Гочияланы Туугъанны джашы Хасан 1921-чи джыл Терезеде туугъанды, эл школда окъугъанды. Акъыл-балыкъ болгъандан сора, аскер къуллукъ этерге кетгинчи, джылкъычы болуб турады. Байкал кёлню къатында аскер бёлекге тюшеди. Кёб турмай финле бла къазауатха ашырадыла. Гитлерчи фашистле Ата джуртубузгъа чабханларында, Хасан къуллукъ этген аскер бёлекни аланы алларын тыяргъа ашырадыла. Дивизияны тахса билиучюлери бла бирге Хасан Украинаны джеринде джаула бла бетден бетге тюбешеди. Алгъа уруб келген фашистлени тыяр ючюн къанлы сермешле башланадыла.
240-чы дивизияда тахсачылыкъ, къыйын ишни хар къуру да ажымсыз тындырыб турадыла старшина Гочия улу бла аны ротасында джюзге джууукъ джаш. Ала не табсыз хауа болумда да узакъды, джууукъду деб къарамай, къарангы кечеледе къыйын джолла бла джау кючлеб тургъан джерлеге джетиб, немец солдатладан, офицерледен кёблени джесирге алыб къайтыб турадыла. Ол адамла берген тахсала бизни аскерге уллу себеб боладыла. Къазауат баргъан чекледен ары озгъан заманларында, чабыуул этген кёзюулеринде да хар къуру ал сафда баргъаныны, джигитлигини юсюнден аскер бёлекни командирлери биледиле, юлгюге айтыр ючюн да къалмайдыла. Анга берилген саугъаланы юслеринден архив документледе джазылгъан затлагъа да кёз джетдирейик.
Къызыл Джулдуз орденнге къалай тыйыншлы болгъаныны юсюнден Воронеж фронтда 058-чи номерли буйрукъны окъуюкъ: «240-чы атыучу дивизияны 842-чи полкуну автоматчысы Х. Т. Гочия улу Воронеж областны Мокрый бла Ольховат эллери ючюн баргъан эки сермешге къошулгъанды. Биринчиде джауну солдатлары бла абычарларындан онбешни, экинчиде онну къыргъанды. Гочия улу джолдаш былайлада кеси тилеб тахса билирге талай кере баргъанды. Хаман да дивизияны штабына бек керекли затланы кёрюб, бир-бирде уа джесир алыб къайтыб тургъанды.
Муну аллында Курск областда да кърал саугъагъа тыйыншлы болурча джигитлик этген эди. Ульяновский элни къатында, бёлек автоматчыны да биргесине алыб, дуппурну башында бетджан салыб, алгъа уруб келген фашистлеге, бизни аскер джетгинчи бери джууукълашыргъа онг бермей тургъан эди».
«За отвагу» деген медаль анга 1943-чю джыл байрым (февраль) айны 9-да бериледи. Аны бла байламлы документде быллай тизгинле бардыла: «Курск областны Семичастное элинде немецлени гарнизонларын ууатыргъа керек эди. Гочия улу нёгерлери бла бизни аскерни аллында, тахса билирге баргъан заманларындача, джашыртын барыб, фашистле бетджан этиб тургъан юйге биринчи киреди. Ызындан тенглери да джетиб, сегиз немецни джесирге аладыла. Аланы бири абычар болуб, бой бермезге умут этеди. Хасан анга джетдиргенинде тынч болады. Артда ол бизникилеге джарарча тахсаларын айтыды».
Гочия улугъа Махтауну 3-чю дараджалы ордени 1944-чю джыл арттотур (апрель) айда, Махтауну 2-чи джараджалы ордени да 1945-чи джыл башил (январь) айда бериледиле. Ол саугъалагъа къалай тыйыншлы болгъанын кёргюзген къагъытла бардыла. Къазауатны аягъы сюреминде Махтауну 1-чи дараджалы орденине да теджейдиле. Аллай ючню алгъанны сыйы Совет Союзну Джигитине тенгиш болады. Не келсин, репрессиягъа тюшген халкъны уланын ол дараджагъа чыгъарыргъа излемейдиле.
Бизни аскерле джауланы Джуртубуздан къыстагъандан сора да Хасан Венгрияны, Румынияны азатлар ючюн баргъан урушлагъа да къошулады. Артда апонлула бла сермешеди. «В боях с японскими самураями» деген китабда былай джазылады: «Гочияев Хасан Тууганович с пятью разведчиками захватил роту японцев, заставил сложить оружие и взяли в плен». Къазауат бошалгъанында отпускагъа иедиле. Олсагъатда кеси да Германияда эди. Адамларын Къыргъызстанны Къарабалта шахарында табады. Анда бир кесек туруб ызына къайтады. Аскер къуллукъдан 1947-чи джыл кетеди.
Къарабалтада Энгельс, Калинин атлы, «Орта Суу» колхозланы биргелей къойчулукъ бёлюмлерине тамада болуб ишлейди.
