Къарачай халкъны кёб онглу адамы барды, ала, бирер тюрлю санагъатда уллу джетишимлеге ие болуб, миллетибизни атын айтдырадыла. Аллайланы бири эди Къараланы Асият, Исмаилны къызы – белгили алим, филология илмуланы кандидаты. Ол 50 джылдан аслам заманны илму эмда дерс бериу иш бла кюрешгенди, къарачай тилде басмаланнган адабият чыгъармаланы профессионал дараджада тинтиб, багъа бериуню тамалын салгъанды. Ол себебден аны халкъыбызны тин-иннет хазнасын ёсдюрюуге къошхан къыйыны ёлчесизди.Къараланы Асият 1922-чи джыл мартны 21-де Огъары Тебердиде туугъанды. Аны атасы Байкъулланы Хусинни джашы Исмаил Къарачай автоном областда сюдюню биринчи председатели болгъанды. Асият биринчи классха Микоян-Шахарда (Къарачай шахарда) барыб тебрегенди.
Ай медет, 1937-чи джыл Исмаилны атын троцкизм бла байламлыгъа чыгъарыб, тутуб ёлюмге буюргъандыла. Беш сабий – юч джаш бла эки къыз - аналары бла къаладыла, алай а, бюгюлюб къалмай, барысы да билим аладыла.
Бир затны айтыргъа тыйыншлыды – депортациягъа тюшген халкълагъа джуртларына къайтыргъа эркинлик излеб, Москвагъа баргъан биринчи къарачай делегацияны къурамында Асиятны баш иеси Басханукъ да болгъанды.
Асият, орта школну алтын медалгъа тауусуб, Москвада философия бла литератураны институтуна (ИФЛИ-ге) киреди. Уллу Ата джурт къазауат башланнганында, Асиятны Москвада окъур мадары болмай, ол, ызына къайтыб, Микоян-Шахарда пединститутха киреди.
Алай а, хыны джазыу, былайда да баш билим алыргъа мадар бермейди. Гюнахсыз миллетни Орта Азия бла Къазахстанны къум тюзлерине элтиб къуядыла. Асият, къыргъыз пединститутха кириб, аны орус тил бла литературадан факультетин 1946-чы джыл бошайды. Фрунзе шахарны орта школларыны биринде устаз болуб урунуу джолун башлайды. Андан сора ол пединститутну заочно бёлюмюнде орус совет литературадан окъутады.
1957-чи джыл халкъыбыз, 14-джыллыкъ тутмакъдан азат болуб, тарих джуртуна къайтады.
Алайды да, туугъан джуртунда урунуу джолун илму-тинтиу институтда башлайды, бёлек замандан Къарачай-Черкес педагогика институтда тил бла литератураны кафедрасыны тамадасы болады.
Таулу тиширыу, юйдегиси болгъанына да къарамай, билимин ёсдюрюр иннет бла 1958-чи джылдан 1961-чи джылгъа дери Москвада СССР-ни Илмула академиясыны М. Горький атлы литература институтунда аспирантурада окъуйду. «Становление карачаевской литературы» деген темагъа аталгъан кандидат диссертациясын джетишимли джакълаб, алим атха ие болады. Дуния литератураны институту аны диссертациясын басмагъа теджейди. Алай бла «Илму» китаб басмада 1966-чы джыл Асиятны «Очерк истории карачаевской литературы» деген монографиясы чыгъады. Совет заманны кесини къаты джорукълары болгъандыла – сынгар союз республикаланы халкъларыны литератураларын басмаларгъа эркинлик болгъанды аллай уллу басмада, айтыргъа, къазах, узбек, азербайджан, гюрджю дагъыда башхаланы. Тамам уллу джигитликге санаргъа боллукъду ол къыйын кёзюуде къарачай литератураны тарихини юсюнден очеркни чыкъгъанын. Ол затны юсюнде авторну акъыл кючюне, болумуна, билимине, очеркни тамам уста эмда сейир джазылгъанына багъа берирге керекди. Кертиси бла да, бу китаб ким да сейирсинирча библиография чыгъармады. Биринчи болуб очеркде XIX-чу ёмюрню аягъындан башлаб XX-чы ёмюрню 60-чы джылларына дери къарачай халкъ бла байламлы бютеу официал документле, тарих материалла, газет эмда журнал статьяла, фольклор чыгъармала, джолоучуланы, алимлени айтханлары, джазгъанлары бериледиле. Аны чыгъарыр ючюн, автор кёб кюрешгенди, архивледе, библиотекала да ишлегенди, материал джыйгъанды.
