Чум-чум, чум терек
Джангы тилленнген (сёлеше башлагъан) сабийни оюн халда къуралгъан къысха назмучукълагъа юретедиле.
Чум-чум, чум терек
Чум-чум, чум терек,
Чум терекни бутагъы,
Уллу бийни бычагъы,
Бекден-бекден биледим,
Ханны къызын тиледим!
Тиледим да не табдым?
Келечиге - кёлеги,
Чум терекге - бёреги.
Чум терекге ким керек?
Чум терекге сен керек!
(«сен керек» деген заманда сабийни быгъынчыгъына, быдырчыгъына, кёкюрекчигине бармакъ бла тиерге, дыгъычыкъ этерге да болады ).
Чум-чум, чум терек
Чум-чум, чум терек,
Чум терекни бутагъы,
Уллу бийни бычагъы,
Бекден-бекден билейме,
Бекден къазакъ тилейме.
Къазагъыма не керек?
Къазагъыма къуш керек.
Къушну уруб учурдум,
Мен хорладым, сен турдунг.
Чум-чум, чум терек,
Чум терекни бутагъы,
Уллу бийни бычагъы,
Бекден-бекден билейме,
Бекден къазакъ тилейме.
Къазагъыма не керек?
Къазагъыма къуш керек.
Къушну уруб учурдум,
Мен хорладым, сен турдунг.
Джуу-джуу, джуу ала
Сабийни къолуну сырт терисинден эки бармакъ бла тутасыз, ол да экинчи къолу бла сизни ол тутхан къолугъузну сырт терисинден тутады, бирси къолугъуз бла аны башындан биягъынлай тутасыз да, артыкъ бек чимдемегенлей, амма, джиберген да этмегенлей, тёрт къол да ёрге бла энгишге «джюзгенлей», назмучукъну айта-айта келесиз да, ахырына джетерге, эрлай къолланы ийиб, быгъынчыгъына дыгъы этесиз.
Джуу-джуу, джуу ала,
Эки чычхан суу ала,
Амма боза бишире,
Акка отдан тюшюре,
Босагъада абына,
Сакъалчыгъы къабына.
Дыгъы-дыгъы-дыгъы-дыгъы!
***
Джуу-джуу, джуу ала
Джуу-джуу, джуу ала,
Эки чычхан суу ала,
Амма боза бишире,
Акка кийик тюшюре,
Босагъадан абына,
Сакъалчыгъы къабына,
Тамбласы, бюгюннгюсю,
Таугъа кетди чибинчиси,
Дыгъы-дыгъы-дыгъы-дыгъы!
***
Джуу-джуу, джуу ала,
Эки чычхан суу ала,
Амма боза бишире,
Акка тишин тюшюре,
Киригиз да, джатыгъыз,
Ат немелей къатыгъыз!
Дуркъу-дуркъу айтыу
Дуркъу былай айтылады. Сабийни къол аязын ёрге буруб, бир къолугъузгъа саласыз. Бирси къолугъузну башала бармагъы бла сабийни ачыкъ къол аязында дыгъычыкъ эте, дуркъуну айтыб башлайсыз:
Дуркъу-дуркъу-дуркъу,
Дуркъу ичинде ёгюз,
Ёгюз ичи семиз.
Мындан сора гитче бармакъдан башлаб, хар бармакъны этген къылыгъын айта, бирем-бирем бюге барасыз:
Бу урлады, бу сойду,
Бу биширди, бу ашады,
Бу уа барды да тил этди.
Бирси къолугъузну джумдурукъ этиб, баш бармакъны (тилчини) аны бла тюесиз:
Тюйюгюз тилчини, тюйюгюз,
Эшикге атыгъыз да ийигиз!
Былай айтыб, сабийни къолчугъун эшик таба джанына силдейсиз. Барыбыз да билгенден, тил этиу, тилчилик бизни халкъда ёмюрледен да бек уллу айыбха, гюнахха саналгъанды.
Дуркъу-дуркъу-дуркъу,
Дуркъу ичинде семиз ёгюз,
Кече уру марады,
Гитче бармакъ урлады,
Сансыз бармакъ сойду,
Орта бармакъ биширди,
Баш ала бармакъ ашады,
Баш бармакъ да тил этди:
Тюйюгюз аны, тюйюгюз,
Джашчыкъны (неда къызчыкъны) эшикге атыб ийигиз!
***
Дуркъу-дуркъу, дуркъу ёгюз,
Ёгюз ичи семиз,
Бу урлады, бу сойду, бу биширди,
Бу ашады, бу айгъакъ чыкъды.
Муну да тюйюгюз,
Муну да тюйюгюз,
Муну да тюйюгюз!
Джашчыкъны (неда къызчыкъны) эшикге атыб ийигиз.
***
Дуркъу-дуркъу, дуркъу ичинде ала ёгюз,
Бу урлады да келди, бу сойду да къазаннга салды,
Бу биширди да, аш салмагъа чыгъарды,
Бу да ашады да тойду,
Бу да барды да, иесине айтды да къойду,
Тюйюгюз-тюйюгюз, муну эшикге атыб ийигиз!
Чыбыкъ ат
2-4 джыл болгъан джашчыкъла чыбыкъ атлагъа миниб, ойнайдыла. Чыбыкъ атха бир-эки атлам узунлугъу болгъан, орта адамны бармагъыны базыкълыгъы бир тюз чыбыкъны сайлайдыла. Бир къыйырындан онг къолу бла тутады да, атха миннгенча, онг аягъын ары джанына атыб, «юсюне» минеди. Бирси къолуна да бир къамчичик неда булчукъ алыб, атын ары-бери чабдырады, чёрчегирек джашчыкъла уа «ат оюнла» огъуна да этдириучендиле: атын шын тургъузады, артына-аллына бердиреди, чочутады... Бизни заманыбызда, талай джашчыкъ болуб, чыбыкъ атлада чаришле да этиучен эдик. Бизни чаришибизге къараб тургъан абаданладан ким болса да алгъа келгеннге ёчге ачхачыкъ неда конфетле бериучен эдиле. Ёчню кесине алыб къойгъан айыб эди - арада юлешиб, алай ашай эдик.
Сымайылчыкъ
Эсде болмай тургъанлай учуб келиб сабийни юсюне сымайылчыкъ (божья коровка) къонса, аны бла былай булджунуучандыла. Сымайылчыкъны сабийни бармагъына миндириб, аны да ёрге тутсанг, ол хаман ёрге барыб турады. Бармакъны учуна джетди дерге, бирси бармагъына миндиресе, андан да башхасына. Алай этерге къалсанг, сымайылчыкъ къанатларын ача келиб, учуб кетиученди. Бармакълада джюрютген заманынгда уа былай айтыб тураса:
Аття келе эсе, уч да кет!
Сымайылчыкъ, уч да кет!
Аття келе эсе, уч да кет!
Сымайылчыкъ, уч да кет!
Зурнукла
Къачда неда джазда зурнукла (журавль) кёкде тизилиб учуб баргъанларын кёрген сабийле, аланы ызларындан чаба, былай айтыб къычырыучан эдиле:
Кёкде баргъан зурнукла,
Бара-келе турлукъла,
Кече бизде къалыгъыз,
Мени ала барыгъыз!
{jcomments}