1957-чи джыл Кавказгъа къайтыб, элине джарашады. Сегиз джылны «Терезе» совхозда бригадир болуб турады. Артда Ставрополь крайны Георгиевск районунда тууар маллагъа къарагъан комплексге башчылыкъ этеди. Пенсиягъа да андан чыгъады.
Сексенинчи джыллада 240-чы дивизияны Ветеранларыны совети Гочия улуну Киев шахаргъа чакъырады. Ол тюбешиуге ючджюзге джууукъ ветеран келеди. Алайда джыйылыу да болуб, бир-бирлеринден тансыкъ алгъандан сора, быланы къазауат этген джерлерине айландырадыла. Кенигсберг (Калининград) шахар, аны тёгереги къазауатдан бери озгъан заманны ичинде асыры бек тюрленнгенден, къалайлада къалай сермешгенлерин тюзетиб айталмай къаладыла ветеранла. Хасан къарай келиб бир къарт терекни къатында тохтайды. Нёгерлерине аны таныгъанын, алайда къалай болгъаныны хапарын да айтады.
… Совет аскер фашистлени ууата, ызларына сюре аланы «уяларына» джууукълашыб барса да, алкъын гитлерчиледе уллу кюч барды, не этиб да бизникилени тохтатыр дыгаласда къан къазауат этиб кюрешедиле. Гочия улу башчылыкъ этген тахсачы рота джауну бетджанына джууукълашханды. Тёгерек тютюндю, чарсды, окъ «джангур» джауады. Хасан бир терекге къысылыб, тохтаусуз атады. Терекни ол джанына дагъыда биреу келиб къысылады. Экиси да ата тургъанлай, не эсе да бир зат башындан ол адам таба джанына къаты тиеди. Асыры ачыгъандан кёзлеринден «джилтинле» чыкъгъанча болады. Къолун алайгъа джетдирсе, башында каскасыны джартысы джокъ, къатындагъы адам, автоматы къолундан тюшюб, муну таба аууб келе. Осколка андан бошаб, кесини каскасыны джартысын къобарыб кетгенин Хасан олсагъатда ангылайды. Ёлгенни алайда асыраб, аны бла бирге касканы джартысын да салады. Ол хапарны айтыб кёргюзюб, къабырны къазадыла. Касканы джартысында Гочия улуну аты, тукъуму джазылыб тургъанын окъуйдула. Ёлюкню да Къарнаш къабырлада асыраргъа алыб кетедиле…
Хасан 1991-чи джыл ауушады, джандетли болсун. Юй бийчеси Байдымат бла беш сабий ёсдюрген эдиле - юч джаш бла эки къыз. Аладан туугъанла да бир-бири ызындан ёсюб джете, школну бошагъанладан кими окъуй, кими ишлей, сыйлы аккаларыны келир тёлюлеге этген иги муратларына тыйыншлы бола джашайдыла.
240-чы дивизияда тахсачылыкъ, къыйын ишни хар къуру да ажымсыз тындырыб турадыла старшина Гочия улу бла аны ротасында джюзге джууукъ джаш. Ала не табсыз хауа болумда да узакъды, джууукъду деб къарамай, къарангы кечеледе къыйын джолла бла джау кючлеб тургъан джерлеге джетиб, немец солдатладан, офицерледен кёблени джесирге алыб къайтыб турадыла. Ол адамла берген тахсала бизни аскерге уллу себеб боладыла. Къазауат баргъан чекледен ары озгъан заманларында, чабыуул этген кёзюулеринде да хар къуру ал сафда баргъаныны, джигитлигини юсюнден аскер бёлекни командирлери биледиле, юлгюге айтыр ючюн да къалмайдыла. Анга берилген саугъаланы юслеринден архив документледе джазылгъан затлагъа да кёз джетдирейик.
Къызыл Джулдуз орденнге къалай тыйыншлы болгъаныны юсюнден Воронеж фронтда 058-чи номерли буйрукъны окъуюкъ: «240-чы атыучу дивизияны 842-чи полкуну автоматчысы Х. Т. Гочия улу Воронеж областны Мокрый бла Ольховат эллери ючюн баргъан эки сермешге къошулгъанды. Биринчиде джауну солдатлары бла абычарларындан онбешни, экинчиде онну къыргъанды. Гочия улу джолдаш былайлада кеси тилеб тахса билирге талай кере баргъанды. Хаман да дивизияны штабына бек керекли затланы кёрюб, бир-бирде уа джесир алыб къайтыб тургъанды.
Муну аллында Курск областда да кърал саугъагъа тыйыншлы болурча джигитлик этген эди. Ульяновский элни къатында, бёлек автоматчыны да биргесине алыб, дуппурну башында бетджан салыб, алгъа уруб келген фашистлеге, бизни аскер джетгинчи бери джууукълашыргъа онг бермей тургъан эди».