Кетген ёмюрню 60-чы джыллары тынч джылла болмагъандыла, бизни миллетге кир къуюу къызыуда болгъанды.
Асият, орта школну алтын медалгъа тауусуб, Москвада философия бла литератураны институтуна (ИФЛИ-ге) киреди. Уллу Ата джурт къазауат башланнганында, Асиятны Москвада окъур мадары болмай, ол, ызына къайтыб, Микоян-Шахарда пединститутха киреди.
Алай а, хыны джазыу, былайда да баш билим алыргъа мадар бермейди. Гюнахсыз миллетни Орта Азия бла Къазахстанны къум тюзлерине элтиб къуядыла. Асият, къыргъыз пединститутха кириб, аны орус тил бла литературадан факультетин 1946-чы джыл бошайды. Фрунзе шахарны орта школларыны биринде устаз болуб урунуу джолун башлайды. Андан сора ол пединститутну заочно бёлюмюнде орус совет литературадан окъутады.
1957-чи джыл халкъыбыз, 14-джыллыкъ тутмакъдан азат болуб, тарих джуртуна къайтады.
Алайды да, туугъан джуртунда урунуу джолун илму-тинтиу институтда башлайды, бёлек замандан Къарачай-Черкес педагогика институтда тил бла литератураны кафедрасыны тамадасы болады.
Таулу тиширыу, юйдегиси болгъанына да къарамай, билимин ёсдюрюр иннет бла 1958-чи джылдан 1961-чи джылгъа дери Москвада СССР-ни Илмула академиясыны М. Горький атлы литература институтунда аспирантурада окъуйду. «Становление карачаевской литературы» деген темагъа аталгъан кандидат диссертациясын джетишимли джакълаб, алим атха ие болады. Дуния литератураны институту аны диссертациясын басмагъа теджейди. Алай бла «Илму» китаб басмада 1966-чы джыл Асиятны «Очерк истории карачаевской литературы» деген монографиясы чыгъады. Совет заманны кесини къаты джорукълары болгъандыла – сынгар союз республикаланы халкъларыны литератураларын басмаларгъа эркинлик болгъанды аллай уллу басмада, айтыргъа, къазах, узбек, азербайджан, гюрджю дагъыда башхаланы. Тамам уллу джигитликге санаргъа боллукъду ол къыйын кёзюуде къарачай литератураны тарихини юсюнден очеркни чыкъгъанын. Ол затны юсюнде авторну акъыл кючюне, болумуна, билимине, очеркни тамам уста эмда сейир джазылгъанына багъа берирге керекди. Кертиси бла да, бу китаб ким да сейирсинирча библиография чыгъармады. Биринчи болуб очеркде XIX-чу ёмюрню аягъындан башлаб XX-чы ёмюрню 60-чы джылларына дери къарачай халкъ бла байламлы бютеу официал документле, тарих материалла, газет эмда журнал статьяла, фольклор чыгъармала, джолоучуланы, алимлени айтханлары, джазгъанлары бериледиле. Аны чыгъарыр ючюн, автор кёб кюрешгенди, архивледе, библиотекала да ишлегенди, материал джыйгъанды.
Кетген ёмюрню 60-чы джыллары тынч джылла болмагъандыла, бизни миллетге кир къуюу къызыуда болгъанды.
Суслов бла аны эгетлери депортациягъа тюшген халкълагъа аман кёз бла къарагъандыла. Кёчгюнчюлюкню ууун сынагъан халкълагъа, къарачайлыла да аланы ичлеринде, реабилитация этилмегенди. Аны бла байламлы очерк чыгъардан алгъа аны совет идеологиягъа асыры иги келишмеген, миллетни джакълагъан джерлерин кетергендиле.
Алай болса да, очеркде джюз джылны ичинде миллетни ётген джолундан, иннет хазнасындан, тин байлыгъындан тюз хапар айтылады.
1979-чу джыл Москвада «Илму» китаб басмада Къараланы Асиятны экинчи китабы – «Обретение художественности» - дуния джарыгъын кёреди. Бу китабда алим тиширыу кёб тюрлю халкъны атын иги бла айтдыргъан онглу адамларындан кёб джылы сёз айтады. Уллу Ата джурт къазауатны джигитлерине айырыб эс бёледи – ала бла байламлы чыгъармалагъа кесини оюмун къошуб, аланы кимле болгъанларындан окъуучуланы хапарлы этеди.
