла беш къыз боладыла. Ол кёзюуге бир къыз эрге чыгъады, бир джашлары Ахмат да юйлениб, юч айдан аны аскерге аладыла. 1942-чи джыл Ростов областда къанлы сермешледе, Мартиновка элни къатында, атлы аскер бёлекни тизиминде фашистлени танкаларына къаршчы чыгъыб, джигитча ёлгенин «къара къагъыт» ийиб билдиредиле. Юйдегиде сауланы Къыргъызстанны Ош областыны Тотия деген элине элтиб атадыла. Юйсюз-кюнсюз болгъанладан кёбле къырыладыла, Аллах джазыкъсыныб, бу юйдегиден къоранч болмайды.
- Подробности
Тутхан ишине толу берилиб, аны деменгили толтурургъа тырмашхан керти уланланы бириди мен хапарын айтыргъа излеген таулу Хапаланы Биймырзаны джашы Таучу. Ол 1955-чи джыл къыркъар (август) айны 16-да, халкъыбыз кёчгюнчюлюкде болгъан сагъатда, Къазахстанда туугъанды. Эркинлик берилиб, кёчюрюлген халкъла джуртларына къайтханларында, Хапаланы Биймырзаны юйюрю да туугъан элине, Хурзукга, келиб тюшеди. Таучу былайда Къасайланы Осман атлы школда сегиз классны бошайды. Къартладан халкъны ашхы адетлерине юреннген, адебни-намысны тёрюнде ёсген джигер джаш Къасайланы Осман атлы совхозну 2-чи бёлюмюне тамада къойчу болуб ишге киреди. Ишлей тургъанлай, кечеги школгъа джюрюб, 10 классны тауусады. Гитче къарнашы Тауджигит, башха иш нёгерлери да болуша, ол 1000 къарачай къойдан къуралгъан сюрюу джюрютеди. Къошу Бийчесында болады. Таучуну башчылыгъы бла къойчула къолларындан келгенни этиб кюрешедиле.
- Подробности
Кърал къуллукъда борчларын толтуруб, джетишимле этиб, атларын айтдырыб тургъан уланларыбыз кёбдюле. Артыкъсыз да бек джаш адамланы арасында эшитсек аланы атларын кёлюбюз кёлтюрюледи, бек къууанабыз.
Аллай ашхы адамла ёсюб келген джаш тёлюге юлгюдюле.
Алайды да, Къарачай-Черкес Республикада Росгвардияны шкок, окъ, сауут дагъыда ала кибик затланы къураргъа эркинлик берген къагъытла бла баджаргъан эмда аланы хайырландырыргъа эркинлик берген ишлени хакъындан бёлюмню (лицензионно-разрешительный отдел) тамадасыды Бердиланы Леонтийни джашы Исмаил. Ол джаш болса да кесини ишин толу биледи.
Бердиланы Исмаил 1983-чю джыл Ставрополь шахарда туугъанды. Сабийлиги, джашлыгъы да Джёгетей Аягъында ётгенди. 1990-чы - 2000-чи джыллада Джёгетей Аягъы шахарны 1-чи номерли школунда орта билим алгъанды. Исмаил сохталаны арасында алчы сабий болуб окъугъанына аны алтын медалгъа тыйыншлы кёргенлери шагъатлыкъ этеди.
- Подробности
Биджиланы Хаджи-Муратны джашы Ханафийни аты бизни къралдан тышында да белгилиди. Ол республиканы миллетлерини арасында биринчи профессионал археолог болгъанды.
Ханафий 1939-чу джыл байрым (февраль) айны 23-чю кюнюнде Къарачай автоном областны Огъары Учкулан элинде туугъанды. Атасы Хаджи-Мурат Уллу Ата джурт къазауат башланнганында урушха кетиб, анда ёлгенди. Аталары фронтовик болгъанына да къарамай, 1943-чю джыл аны юйдегисин, ууакъ сабийлерин Орта Азиягъа кёчгюргендиле. Алай бла Ханафий 4-5 джылындан башлаб кёчгюнчюлюкню азабын сынагъанды…
Биджиланы Ханафий туугъан Джуртуна къайтхандан сора, кесини кючю бла Саратовдагъы кърал университетге окъургъа киргенди. Аны 1965-чи джыл тауусуб, «тарихчи» усталыкъны алгъанды. Ол илму джолун сайлаб, Къарачай-Черкес илму-тинтиу институтда ишлеб башлагъанды. Илму джолунда билимин ёсдюрюр мурат бла ол СССР-ни Илмуларыны академиясында археология институтну аспирантурасына киргенди. Къралны белгили археологларыны къолунда окъуб, Совет Союзну республикаларында бардырылгъан экспедициялагъа къошулгъанды. Аспирантурада аны биринчи илму башчысы, устазы белгили археолог-кавказовед Е.И. Крупнов болгъанды. Ол джашаудан кетгенден сора, Ханафийни илму ишине алим С.А. Плетнева башчылыкъ этгенди.
- Подробности
Ёртенланы Борис редакцияны терк-терк джокълайды. «Къарачай» газетни алгъанлай турады да, хар келгени сайын анда басмаланнган затланы юслеринден кёлюне келгенни да айтады, мындан ары неле чыгъарыкъларын да сорады. Кеси да назмула джазады. Чыгъармачылыкъ ишлени юслеринден да сёлешебиз. Къачан да тири, джарыкъ адам, кёб болмай келгенинде да хапарлашдыкъ.
- Ростов шахардан къайтханма. Джолну узакълыгъы бир кесек татыды, - деди. Ары нек баргъаныны хапарын да айтды. - Къарачайны кёчюргенлерини юсюнден, былтыр джайдан бери документли фильм алыб кюрешедиле. Бизни миндириб баргъан вагонлары, паровозлары-зат да Ростовда Эресейни темир джолларыны музейинде сакъланадыла. Кёчюрген кюнлерин суратлар ючюн аланы да хайырландырыб, ол кёзюуде миллетге къаллай къыйынлыкъ джетгенин кёргюзюрге керек эдиле. Анга джюз адам къошулдукъ. Бизни музейни директоруну тамадасыны орунбасары Хасанланы Ханафийни башчылыгъы бла республикада миллет театрланы актёрлары, элледен къартла, тиширыула, сабийле - саулай да джетмиш адам бардыкъ. Ингирала башланыб, кече сагъат оннга дери, не тюрлю къалабалыкъны да кёргюзюб алдыла киногъа, деди Ёртен улу.
Бу джол кёбчюлюк бла бирге болгъанды. Алай а беш суратлау эмда документли фильмледе кёрюнеди да Борис, аланы кёбюсюнде баш ролланы ойнайды. Ол фильмлени да эсигизге салайыкъ. «Стреляющие горы», «Песчаные часы», «Империя пиратов», «Война и мир Карачая», бешинчи «Шит и меч» деген фильмге 1959-чу джыл, студент заманында чакъыргъан эдиле. Аны режиссёр Басов Владимир Бакуда алгъан эди. Аллай бир кинофильмде ойнагъан республикада огъай, Шимал Кавказда да бек аз актёр барды.
Подкатегории
- Вы здесь:
-
Главная
- Статьи
