Бюгюнлюкде кърал аскер архивледе джердешлерибизни этген джигитликлери бла танышыргъа онг табылгъанды. Джыл сайын дегенча джангы адамла, джангы атла, джангы джигитликлеге шагъатлыкъ этген къагъытла табылгъанлай турадыла. Къыйын, хатерсиз сермешиуледе бизни джердешибиз гвардиячы тамада лейтенант Джазаланы Абдулну кёргюзген джигитликлерини юслеринден газетледе джазылгъанды. Алай а ма энтда бир джигитлиги…
«Взводну командири – сентябрны 15-16-да Лудус шахарны алыр ючюн баргъан сермешиуде батареяны тамадасы - лейтенант Джаза улу кесини ётгюрлюгюн кёргюзгенди, кючлю, оюмлу командир болгъанын танытханды. Душман, ызына бурулуб, чабыуул этгенинде, ол, миномётларындан от джаудуруб, джауну эки пулемётун тунчукъдургъанды, алтмышдан аслам аскерчиси бла офицерин къаушатханды.
Окъ, шкок, от кереклери аз бола тебрегенинде, бек батыр оюм этгенди. Хар миномётда экишер адамын къоюб, къалгъанланы сууну бирси джанындан керек затланы келтирирге джибергенди. Ол кёзюуде гитлерчиле чабыуулну джангыдан башлагъандыла. Ёзге миномётчуларыбыз бизни бетджанларыбызгъа чабыуул этерге кюрешген душманны ызына ыхтырыб тургъандыла. Сермешиу бек кючлю тукъум баргъанды. Миномётчуланы бири ёлгенди. Олсагъатлай Джаза улу, аны орнуна сюелиб, душманнга от джаудургъанды, гитлерчиледен 19 аскерчи бла офицерни сойландыргъанды.

Душманны чабыууллары бары да Джаза улуну таукеллиги бла ызларына ыхтырылгъандыла. А. Джаза улу кърал саугъагъа - Ата Джурт къазауатны I-чи дараджалы орденине - тыйыншлыды» деб джазады кърал аскер архивде сакъланнган  Саугъалау къагъытында  миномёт батальонну  командири гвардиячы майор  Ефимчук. Алай 5-чи гвардиячы Сталинград-Киевчи Суворов орденни джюрютген танка корпусуну 1944-чю джыл октябрны 21-де бегитилген приказында Джаза улугъа Ата джурт къазауатны II-чи дараджалы ордени берилирге тыйыншлысы кёрюнеди. Сермешиуню экинчи кюнюнде аскер бёлекни «Защитник Родины» деген газетинде Абдулну юсюнден биз башында келтирген информация басмаланады, ол Ата джурт къазауатны II-чи дараджалы ордени бла саугъаланнганы да билдириледи. Биринчи саугъа хар кимге да бирча багъалыды. Абдул да аны бек багъалата эди. Алай болса да гвардиячы тамада лейтенант Джазаланы Абдулну Ата джурт къазауатда этген джигитликлери ючюн кърал саугъагъа тыйыншлы болгъанына шагъатлыкъ этген къагъытла энтда бардыла архивде…
Джазаланы Абдул 1917-чи джыл сентябрны 21-де Къарт-Джуртда туугъанды. 1939-чу джыл комсомолну Къарачай обкомуну школла бёлюмюню тамадасы болуб ишлей тургъанлай Абдулну аскерге чакъырадыла. Таулу джашны Хабаровск крайда Къызыл Байракълы 2-чи Узакъ Bocток аскерде къуллукъ этерге джибередиле. Анда къуллугъун бошаргъа Ата джурт къазауат башланады. Къазауат башланнганында, бёлекни аскерчилери бирден командованиеден урушха иерин тилеб джазадыла. Ол кёзюуде аланы батареялары Кичкенд элде тура эдиле.  Фашистле бла ол элни джакълай биринчи сермешиуге къошулуб джигитлик да танытхан эдиле. Къазауатны кёзюуюнде аскерчилеге таб оноу этген таулу джашны училищеге окъургъа ашырадыла. 1942-чи джыл аны бошаб, Усирийскеде къуллугъун бардырады. Полк училищеде окъуйду. Сора 200 джашны Корсунь-Шевченковск районда баргъан сермешиуледе аскерчилерибизге болушлукъгъа ашырадыла. Ала сермешиуде алгъа баргъан аскер бёлеклени окъ, от керекле бла баджарыб турадыла.
«Молдавиягъа джетгенибизде, взводха командир болдум, - деб джазады кесини аскер джылларын эсине тюшюре джазгъан къол джазмасында Абдул. - Аны 120 миллиметрли миномётлары бар эди. Ала белгили «Катюша» сауутдан сора эм залимле эдиле. Юч кюнден бригаданы командири мени кесине чакъырды. Меннге алгъаракъда джашла билдирген эдиле: бери, гвардиячы корпусха, джангы адам къошулса, ол бу сыйлы атны джюрютюр ючюн сынауну ётерге керекди. Ол зат джолда эсиме тюшдю».