Алайды да, Бадахланы Аскер, Кумуков Калмурза, Токъланы Шерифат, Къагъыйланы Къаншаубий, Гюрджюланы Мухтар, Ёзденланы Къачхан, Бархозланы Аскер, Къасайланы Осман, Къарабит Хамуков, Ёзденланы Дюгербий, Хайыркъызланы Кичи-Батыр бла Юсюп, башха миллетле бла бир джумдурукъ болуб, уллу къралыбызны джаудан къоруулагъандыла. Урушну кёзлери бла кёрген, аны къыйынлыгъын кеслери сынагъан адамланы ауузлары бла айтылгъан хапарла окъугъан адамланы джебеклерине джетедиле. Суратлау чыгъармаланы юслери бла мемуар-документли литература миллет сезимлени, патриот ангыны ёсдюрюрге уллу себеблик этгенин терен ангылагъан алимни ол затланы тикирал кёргюзюрге къолундан да келгенди.
1962-чи джыл Асият Къарачай-Черкес илму-тинтиу институтну директоруну илму джаны бла заместители къуллукъгъа салынады. Былайда ол 1978-чи джылгъа дери ишлейди. Андан сора ол 1989-чу джылгъа дери институтну литература секторуну къуллукъчусу болуб турады. Къараланы Асиятны джазыу джолу устазланы билимлерин ёсдюрген республикан институтха келтиреди – былайда ол илму-педагогика ишин бет джарыкълы бардырады, институтну алим советини, республиканы Окъуу бла илму министерствосуну окъуу-методика советини члени болады.
Асият, кёб тюрлю дараджада илму кенгешлеге, симпозиумлагъа къошулуб, кесини оюмун таукел, ачыкъ, илму тамалда бегитиб айтханды. Аны илму ишлери миллетни литературоведениеси бла аууз чыгъармачылыгъын кенг джолгъа салыргъа уллу себеблик этгендиле.
1978-чи джыл Асиятны Американы Бирлешген Штатларыны Висконсин университетине чакъырадыла, ол анда «От фольклора к письменной литературе» деген докладын Ара Азия бла Кавказгъа аталгъан 3-чю халкъла арасы конгрессде окъуйду. Аны китаблары АБШ-ны конгрессини библиотекасында, Германияны миллет библиотекасында, Норвегияда сакъланадыла. Норвегияда джашагъан белгили алим Альф Граннес бла аны арасында шохлукъгъа кёбле сукъланнгандыла.
Асиятны атын аны илму ишлери кенг белгили этгендиле. Ол «История советской многонациональной литературы», «История дооктябрьской литературы народов СССР» деген китабланы къурашдыргъанланы бириди, ол себебден алимнича аны Россияны башха джерлеринде да билгендиле. Сюйюнчланы Азаматны «Караванная звезда карачаевской литературы» деген очеркинде Асиятны джашау джолундан хапар айтылады. Адабиятны, маданиятны, тарихни айнытыугъа къошхан къыйыны суратланады. Асиятны къайгъырыуу бла тарихибизни, аууз чыгъармачылыгъыбызны тинтиуге, аны бир джерге джыйыб джарашдырыугъа уллу эс бёлюннгенди.
Къарачай-Черкес илму-тинтиу институтда директорну илму джаны бла заместители болуб ишлеген джылларында аны тохтаусуз кюрешгени бла эки томлу «Очерки истории Карачаево-Черкесии», «Карачаевцы» деген тарих-этнография очерк, «Орус-къарачай-малкъар сёзлюк» (1965 дж.), Валентина Невскаяны «Карачай в пореформенный период», Биджиланы Ханафийни «Хумаринское городище» монографиялары эмда башха чыгъармала басмадан чыгъадыла.
Асият, миллетни келир заманыны юсюнден сагъыш этген адамланы бири болгъанды. СССР-ни Министрлерини советини илму бла техникадан кърал комитетине тилек къагъыт джазыб, талай фахмулу джаш адамны аспирантурагъа алдыргъанды, алай бла бюгюнлюкде республикагъа атлары айтылыб тургъан алимле СССР-ни Илмула академиясыны тюрлю-тюрлю институтларыны аспирантураларына кирирге мадар табхандыла. Айтыргъа, Биджиланы Ханафий тарих бла археологияны, Шаманланы Ибрахим этнографияны, Байчораланы Сослан языкознаниени, Тебуланы Рамазан Михаил Ломоносов атлы Москвада кърал университетни тарих факультетлеринде билимлерин ёсдюргендиле.
Асиятны «Карачаево-балкарский фольклор. Карачаевская литература в дооктябрьский период» деген илму иши окъуучулагъа кенг белгили тюлдю. Бу илму-тинтиу чыгъармасында алимни энчи илму сокъмагъы эсленеди, къарачай адабиятны киши эс бёлмеген, кёрмеген кёзюуюн кёз туурагъа чыгъарады. Аууз чыгъармачылыкъдан литература творчествогъа кёчюуню заманыды ол кёзюу, ол себебден аны магъанасы уллуду. Аллай асыл джумушну баджаргъан адамгъа биринчи атламла этерге таукелликни халкъына сюймеклиги, уллу билими эмда терен акъылы бергендиле.
