Къарачай-малкъар халкъыбызны ашхы адетлерин, джорукъларын сакълауда, айнытыуда, ёсюб келген джаш тёлюню тюз джолгъа салыуда Хубийланы Юсуфну къызы Мариямны къыйыны бек уллуду. Мариям миллетибизни аш, кийим, мекям, къысхасыча джашау турмушларын иги билиб, аланы адамлагъа кёргюзгенни тышында да, халкъыбызны хар тюрлю адетин джазыб, сабийлени эслеринде къалырча этиб кюрешеди. Бизни сартын, аны джазгъанларын сабийле къой эсенг, абаданла билселе да дурусду, деб келеди кёлюбюзге. Ма ол нюзюр бла, Хубийланы Мариямны халкъыбызны адетлерини юсюнден назму халда джазгъан талай тёрттизгинин (назму джазыуну джорукъларына келишдириб, сыйдамлаб  кюрешмегенлей), кеси джазгъанча къоюб, окъуучулагъа теджейбиз.

       Джазаланы Лида.
 

***

Атагъа, анагъа сыйыннган,
Аланы намысларын, сыйларын кёрген,
Тамадагъа туруб орун берген –
Ма бу адетледиле ёмюрден келген.
***
Тиширыуну кёрсенг,
Тохтаб, кюн ашхы бер.
Аны сыйын хар заманда
Анангы сыйыча кёр.
   ***
Халкъынгы адетлерин билмей,
Сокъур адамча, джашама.
Атанг саулукъда, къолунга алыб
Джаурун, баш джарты ашама.
***
Атлы болуб келе эсенг, тиширыугъа
Кюн ашхы атдан тюшюб бер.
Сенден тамада бар эсе
Излеме юйде, къошда кесинге тёр.
***
Адамгъа суусаб берсенг,
Айраннга сууну алай кёб къошма.
Не бек ашыкъсанг да
Кесингден уллуну аллы бла озма.
***
Сенден тамада сёлешген заманда
Аны ауузуна чабма.
Ашаргъа олтурсанг а,
Джутланыб уллу къабма.
***
Тепсиден хантны, кёгетни
Тамададан алгъа маджалын алма.
Олтургъан заманда чыналарынгы
Тепсиге, столгъа салма.
  ***
Тамададан эркинликсиз
Тепсиден туруб кетме.
Кесиме табды деб,
Адебсизлик этме.
***
Къонакъгъа баргъан джерингде
Бек кечге къалма.
Тепсиден урлаб алыб,
Хурджунунга джукъ салма.
***
Ортада табакъны
Кесинги аллынга тартма.
Этин ашагъан сюегинги
Шорпа табакъгъа атма.
***
Тиширыугъа керекди джыйында
Юлюшге джан сюек салыргъа.
Боюн омурауну юлюшге салсанг,
Боллукъса уллу айыб алыргъа.
***
Джаурун, джан сюек, ашыкъ илик, ногъана –
Къойда, эчкиде 24 юлюш болады.
Башлы иегиле, омураула, орта илик –
Хоншугъа юлюшге ким да аланы салады.
***
Тиширыу джыйында тамадагъа
Эт юлюшге къошакъгъа иерге керекди джаякъны.
Суусаб берсенг адамгъа,
Бурулуб кетме алгъынчы ызынга аякъны.
***
Эркиши джыйында тамадагъа
Джауруннга баш джартыны ий къошакъгъа.
Сенден тамадала сёлеше тура эселе,
Кюрешме къулакъ салыб ушакъгъа.
***
Столгъа, тепсиге ашаргъа
Къолларынгы джайыб олтурма.
Кесинги аллынгы уа
Кир «хапчюкден» толтурма.
***
Сюйюмчю айтыб келгеннге
Бередиле ачха, харакет.
Адетлени билген юйге
Берсин Аллах берекет!
***
Абдез алгъан адамгъа
Болмайды суу къуяргъа.
Юй ишлесенг, кийиз бассанг,
Унутма маммат джыяргъа.
***
Абдез сууну болмайды
Адам джюрюген джерге тёгерге,
Хар муслиман адамгъа
Керекди аны билирге.
***
Джангы юйдегиде биринчиге джашчыкъ тууса,
Бешикге бёлеген къууанчха къоз бёрк, джау джиб тагъадыла.
Алай болмай къызчыкъ тууса,
Бешикге къурманлыкъ, той этиб саладыла.
***
Джангы туугъан сабийни
Эки-юч айдан чачын джюлюб аладыла.
Аны да биринчи кёлегине чулгъаб,
Кюбюрге саладыла.
***
Сабий биринчи тиш чыгъарса,
Нартюх бюртюкледен этедиле джырна,
Хоншулагъа юлюш ийиб,
Тиш джырна бла сыйла.
***
Хоншулагъа тиш джырна келсе,
Къууаныб, алгъыш этиб аладыла.
Сауутну къуру къайтармай,
Ичине бир затчыкъ саладыла.
 
{jcomments}