Джазаланы Абдулгъа сермешиуле бара тургъан джерледе атылыб къалгъан сауут-сабаны джараулусундан арба бла бирни он адам бла ыйыкъны ичинде джыяргъа буйрукъ бериледи. Кёб къоркъуулу болумгъа тюшюб излейдиле таулу джашны аскерчилери сауут-сабаны. Ёзге эки-юч кюннге хазна джукъ табалмайдыла. Абдул, сора кетиб, 6 километрни алгъаракъда сермешиуле баргъан джерде кёб зат къалгъанын биледи. Барыб анда эки арбаны толтурадыла. Минала джыйылыб тургъан складны да табадыла. Ызына къайтханларында, ротаны къой, саулай батальонну сауутландырыр чакълы бир джыйгъанын, керек болса, энтда андан да аслам табарын айтады. Командующий, къаллай бир адам керек эсе да алыб, ол ишни андан ары бардырлыгъын излейди. Ол борчну таулу джаш сый бла толтуруб, гвардиячы атны джюрютюрге тыйыншлы болады.
Андан сора Абдулгъа эм джууаблы борчланы бериб тебрейдиле. Таулу джашны миномётчу взводу Молдавияны азатлаугъа, Яссы джанында, Плешти шахарда баргъан сермешиулеге тири къошулады, сора башында архив къагъытлада билдирилген сермешиуде джигитлик этиб, биринчи орденни да алады. Дагъыда чыдамлылыкъны, батырлыкъны сынагъан къыйын джолла...
1944-чю джыл октябрь айда Будапешт операция башланады. Ол кёзюуге Абдул батареяны командири болады, кесин да дивизионну партия организациясына секретарь, корпусну партия комиссиясына член этедиле. Джаза улуну батареясы болгъан корпус (3 танка бригада, бир мото-мараучу бригада, avyp миномётчу полкладан да 2, инженер полк, дагъыда башха аскер бёлекле) эмда экинчи корпусну аскерчилери Дунай сууну джагъасында Вац шахарны гитлерчиледен тазалайдыла, андан сора – Будапештни. Алай болгъанлыкъгъа таулу, чегетли джерледе кёб фашист аскер бёлек ууатылмай къалады.
«Будапештни шимал джанында чегетни ичинде бизни корпусубуз джауну юч дивизиясыны тёгерегин къуршоулагъан эди. Бизни джаяу аскерчи болушлугъубуз аз болгъаны амалтын бу уруш бизге бек къыйын тийген эди. Уллу чегетни ичинде чачыу-къучуу болуб, фашистле да, биз да къатышыб, партизан урушха ушагъан эди. Бир кюн ингир ала фашист автоматчикле бизни батареябызны тёгерегин алгъан эдиле. Биягъы биз миномётну кючю бла чачыб, аладан къутулгъанлай, къабыргъабыздан юсюбюзге бир фашист батальон тюшюб келгенин кёрдюк. Батальон бизни батареябызны кёрмейди, биз а аны, къолну аязындача, кёребиз. Джауну саны не аз болса да 400 адам барды, мени батареям а 27  адам къалгъан эди. Батальон бла сермешмей джанларгъа бизге мадар болмайды.
Миномётчу тенглерим болумну ангылаб, батальон бла кюреширге оноу этдик. 27 адамны юлешиб, бир офицер бла 6 наводчикни миномётлагъа къойдукъ, къалгъанларын кимин трофей пулемётлагъа кимин шкок бла, кимин  автомат бла бирер джерге джарашдырыб, немецле бизни ким болгъаныбызны, къаллай бир болгъаныбызны эслегинчи, юслерине отну бюркгеникде, фашистле джунчуб, алджаб бой салдыла. 49 адамлары ёлген эди, андан къалгъанлары тамаданы буйругъу бла кеслерин пленнге бердиле.  Сауутларын сыйырыб, сафха сюегеникде 24 офицер бла 279 солдат бар эди. Боллукъ болуб бошагъадан сора джау батальонну командири фашист майор аланы пленнге къалай бир адам кюч бла алгъаныбызны билгенинде, уллу сейирсиниб: «Сиз менден джаш болсагъыз да, менден баш болдугъуз. Къуру 26 адамгъа сау батальонну  пленнге берген менича къарт эшекге не айтхын», - деб, бизни алыбызда башын энгишге тутду», - деб эсине тюшюре эди Джаза улу.
Батальонда джашла сау-эсен келгенлерине аталыб къууанч болады. Бу урушда этген джигитликлери ючюн батареяны 11 адамы орденле бла, къалгъан 16 адамы да медалла бла саугъаландыла. Ол джигитлиги ючюн Джазаланы Абдул Къызыл Джулдуз орден бла саугъаланады.
…Дагъыда къазауатда таулу джашны ётгюрлюгюню, оюмлулугъуну, аскерчилеге юлгю болгъаныны, тамадаларындан сый, бюсюреу табханыны шартларын кёргюзген мисалла бардыла. Сёзден, Джазаланы Абдул совет аскер келечилени тизиминде Пензеде (ЧССР-де) америкачы къарнаш аскерле бла тюбешиуге баргъанды. Хорламны къууанчында болгъанды. Къазауатдан сора Маньчжурияда япончу империалистлеге къаршчы кюрешиуге къошулгъанды...
1948-чи джыл Джазаланы Абдул аскер къуллукъдан юйюне къайтады. Устаз, эл Советни председатели, КПСС-ни обкомуну инструктору, партия-къурау иш бёлюмню тамадасыны заместители, облисполкомну къурау бёлюмюню тамадасы болуб ишлегенди. Пенсиягъа чыкъгъанындан сора да партия организацияны секретары болуб тургъанды. Ол 2000-чи джыл Черкесскеде ауушханды.
Семенланы Аминат.