Аты къралгъа, андан тышында да белгили алимни ёсюб келген джаш тёлюню юретиуге, ёсдюрюуге, анга билим алдырыргъа къошхан юлюшюн да чертерге тыйыншлыды. Ол, окъуу китабланы автору болуб, джаш фахмулу джазыучуланы, поэтлени чыгъармаларын китаблагъа кийирир ючюн кюрешгенди. Ёсюб келген сабийлени адабиятны эм иги юлгюлеринде ёсдюрюу заманны излеми болгъанын биргесиндегилеге ангылатханды. Не аз да творчество джилтини болгъан адамгъа къол узатханды, кёл этгенди. Ол, семинарла бардырыб, ана тилден окъутхан устазлагъа чыгъармагъа багъа берирге, анализ этерге юретгенди. Бюгюнлюкде кёб устаз, ол юретген джол бла барыб, сабийлеге дерс бериуде юлгюге айтылыб турады.
Илмугъа, хунерликге да кесин саудан бериб ишлеген Асият джашауда энчи джарыкъ ыз къойгъанды. Ол керекли джерде къызбайлыкъ, хомухлукъ этиб артына турмагъанды, тыйыншлы сёзюн айтханды. Халкъыбызны белгили джазыучусу Байрамукъланы Халиматны «Вдова пророка» деген повести чыкъгъандан сора, область партия къуллукъчула, идеология джаны бла бу келишмеген затды деб, анга терс къараб тебрейдиле. Аны бла да къалмай, Асиятха повестни хыртлаб статья джазаргъа кереклисин ангылатадыла. Асият, совет идеологла айтханны этген къой эсенг, Халиматны джакълаб, аны чыгъармасына ашхы багъа бериб джазады.
Батчаланы Муссаны – белгили прозаикни – «ышаннга» алыб, аны чыгъармаларын совет властха къаршчы баргъаннга санаб, биягъы идеологла аны бла ачыкъ кюрешни башлагъанларында, Асият таза кёлю-джюреги бла Муссаны джакълайды, аны керти фахмулу болгъанын айтады.
Алай болса да, очеркде джюз джылны ичинде миллетни ётген джолундан, иннет хазнасындан, тин байлыгъындан тюз хапар айтылады.
1979-чу джыл Москвада «Илму» китаб басмада Къараланы Асиятны экинчи китабы – «Обретение художественности» - дуния джарыгъын кёреди. Бу китабда алим тиширыу кёб тюрлю халкъны атын иги бла айтдыргъан онглу адамларындан кёб джылы сёз айтады. Уллу Ата джурт къазауатны джигитлерине айырыб эс бёледи – ала бла байламлы чыгъармалагъа кесини оюмун къошуб, аланы кимле болгъанларындан окъуучуланы хапарлы этеди.
Алайды да, Бадахланы Аскер, Кумуков Калмурза, Токъланы Шерифат, Къагъыйланы Къаншаубий, Гюрджюланы Мухтар, Ёзденланы Къачхан, Бархозланы Аскер, Къасайланы Осман, Къарабит Хамуков, Ёзденланы Дюгербий, Хайыркъызланы Кичи-Батыр бла Юсюп, башха миллетле бла бир джумдурукъ болуб, уллу къралыбызны джаудан къоруулагъандыла. Урушну кёзлери бла кёрген, аны къыйынлыгъын кеслери сынагъан адамланы ауузлары бла айтылгъан хапарла окъугъан адамланы джебеклерине джетедиле. Суратлау чыгъармаланы юслери бла мемуар-документли литература миллет сезимлени, патриот ангыны ёсдюрюрге уллу себеблик этгенин терен ангылагъан алимни ол затланы тикирал кёргюзюрге къолундан да келгенди.
1962-чи джыл Асият Къарачай-Черкес илму-тинтиу институтну директоруну илму джаны бла заместители къуллукъгъа салынады. Былайда ол 1978-чи джылгъа дери ишлейди. Андан сора ол 1989-чу джылгъа дери институтну литература секторуну къуллукъчусу болуб турады. Къараланы Асиятны джазыу джолу устазланы билимлерин ёсдюрген республикан институтха келтиреди – былайда ол илму-педагогика ишин бет джарыкълы бардырады, институтну алим советини, республиканы Окъуу бла илму министерствосуну окъуу-методика советини члени болады.
