Болатланы Назирни джашы Къурман Совет Аскерге къуллукъ этерге Къарачай районну Тёбен Теберди элинден 1986-чы джыл чакъырылгъанды. Ол, алгъы бурун Ставрополда аскерчилени джыйгъан пунктда 2-3 кюн туруб, алайдан да Туркменияда аскер округда Кушка шахаргъа кетеди. Алайда Къурман тёрт айны карантинде болгъанды. Аны, аскерге кючлю хазырлагъандан сора, августну 1-де, Афганистаннга ашырадыла. Къурманны Герат провинцияда душманла бла кючлю къазауат баргъан Рабати-Мирза ауушда артиллерия полкну мараучуларыны тизгинине къошхандыла. Къурман кеси айтхандан, тобну атхан бир тобда джети адам болады, аланы хар бири бир джумушну баджарыргъа борчлу болады. Аланы бири наводчикди. Къурман да, ол джумушда душманланы атхан джерлерин тинтиб, мараб ачыкълаучу болуб тургъанды. Аны ачыкълагъанына кёре, тюз координатларына кёре болгъанды бёлекни да тюз ишлегени, ол себебден аны джумушу уллу магъаналы эмда джууаблы болгъанды. Къурман, мараучу болуб, алты айны къуллукъ этгенди. Кушкада къуллукъ этген сагъатда юретгенлерин ол иги алгъаны себебден, урушда да ол билими, фахмусу анга талай кере джанын ёлюмден сакъларгъа болушхандыла. Андан сора аны атхан тоблагъа командир этгендиле, артда уа тахса взводну командирини заместители да болгъанды. Ол ёлюмню кёзюне талай кере къарагъанды. Не къыйын кёзюуде да Болат улу кесини ётгюрлюгюн, адамлыгъын тас этмегенди.
- Бир тобха джети аскерчи джууаблы эди. Бизде уа ол джумушланы этерге ючеулен неда тёртеулен джетише эдик. Тынч тюл эди. Алай а, не къыйын болса да, салыннган борчну толтурургъа керек эди, - деб хапар айтады Къурман. - Уруш баргъан ауушланы биринде, Иранны чеги болгъан джерде, ол къралдан кериуанла бла сауут-саба, наркотик дегенча затланы ётдюрюучю моджахедлени джоллары бар эди. Башындан буйрукъ болуб, аланы джолларын кесер мурат бла алайгъа тахса рота ашырылгъан эди. Сора бир кесекден ол рота душманланы къуршоууна тюшгенди деб, бизге хапар келген эди. Аланы командирлери ауур джаралы болгъаны, тёрт аскерчини ёлгени, окълары-тоблары бошала тургъан хапарлары бизге къуугъун салгъан эдиле. Олсагъатлай тамадабыз, алагъа болушургъа кереклибизни билдириб, ары барлыкъланы бир джерге джыйыб, тизди да, кимни къайсы позицияны тутарын ангылатды. Алай болса да къазауатда къаллай болумгъа тюшеригин киши да билмейди, башындан келген оноу джарамай къалыргъа боллукъду. Къазауат этген адам иги ангыларыкъды аны, бир-бирледе уа, урушда хыйсабха, халгъа кёре буйрукъну алыргъа керек болуб да къалыучанды. Аны айтханым, тахсачыланы, не мадар да этиб, джесирге алдырмай, душман къуршоудан чыгъарыргъа керек эдик. Башындан, полкдан, болушлукъ келгинчи, ол борчну бизни взводха салгъан эдиле. Алай бла эки кюнню ачы уруш этиб турдукъ. Сора мен командирге: «Тауну ол бир джанындан чабыуул этиб кёрюрмю эдик? Алай этсек, къуршоуну юзерге боллукъ болур эдик», - дедим. Таулада саным чыныгъыб ёсгеним себебли, меннге аскерде таулагъа ёрлерге къыйын тиймей эди, ол шартларым, не джашырыу, болушханлай