«За отвагу» деген медаль анга 1943-чю джыл байрым (февраль) айны 9-да бериледи. Аны бла байламлы документде быллай тизгинле бардыла: «Курск областны Семичастное элинде немецлени гарнизонларын ууатыргъа керек эди. Гочия улу нёгерлери бла бизни аскерни аллында, тахса билирге баргъан заманларындача, джашыртын барыб, фашистле бетджан этиб тургъан юйге биринчи киреди. Ызындан тенглери да джетиб, сегиз немецни джесирге аладыла. Аланы бири абычар болуб, бой бермезге умут этеди. Хасан анга джетдиргенинде тынч болады. Артда ол бизникилеге джарарча тахсаларын айтыды».
Гочия улугъа Махтауну 3-чю дараджалы ордени 1944-чю джыл арттотур (апрель) айда, Махтауну 2-чи джараджалы ордени да 1945-чи джыл башил (январь) айда бериледиле. Ол саугъалагъа къалай тыйыншлы болгъанын кёргюзген къагъытла бардыла. Къазауатны аягъы сюреминде Махтауну 1-чи дараджалы орденине да теджейдиле. Аллай ючню алгъанны сыйы Совет Союзну Джигитине тенгиш болады. Не келсин, репрессиягъа тюшген халкъны уланын ол дараджагъа чыгъарыргъа излемейдиле.
Бизни аскерле джауланы Джуртубуздан къыстагъандан сора да Хасан Венгрияны, Румынияны азатлар ючюн баргъан урушлагъа да къошулады. Артда апонлула бла сермешеди. «В боях с японскими самураями» деген китабда былай джазылады: «Гочияев Хасан Тууганович с пятью разведчиками захватил роту японцев, заставил сложить оружие и взяли в плен». Къазауат бошалгъанында отпускагъа иедиле. Олсагъатда кеси да Германияда эди. Адамларын Къыргъызстанны Къарабалта шахарында табады. Анда бир кесек туруб ызына къайтады. Аскер къуллукъдан 1947-чи джыл кетеди.
Къарабалтада Энгельс, Калинин атлы, «Орта Суу» колхозланы биргелей къойчулукъ бёлюмлерине тамада болуб ишлейди.
1957-чи джыл Кавказгъа къайтыб, элине джарашады. Сегиз джылны «Терезе» совхозда бригадир болуб турады. Артда Ставрополь крайны Георгиевск районунда тууар маллагъа къарагъан комплексге башчылыкъ этеди. Пенсиягъа да андан чыгъады.
Сексенинчи джыллада 240-чы дивизияны Ветеранларыны совети Гочия улуну Киев шахаргъа чакъырады. Ол тюбешиуге ючджюзге джууукъ ветеран келеди. Алайда джыйылыу да болуб, бир-бирлеринден тансыкъ алгъандан сора, быланы къазауат этген джерлерине айландырадыла. Кенигсберг (Калининград) шахар, аны тёгереги къазауатдан бери озгъан заманны ичинде асыры бек тюрленнгенден, къалайлада къалай сермешгенлерин тюзетиб айталмай къаладыла ветеранла. Хасан къарай келиб бир къарт терекни къатында тохтайды. Нёгерлерине аны таныгъанын, алайда къалай болгъаныны хапарын да айтады.
… Совет аскер фашистлени ууата, ызларына сюре аланы «уяларына» джууукълашыб барса да, алкъын гитлерчиледе уллу кюч барды, не этиб да бизникилени тохтатыр дыгаласда къан къазауат этиб кюрешедиле. Гочия улу башчылыкъ этген тахсачы рота джауну бетджанына джууукълашханды. Тёгерек тютюндю, чарсды, окъ «джангур» джауады. Хасан бир терекге къысылыб, тохтаусуз атады. Терекни ол джанына дагъыда биреу келиб къысылады. Экиси да ата тургъанлай, не эсе да бир зат башындан ол адам таба джанына къаты тиеди. Асыры ачыгъандан кёзлеринден «джилтинле» чыкъгъанча болады. Къолун алайгъа джетдирсе, башында каскасыны джартысы джокъ, къатындагъы адам, автоматы къолундан тюшюб, муну таба аууб келе. Осколка андан бошаб, кесини каскасыны джартысын къобарыб кетгенин Хасан олсагъатда ангылайды. Ёлгенни алайда асыраб, аны бла бирге касканы джартысын да салады. Ол хапарны айтыб кёргюзюб, къабырны къазадыла. Касканы джартысында Гочия улуну аты, тукъуму джазылыб тургъанын окъуйдула. Ёлюкню да Къарнаш къабырлада асыраргъа алыб кетедиле…
Хасан 1991-чи джыл ауушады, джандетли болсун. Юй бийчеси Байдымат бла беш сабий ёсдюрген эдиле - юч джаш бла эки къыз. Аладан туугъанла да бир-бири ызындан ёсюб джете, школну бошагъанладан кими окъуй, кими ишлей, сыйлы аккаларыны келир тёлюлеге этген иги муратларына тыйыншлы бола джашайдыла.
АППАЛАНЫ Билял.
{jcomments}