Джаш адамланы аскер-патриот юретиуге, тин-иннет байлыкъларын ёсдюрюуге атаб, КъЧР-ни Ич ишлерини министерствосуну Зеленчук бёлюмю, Зеленчук муниципал район, 2-чи номерли школ да къошулуб, кёб иш этеди.
Ол кёб болмай да Зеленчук станседе 2-чи номерли школгъа Эресей Федерацияны Джигити Биджиланы Локъманны джашы Солтан-Хамидни атын атаугъа джоралаб къууанч джыйылыу бардырды. Джигитни эсгере МВД-ны Зеленчук бёлюмюню къуллукъчулары бла, Ветеранланы совети этдирген мемориал къанга салынды. Ол джыйылыуда Зеленчук районну школларыны окъуучулары, ветеранла, КъЧР-ни Халкъ Джыйылыууну (Парламентини) депутатлары, аскер комиссариатны келечилери, Солтан-Хамидни юй бийчеси бла сабийлери дагъыда башхала бар эдиле.

 Къочхарланы Набийни джашы Нюр-Магомед 1961-чи джыл арттотур (апрель) айны 22-де Гюрюлдеуюк элде туугъанды. Сегизджыллыкъ школгъа джюрюб, аны айырмагъа бошагъандан сора, ол орта школну Эски Джёгетей элде тауусханды.
Нюр-Магомедни юлгюлю сохта болгъанына аны бюгюннге дери сакъланыб тургъан Хурмет грамоталары, атасына-анасына берилген Бюсюреу къагъытлары дагъыда бирси саугъалары шагъатлыкъ этедиле. Эл школну тауусханындан сора, ол Элиста шахарда кърал университетге киреди. Анда экинчи курсда окъуй тургъанлай, 1981-чи джыл хычаман  айны 11-де, Нюр-Магомед аскерге чакъырылыб, къуллукъ борчун берирге кетеди. Биринчи айлада ол билим берген курсланы тыйыншлысыча ётюб, аскер къуллукъну кёб затына юренеди. Анга тамада сержант чын бередиле.
Андан сора Къочхар улу парашют-десант аскерге тюшеди. Ол алгъы бурун взводну командирини орунбасары, артда уа взводха командир болады. Башындан берилген буйрукъну дженгил, тыйыншлы толтура билгенин эмда билими бла да тюз хайырланнганын аскер тамадалары эслегендиле. Нюр-Магомед борчуна керти боллугъуна бек ийнаннгандыла, джууаблы джумушланы берирге да ышаннгандыла. Алай бла 1982-чи джыл аууз-герги (октябрь) айда Къочхар улуну, хазырлаб, Афганистаннга ашырадыла.

 Бюгюнлюде тазир эмда бирси борчлары болгъан адамлагъа джарсыула болуб тюбей тургъан проблемала чыкъгъанлай барадыла. Аланы юслеринден Россия Федерацияны Сюдю приставларыны федерал къуллугъуну КъЧР-де управлениесини тамадасыны борчларын толтуруучу Орусланы Рамазанны «Къарачай» газетни корреспонденти БАТЧАЛАНЫ Фатимагъа берген интервьюсун окъуучулагъа теджейбиз.

- Борчха саналгъан ишле деб неге айтылады? Аллай борчланы къаллай кёзюуледе саладыла?
- Айыбларына джолукъгъан къауумгъа берилген болджалны ичинде ишлеб, борчундан къутулууну юсюнден бегиген документле 2013-чю джылдан бери джюрюйдюле Сюдю приставланы къуллугъунда. Ол тукъум документлени саны джылдан джылгъа ёсе барады. Административ айыбха тартылгъан адамла ол къауумгъа киредиле. Аланы асламысы, административ штрафны тёлерге унамай, башларын джанлатыб айланнган адамладыла. Айыбха тартхан мадарлагъа бизде бир тюрлю айтылады - «пограничный».  Нек дегенде, биринчиси, айыбына тартылгъан адамны эркинлигине чек салынмайды; экинчиси, аны мюлкю «тутулмайды». Сёз ючюн, законну джоругъун бузуб, административ тазир салыныб тургъанлай, берилген болджалны ичинде борчун тёлемей къойса, ол адамны борчу эки къатха ёсдюрюледи. Алай бла азы бла бир минг сом ачха болады тёлеую. Неда ол адамны 15 кюннге административ тутмакъгъа буюрадыла, неда 50 сагъат ишлерге борч салынады анга.

 Белгилисича, бир кёзюуде присяжныйлени сюдюню институтун джабхан эдиле. 1993-чю джыл къралда политика эмда экономика реформаланы башланнганлары бла байламлы аны ызына къайтаргъан эдиле. Аллай сюдле бютеу къралда бирден ишлеб башламай, 2007-чи джылгъа дери федерацияны субъектлеринде бир-бири ызларындан ачыла-ачыла келгендиле. Сюд этиуню быллай формасы ауур аманлыкъ ишлеге къарауду.
2004-чю джылдан бери присяжный заседателлени коллегиясы Къарачай-Черкесияны Баш сюдюнде да ишлейди. 14 джылны ичинде ала 35 терслеу ишге (70 адамгъа) къарагъандыла да, талайын (20 процентин) айыбдан ариулагъандыла.
Арт кёзюуде присяжныйлени сюдюню эркинлиги ёсгени бла байламлы терслеу процесс да тюрленнген этгенди. Энди 2018-чи джыл никкол айдан (июнь) башлаб, сюд этиуню быллай тюрлюсю район эмда шахар сюдлеге да джетерикди.
Бизни республикада присяжныйлени коллегиялары район, шахар сюдледе тынгылы ишлерча, толтуруучу эмда сюдю властны къуллукъчулары комплекс халда талай мероприятие бардыргъандыла: районлада, округлада присяжный заседатель боллукъ кандидатланы тизимлерин хазырлагъандыла, аллай сюдюлени, сюдню аппаратын да аны джорукъларына юретгендиле, сюд бардырыллыкъ мекямла къурагъандыла. Сюдюле, прокурорла эмда адвокатла биргелей юренирча мероприятиелени да оноуу этилгенди.

 Ёзденланы Сейталийни джашы Арзаур Къазах ССР-ни Чимкент областыны Сайрам районуну Красноводск элинде 1963-чю джыл туугъанды. Атасы Сейталий Гитче Къарачай районда туууб, алайдан миллети бла бирге  Къазахстаннга кёчюрюлгенди. Ол джыллада Сейталий 9 джылы толгъан эсли джашчыкъ болгъанды. Анда да джылы гитче болуб тургъанлай, къарыуундан келгенича, къаджыкъмай, уллула бла бирге ауур ишлени этиб тургъанды. 1950-чи джылдан 2000-чи джылгъа дери ол джол къурулушну системасында автогрейдерист болуб ишлегенди. Къарыуун аямай, урунууда джетишимле этгени ючюн Сейталий талай кърал саугъагъа тыйыншлы болгъанды. Урунууну Къызыл Байрагъыны ордени бла дагъыда талай Хурмет къагъыт бла да саугъаланнганды ол. Андан сора да «Къазах ССР-ни махтаулу джолчусу» деген сыйлы атны да бергендиле анга.