тургъандыла. Командир а мени айтханымы огъурамады, таб меннге хыны да этди. Бизни, аскерчилени, джанларыбызгъа бек къоркъуулу болуб тургъан кёзюуню ангылаб этген болур эди ол алай, мен аны бусагъатда эсиме тюшюрюб сагъыш этсем, алай кёлюме келеди. Аскерчи тенглерими ёлген ачы хапарларын эшите тургъанлай, мен анда къалай тынч тураллыкъ эдим? Сора алайда эки узбек бла бир орус джашны биргеме алыб, тауну бирси джанына кетдик. Ызымдан командир: «Буйрукъгъа сыйын, алайы барыгъызгъа да къоркъуулуду», - деген эди. Командир, Германиядан джангы келиб, къазауатха биринчи кере къошула тургъан адам эди да, бизни джашауубузгъа бек къоркъа эди. Биз тауну кюн батхан джанына, юч сагъатны ичинде болур эди, аллай бир заманны ичине джетген эдик. Алайда моджахедлени бир джанларындан от ачдыкъ да, ала ачы сермешиулерин бир кесекге шош этдиле. Дагъыда бир сагъат да озмай, джанлары къайгъылы болгъан эдиле. Алай бла алайда бирибиз да ачымадыкъ, салыннган джумушну да толусу бла этген эдик. Сора тахса ротаны да къуршоудан чыгъаргъанлай, артиллерия болушлукъ да олсагъатлай джетген эди, барыбызны да алайдан къоратхан эдиле. Артда уа мени аскер тамадала, чакъырыб, къаты соруула бардырыб: «Ётгюрлюгюнгю, не джашырыу, танытханса, кесинги эмда аскерчи тенглеринги джашауларына къоркъуулу болуб тургъанлай, ёзге, бек уллу джигитлик этгенсе. Алай болса да, командирге сыйынмагъанынгы уа тюз этмегенсе», - деген эдиле, кесиме да андан сора сержант чын да берилген эди.
Тахса бёлекге тамам батыр, хар неге да сакъ, тири аскерчилени айырыб къошуб тургъанлары себебли Къурман аллай джашла бла джолукъгъаныны юсюнден кёлю джарыб хапар айтды. Аллай тириликлери бла къарачай джашла айырылыб кеслерин танытханларын да чертди. Джаралы болгъан аскерчи тенглени окъну тюбюнден чыгъарыргъа кюреше, кеслерини джашауларына да къоркъмай, болушлукъ этерге баш атхан шартлары керти джигитлени шартлары болгъанына сёз джокъду. Джанына къоркъуулу болгъан хар джумушдан да Къурман сау-эсен къайтыб тургъанды. Аллай джумушланы биринде къатында снаряд атылыб кючлю контузия алгъанын да айтды ол. Аны атылгъан ачы тауушу къулакъларындан бюгюн, бюгече да кетмейди. Алай болса да Джуртуна сау-эсен къайтыб, рахат джашагъанын айтады.
Болатланы Къурман Афганистанда къазауатда этген джигитлиги ючюн къралыны талай медалы бла эмда Махтау къагъыты бла саугъаланнганды. Аланы ичинде ол «За боевые заслуги» медалны эм сыйлыгъа санайды. Аны бла байламлы Къурман афган къазауатда кёб затны да эсине тюшюреди. Ол аскерде бютеулей да 27 айны къуллукъ этгенди. Алай бла, 1986-чы джылны джазында кетиб, сау-эсен юйюне 1988-чи джыл джайда къайтыб келгенди. Бюгюнлюкде Болат улу юй бийчеси бла бир къызны ёсдюрюб, аны ата-ана борчундан да чыгъыб, туудукъчукъгъа къууаныб зауукълана джашайды. Къурман Афганчыланы союзуну Къарачай районда бёлюмюню тамадасыды. Россияда болуб да къалмай, СНГ-да да афган тенглери бла тюбешгенлей, ала бла къарнашлыкъны къаты тутханлай келеди ол.
БАТЧАЛАНЫ Фатима.
{jcomments}
