Тамазов Каншао бла Мурат къарнашладыла. Экиси да суратлау темирчилик бла кюрешген усталадыла. Аланы чемерликлери халкъ ичинде уллу бюсюреуге, разылыкъгъа тыйыншлы болуб, махтау табхынчы ала къаллай бир темирни бюкген, «джазгъан» болурла, деб ойлашырчады. Ким юретгенди аланы ол усталыкъгъа? Володя деб бир аламат адам бла шагъырей болгъан Мурат аны ишин бек джаратады, Володя темирден этген «оюула» аны джюрегине джол табадыла терк огъуна.

Артда уа Мурат уллу къарнашы Каншаону да тартады ол ишге. Къарнашла керти да темирни «сёлешдирген» темирчиледиле. Аланы этген затлары  «кёз алдайдыла», ариу затладыла. Аны ючюн болур, адамланы алагъа «ол затны», «бу затны» этигиз деб, алгъаракъдан заказ бериученлери. Къарнашла да, адамланы алдамай, айтхан заманларына ол товарланы ишлеб, адамланы разы этиб джашайдыла.
Каншао айтыудан, Тамазовла ол къыйын, алай а сейир иш бла кюрешгенли 11 джыл болады. Аланы къол къыйынлары бек уллу багъа табады халкъда. Аланы ол усталыкъгъа юретген Владимир Иванченкоду. Ол бир сюйюмлю огъурлу адамды. Эшта, аны махтауу адамлыгъында, усталыгъында болур, деб келди кёлюме.
Къыйын, алай а халкъгъа керекли эркиши ишни усталары къаллай адамла боладыла экен, деб сагъышланама бир-бирде. Ала Каншао бла Муратча эмда аланы темирден «оюу» салыргъа юретген  Володяча адамладыла, деген оюмгъа да келеме.
Мени бла ушакъ этген уллу къарнаш Каншао эди. Мурат а бек аз къошула эди ушакъгъа, аны да - Каншао нени болса да айтыргъа тартынса. Ушагъыбызны арасында къарнашла Ингуш Республиканы Башчысына, Евкуров Юнусбек Баматгиреевичге, кеслери къоллары бла ишлеген сейирлик затны – ол республиканы байрагъыны энин – саугъагъа бергенлерин айтыб, сейирсиндирдиле мени. Ала айтхандан, ол саугъа темир бла таза (ийленнген) териден ишленнгенди. Саугъаны арт джанында уа: «Тамазов къарнашла», деб джазылгъанды. Шимал Кавказны республикаларыны къол ишледен усталары этген затланы кёрмючюнде болгъан бу ишни хапарына эсим кетиб, генералны: «Мен бу саугъаны сакъларгъа тыйыншлы джер табарма», - деб сёлешгенин кёзюме кёргюзюрге кюрешдим.
Каншао айтыудан, аланы джердешлери Рауль Туркбиевич Арашуков, болушлукъ этиб, темир бла байламлы ишлеге тыйыншлы керекле алыб бергенди. Ала энтда бузукъсуз ишлейдиле, къарнашла да джангы чыгъармала этгенлей турадыла.
Къарнашла мотоциклла (байкла) бла да кюрешедиле – бир къауумуну ремонт ишлерин этиб, джангыртыб, джолгъа чыгъаргъа къурайдыла. Бир къауумун а, хар нелерин да кеслери къоллары бла этиб, джарашдырыб джыядыла. Аланы бири, «Suzuki» мотоцикл, «ма меннге къарагъыз да къоюгъуз», дегенча сюеле эди мастерскойну ичинде. Андан узакъ болмай дагъыда эки мотоцикл бар эдиле.
Мотоциклла бла кюрешгенлеге, таб, усталагъа да Каншао бла Мурат ол ишни фанатларыча кёрюнедиле. Ол затла бла туура къарнашлача учунуб кюрешген адам табхан къыйынды. «Ол эки байкны бирине ремонт этгенбиз, - дейди Каншао, - экинчини да кесибиз ишлегенбиз. Ала бизни джашларыбызныкъыладыла».
Тамазланы арбазгъа киргенлей огъуна ариу ишленнген чаначыкълагъа кёзюм джетген эди. Арбазда къашпакъ тюбюнде багъанагъа тагъылыб тургъан чаначыкъгъа эс бёлюб къарагъанымы эслеб, джашланы аналары Лидия: «Аны алай бош, солуу алгъан заманларында ишлегендиле, бир затха джарар эсе уа деб», - дейди. Чана тюкенде сатылгъанладан деменгили этилген эди. Аны джаякълары суу быргъыдан этилген эдиле. Олтурур джерине уа таза къанга тёшелген эди. Аны юсюне не 2 уллу адам неда 4 сабий бирден сыйыныб олтурурча кенг ишленнген эди…
Мен Лидия Хан-Гериевнаны таныгъанлы 26 джыл болады. Джангы танышхан заманымда огъуна аны урунургъа сюйгени да, сюеги-саны да мени сейирсиндирген, илешдирген да этген эдиле. Ол заманда Лидия Тамазова С.Т. Сидакованы аты аталгъан искусство школда хор бла кюрешген джырчы коллективлени къурамында ишлей эди, кеси да халкъ джырланы кемсиз бек сюйген адамды. Унутула баргъан талай халкъ джырны да орунларына къайтаргъанды. Миллетини тарихинде къууанч, бушуу кёзюулеге аталыб джазылгъан талай назмуну, кюуню, макъам салыб, джырла этгенди. Лидия башчылыкъ этген Черкесия атлы джырчы коллектив халкъла арасы конкурсла бла фестиваллагъа кёб кере къошулгъанды, алада хорламлы да  болгъанды.
Башында айтханымча, къарнашла усталыкъларын джашларына юретир муратлыдыла. Каншаону уллу джашы Расул бусагъатда огъуна кюрешеди атасы юретген иш бла. Ол кюмюшчю усталыкъны сайлагъанды. Амаль бла Алмаз да ёсе келедиле. Мурат да усталыгъын джашларына – Идаргъа, Темразгъа, Тахмазгъа - берир умутлуду.
Тамазланы арбазгъа киргенлей, тик ишленнген басхыч бла ёрлеб чыкъгъан эдим аланы мастерскойларына. Кете башлагъанымда уа, алайдан орамгъа чыгъыб къалама. Ол «джол» бла устала да, аланы джашлары да, байкерлеча, мастерскойдан орамгъа чыгъыб къала эдиле. Заказ этген затларын алыб, къууаныб кетген адамла да ол халда чыгъа эдиле орамгъа. Мен да, эшитген хапарымдан, кёрген затларымдан кёлюм джарыб кетдим алайдан. Ариу ишленнген деменгили бурууну ичинде къалды терен фахмулу юйдеги. Анга кюн, огъур бла тийсин, эшиклерин къакъгъан адамла къууанч хапар айтыучу болсунла. Юйлеринде, арбазларында шошлукъну бузгъан да темирчини токъмакъ тауушу бла сабий кюлкю болсунла!..

Агирбова Ритта,
Хабез элде районну
Джарыкълыкъ юйюню методисти.