Подробности
 
Чум-чум, чум терек
 
Джангы тилленнген (сёлеше башлагъан) сабийни оюн хал­да къуралгъан къысха назмучукълагъа юретедиле.

Чум-чум, чум терек
Чум-чум, чум терек,
Чум терекни бутагъы,
Уллу бийни бычагъы,
Бекден-бекден биледим,
Ханны къызын тиледим!
Тиледим да не табдым?
Келечиге - кёлеги,
Чум терекге - бёреги.
Чум терекге ким керек?
Чум терекге сен керек!
 
(«сен керек» деген заманда сабийни быгъынчыгъына, быдырчыгъына, кёкюрекчигине бармакъ бла тиерге, дыгъычыкъ этерге да болады ).

Подробности
Къарачайны кюмюш сакъаллы къартлары айтхандан, таза хауаны солуб, джел къакъдыра, гюллю сыртлада отлагъан къарачай ийнеклени бир тюрлюлери джай иги сют бергендиле, къыш а, джазгъа дери къуругъандыла. Аны ючюн, ала джай сауулуб тургъан сагъатда, адамла къышха тузлукъ джыйгъандыла. Ханс гяхиник болмай неда къатыб къалмай, бишген заманында витамини, хайыр берген  башха заты кёб болады. Ол заманда этилген айран да алай файдалыды.
 
ТУЗЛУКЪ

Хар затны табын, эбин билген къарачайлыла джай ичген айранларындан артыгъын агъач джыккырлагъа къуюб, юслерине туз себиб къатышдырмай  къойгъандыла. Тузу болгъан айран ачымагъанды, бирча тургъанды. Алай бла ата-бабаларыбыз тузлукъ этиб, аны къыш ичгендиле, ашарыкъларына къошуб джазгъа дери ашаб тургъандыла.

ДЖЫККЫРЛА

Къарачай джыккырла тюрлю-тюрлю болгъандыла. Сёз ючюн, тузлукъ къуюлгъан, бышлакъ джыйылгъан джыккырла джау чайкъагъан джыккырлача тюлдюле.

Подробности

Халкъны хазнасыны кючюн джая атларын иги бла кенгнге белгили этгенле аз тюлдюле. Къарачайны аллай онглу уланларыны бириди Ёзденланы Манафны джашы Мурат. Ол 1975-чи джыл Манафны адеб-намыс уя салгъан огъурлу юйдегисинде туууб ёсгенди. Къарачай шахарда орта школну бошагъандан сора, аскерге барыб, сыйлы борчун махтау бла толтуруб къайтханды. Кёб джылланы милицияны къуллукъчусу болуб ишлеб тургъанды. Халкъына джарар джанындан кёб ашхы зат этгенди.
Къарачай тукъумлу итлени, Къарачайны ата-бабадан келген хазнасын, ызына къайтарыргъа излеб сабий заманындан тири кюрешгенди. Селекцияны джолунда кёб тюрлю иш бардыргъанды. Итлени бир-бирине къошуб, къанны тазалай, къарачай халкъ кёчгюнчюлюкге дери тутхан таза къанлы къарачай тукъумлу итлени къураб кюрешеди. Ол замандагъы къарачай самырны (кавказский волкодав) джангыртады, къурайды.
Итле тутхан хар адам къарачай тукъумну иги этер джанындан ишлейди.

Подробности
 Сабийни ышартыу

Саны-башы къатмагъан сабийчикни хар адам да алыб бармайды къоюннга, алай а къайсыбыз да бек сюебиз гитчечикни эркелетирге да, анга ариу айтыргъа да. Бизни халкъда бешикде джатыб тургъан неда анасыны къойнуна къысылыб тургъан сабийчикни эки джаякъчыгъындан бармакъла бла басыб эркелетген адет бюгюн да барды. Сабийни джаякъчыгъына бир-эки тийсенг, ол тамам ариу ышарыучанды:

Къайда-къайда джаякъчыкъ?
Кюле-кюле балачыкъ!
Эршиккуду балачыкъ!
Тюу машалла, сеннге! Тюу машалла!

Амма, сабийни артыкъ эркелетиу да, кёрмегенча этиб, сансыз этиу да бизни халкъда алай дурус тюлдю. Атаны-ананы неда юйлю адамланы кёллерин алыргъа излеселе уа, быллай маталлы джууаш, алдыр-гюлдюр (комплимент) сёзле айтхандыла:

Подробности

Джердешлерибизни ичинде, ким къайда, къаллай ишде урунса да, кеслерине «атчыла» деб айтдыргъанла кёбдюле. Ёмюрлени теренинден бери да адам улусуна тенглик, нёгерлик да этиб келген огъурлу хайуанлагъа – атлагъа - тыйыншлы махтау бериб, сюйюб, аяулу кёрюб тургъандыла адамла да. Бюгюн да алайды. Ол къауумну ичинде Орусланы Магометни джашы Кълыч-Герийни айырыб айтыргъа тыйыншлыды.
Орус улу 1942-чи джыл Красногор станседе (Ат джыл) туугъанды. «Ол джылны энчи астрология тамгъасыны тамалында джумушакъ халилик, джюрек ачыкълыкъ, учунмакълыкъ, тутхан иши бла къаджыкъмай кюрешиу баш орун алыб турадыла. Аны юсюне да (эркишилеге) таукеллик бла ётгюрлюкню къошсакъ, «Ат джыл» туугъан адамны сыфатын, халисин суратлаб айтханнга толу саналлыкъды», - деб джазылады Россияда белгили гороскопланы биринде.

  1. Ана тилни устазы
  2. УЛЛУ КЪАРАЧАЙДА
  3. БУЛДЖУТУУЛА
  4. САБИЙНИ БУЛДЖУТХАН ОЮНЛА