Къарачай адет бла адамны затын хаух алгъанын ызына, «хайырын кёр», деб къайтарыргъа керекди. Затны иеси ya, «cay бол», деб джууаб берирге керекди.

***

Къарачай адет бла къыз, джаш да джыйын тойгъа чакъырылмай келмегендиле. Юйню къызы нёгерге къарнашын, эки къарнашдан туугъан джашны, кюёуню алыб джыйгъанды къызланы. Той бошалса къызланы джыйгъан джаш, къыз аланы юйлерине ашырыб, алгъыш этиб къайтхандыла.

Июль айны биринчи кюнюнде Ставрополь шахарда медицина университетни стоматология факультетин бошаб чыкъгъанлагъа дипломла бере эдиле. Мен да ары тебредим. Джыйылыр джерлерине баргъанымда, университетни тийресинде сыйлы, ариу машинала сюеле эдиле. Машиналаны кёбюсю 09 регионнукъула эдиле. Мен таныгъан кёб къарачайлы, къууанчлы, бетлеринден нюр ура, бир-бирлери бла джылы саламлаша эдиле.

Бирини къызы, бирини джашы, бирини джууугъуну сабийи окъуб бошагъан эдиле университетни. Дипломла берген джерге биз кечирек киргеникде университетни ректору сёлеше тура эди. Аны ызындан окъутхан устазла да ариу сёлешиб, окъуб чыкъгъанланы джашау джолларына тилек тилеген эдиле.

Наркоманиягъа эминаны джангы тюрлюсюдю деген, уллу джангыллыкъ болмаз. Ол асламысына джаш адамланы джесирге алгъаны себебли айырылыб къоркъуулуду. Бизнича аз санлы миллет къой эсенг миллионла бла саналгъан халкъланы да тарбуууннга тыяргъа боллукъду ол.

Наркомания рум сёздю. Ол талай магъананы тутады. Сёз ючюн, сант болуу, джукъугъа кетиу, алыныу, кесин джукъдан тыя билмеу, не этгенин ангыламау дегенча затла ол сёз бла байламлыдыла. Бюгюнлюкде джерни юсюнде къралла биригиб аны бла кюреш бардырадыла. Алай а ол кюрешден уллу магъана да джокъду. Наркотиклени ёсдюргеннге да, аны сатханнга да, аны ичгеннге да айыб салынады. Бу адамланы барын да законнга тартыргъа боллукъду. Алай а андан уллу хайыр болгъаны себебли адамла бир затдан артха турмайдыла. Бир сатыучуну тохтатсала экинчи сатыучу чыгъады. Ол себебден бюгюнлюкде наркоманияны эминаны джангы тюрлюсюне санаргъа боллукъду.

Къарачай халкъ ата-бабаладан келген ашхы адетлени къатлай, джашау дараджасын иги этер ючюн, табигъатны кёб ашхы заты бла эсебли хайырланнганды. Бурундан къуралгъан къарачай ийнекле да халкъны рысхы байлыгъыны бир кесегидиле.

           Багъалы редакция!

Дунияда этилген аманлыкъланы кёбюсюню баш чуруму ичкичилик болгъаны хакъды. Эртделеде мен да тартыучан эдим. Кюнлени биринде Уллу Аллах мени тюшюндюрюрча бир ишге тюбетди да, андан сора ичкини къоюб олтурдум. Ма ол хапарымы къагъытха тюшюрюб, сизге джибереме. Басмаласагъыз бек разы боллукъма. Салам бла, Тобаланы Къайытбий (тукъумуму, атымы тюрлендириб джазама).

 

БОМЖ

«Дунияны башына Ибилисден, шайтандан кирли джан джаратылмагъанды. Аракъы, чагъыр, сыра деген затла шайтанны ичинден чыкъгъан кир сууладыла. Аланы ичгенлеге Аллахны налаты болсун!» –

деучен эди къарт атам.