Мындан алда Къарачай-Черкес Республиканы Ич ишлерини министерствосуну коллегиясыны залында брифинг болду.

Джангы джыл байрамланы кёзюуюнде джамагъатны арасында къоркъуусузлукъну сакълай закон, джорукъ къалай сакъланнганыны юсюнден Къарачай-Черкесияны Ич ишлерини министерствосуну полициясыны тамадасыны орунбасары, полицияны полковниги Шаев Ануар Рамазанович сёлешди.

«Республиканы джеринде джангы джылгъы байрам къууанчла, 2018-чи джыл эндреуюк (декабрь) айны 21-ден башланыб, болгъан шахарлада, элледе бардырылгъандыла. Бютеулей да 650 къууанч болгъанды. Алагъа 100 минг адам къошулгъанды. Байрам кюнлени заманында джамагъатны къоркъуусузлугъун ич ишлени органларыны 2000 къуллукъчусу сакълагъанды. Къалгъанла да, кече-кюн демей, тири кюрешгендиле.

Джангы джылны аллы бла бардырылгъан къууанчланы 550-си школлада, сабий садлада болгъандыла. Алагъа 67 минг адам къошулгъанды. 2019-чу джылны башил (январь) айыны 6-сы бла 7-де да талай иш бардырылгъанды. Алагъа 5 мингнге джууукъ адам къошулгъанды. Ол заманда да полицияны 200 къуллукъчусу хар затны кёз туурада тутханды.

 Эресейчи гвардияны Къарачай-Черкесияда ОМОН-ну къуллукъчулары Джангы джылны аллы бла шефлик этген классларыны сабийлери бла джергили кинотеатрланы бирине баргъандыла.

Джаш къонакъла мультфильмлеге къарагъандан сора, спорт эмда башха конкурслада эришгендиле. Кеслерини не эте билгенлерин, фахмуларын, билимлерин, кючлерин кёргюзгендиле.

«Бизге хар быллай тюбешиуню уллу магъанасы барды. Джангы джылны аллы бла сабийле сизни бла тюбеширге ашыгъыб, талпыб турадыла. Сизни бюгюн этгенигиз сабийлеге уллу саугъады. Школчула бюгюн къууаннганларын кёб заманны унутурукъ тюлдюле. Сау болугъуз, бизни сабийлерибизге терен эс бёлгенигиз ючюн», - деб, директорну окъуу-юретиу джанындан орунбасары Къазийланы Роза эресейчигвардиячылагъа бюсюреу этгенди.

 Къарачай шахарны прокурору Семенланы Фатима, Борисни къызы, бизни анда энчи корреспондентибиз Ёзденланы Якъуб бла къысха ушагъында ётген джылны эсеблеринден, алдагъы борчладан хапар айтады.

- Арт джыллада къралда джорукъ сакълагъан органлада танг реформала болгъандыла. Бу болумда сизни ишигиз а къалай къуралыбды?

- Къралда болгъан бютеулей реформала бла байламлыдыла джорукъ сакълагъан органладагъы тюрлениуле да. Алгъын заманлада тюбемеучю аманлыкъла чыкъгъандыла бу арт джыллада, кесигиз билесиз. Анга кёре, законодательствогъа да, айхай да, къошакъ-къоракъ этерге керек болгъанды.

Прокуратураны къачан да баш борчлары федерал законодательствогъа надзорлукъ этиу бла сюдде кърал джанындан терслеучю болууду. Надзорлукъ борчуну чеклери энди кенгерген этгендиле…

- Алай болса да, къайсы ишлеге айырыб эс бёледи прокуратура, бюгюннгю тил бла айтсакъ, приоритетге саналгъан бусагъатда не затды?

 1979-чу - 1989-чу джыллада Афганистанда къазауатха Къарачай-Черкесиядан мингнге джууукъ адам ашырылгъанды. Аладан 42 уланы анда ёлгенди. Аланы арасында 16-сы да къарачай джашладыла. Сау-эсен туугъан джуртларына къайтханланы арасында да бюгюнлюкге дери 400-ге джууукъ «афганчы» къазауатда алгъан джараларындан, бирси чурумладан дунияларын ауушдургъандыла (джандетли болсунла). Афганистанда къазауатда интернационал борчларын толтура джан берген джашланы юслеринден хаман джазылыб турса да тыйыншлыды. Аланы атларын барыбыз да унутмазгъа керекбиз, ала эркишиликни, джигитликни юлгюсюдюле. Дагъыда аланы къыйын хыйсаблада кеслерин тыйыншлы тутханлары, бирси ашхы шартлары ёсюб келген тёлюге юлгю болуб, джаш адамланы патриотизмге талпытадыла; Ата джуртха керек заманда ёрге турургъа эмда анга кертилей къалыргъа юретедиле.

Алайды да, аллай юлгюлени бириди Хабланы Хызырны джашы Кичи-Батыр да. Ол 1965-чи джыл Ючкекенде уллу юйдегиде тёрт къарнаш бла эки эгечни эм кичилери - джетинчи сабий болуб туугъанды. «Уллу къазанда бишген эт чий къалмаз» дегенлей, атасы бла анасы башха сабийлеринча аны да иш бла чыныкъдырыб ёсдюргендиле.

 Эндреуюк (декабрь) айны 3-де Сакъатланы къралла арасы кюню эди. Къобан районну ОГИБДД-ны къуллукъчулары ол кюннге атаб профилактика ишле бардыргъандыла. Сакъатла салгъан джерлеге башхала машиналарын салыргъа болмагъанын, алагъа айтыб ангылатхандыла. Саулукълары къарыусуз болгъанлагъа джылы кёзден къараб, алагъа джумушакъ сёлеширге тыйыншлы болгъанын да эсгертгендиле. Законну аллында адамланы эркинликлери тенг болгъанын эсгертген къагъытла бергендиле шофёрлагъа.

 Законну излемин билирге тыйыншлыды

Бир осал адам, джолда джюрюуню джоругъу бузулгъаны ючюн салыннган тазирни бир кесеги тёленсе,  бары да тёленнгеннге саналады деб, ётюрюк видио джайгъанды. Анга ийнанмагъыз. Административ кодексни 32.2 статьясыны 1-чи бёлюмюнде «полная оплата» деб чертилиб джазылады. Законда 60 кюнню ичинде тазирни толусу бла тёлерге кереклиси, 10 кюнню ичинде тарыгъыу берирге боллугъу да айтылады. Аллай бир кюнню ичинде тазир тёленмесе, тазир салыннган, къралны законуна кёре, административ джууаблылыкъгъа тартылады. Аллай адам 15 кюннге административ тутмакъгъа салынады неда тазирни эки къатха кёб тёлейди. Сюдю приставла-толтуруучула уа аны мюлкюне тутмакъ салыргъа боллукъдула.