Асият, кёб тюрлю дараджада илму кенгешлеге, симпозиумлагъа къошулуб, кесини оюмун таукел, ачыкъ, илму тамалда бегитиб айтханды. Аны илму ишлери миллетни литературоведениеси бла аууз чыгъармачылыгъын кенг джолгъа салыргъа уллу себеблик этгендиле.
1978-чи джыл Асиятны Американы Бирлешген Штатларыны Висконсин университетине чакъырадыла, ол анда «От фольклора к письменной литературе» деген докладын Ара Азия бла Кавказгъа аталгъан 3-чю халкъла арасы конгрессде окъуйду. Аны китаблары АБШ-ны конгрессини библиотекасында, Германияны миллет библиотекасында, Норвегияда сакъланадыла. Норвегияда джашагъан белгили алим Альф Граннес бла аны арасында шохлукъгъа кёбле сукъланнгандыла.
Асиятны атын аны илму ишлери кенг белгили этгендиле. Ол «История советской многонациональной литературы», «История дооктябрьской литературы народов СССР» деген китабланы къурашдыргъанланы бириди, ол себебден алимнича аны Россияны башха джерлеринде да билгендиле. Сюйюнчланы Азаматны «Караванная звезда карачаевской литературы» деген очеркинде Асиятны джашау джолундан хапар айтылады. Адабиятны, маданиятны, тарихни айнытыугъа къошхан къыйыны суратланады. Асиятны къайгъырыуу бла тарихибизни, аууз чыгъармачылыгъыбызны тинтиуге, аны бир джерге джыйыб джарашдырыугъа уллу эс бёлюннгенди.
Къарачай-Черкес илму-тинтиу институтда директорну илму джаны бла заместители болуб ишлеген джылларында аны тохтаусуз кюрешгени бла эки томлу «Очерки истории Карачаево-Черкесии», «Карачаевцы» деген тарих-этнография очерк, «Орус-къарачай-малкъар сёзлюк» (1965 дж.), Валентина Невскаяны «Карачай в пореформенный период», Биджиланы Ханафийни «Хумаринское городище» монографиялары эмда башха чыгъармала басмадан чыгъадыла.
Асият, миллетни келир заманыны юсюнден сагъыш этген адамланы бири болгъанды. СССР-ни Министрлерини советини илму бла техникадан кърал комитетине тилек къагъыт джазыб, талай фахмулу джаш адамны аспирантурагъа алдыргъанды, алай бла бюгюнлюкде республикагъа атлары айтылыб тургъан алимле СССР-ни Илмула академиясыны тюрлю-тюрлю институтларыны аспирантураларына кирирге мадар табхандыла. Айтыргъа, Биджиланы Ханафий тарих бла археологияны, Шаманланы Ибрахим этнографияны, Байчораланы Сослан языкознаниени, Тебуланы Рамазан Михаил Ломоносов атлы Москвада кърал университетни тарих факультетлеринде билимлерин ёсдюргендиле.
Асиятны «Карачаево-балкарский фольклор. Карачаевская литература в дооктябрьский период» деген илму иши окъуучулагъа кенг белгили тюлдю. Бу илму-тинтиу чыгъармасында алимни энчи илму сокъмагъы эсленеди, къарачай адабиятны киши эс бёлмеген, кёрмеген кёзюуюн кёз туурагъа чыгъарады. Аууз чыгъармачылыкъдан литература творчествогъа кёчюуню заманыды ол кёзюу, ол себебден аны магъанасы уллуду. Аллай асыл джумушну баджаргъан адамгъа биринчи атламла этерге таукелликни халкъына сюймеклиги, уллу билими эмда терен акъылы бергендиле.
Аты къралгъа, андан тышында да белгили алимни ёсюб келген джаш тёлюню юретиуге, ёсдюрюуге, анга билим алдырыргъа къошхан юлюшюн да чертерге тыйыншлыды. Ол, окъуу китабланы автору болуб, джаш фахмулу джазыучуланы, поэтлени чыгъармаларын китаблагъа кийирир ючюн кюрешгенди. Ёсюб келген сабийлени адабиятны эм иги юлгюлеринде ёсдюрюу заманны излеми болгъанын биргесиндегилеге ангылатханды. Не аз да творчество джилтини болгъан адамгъа къол узатханды, кёл этгенди. Ол, семинарла бардырыб, ана тилден окъутхан устазлагъа чыгъармагъа багъа берирге, анализ этерге юретгенди. Бюгюнлюкде кёб устаз, ол юретген джол бла барыб, сабийлеге дерс бериуде юлгюге айтылыб турады.
Илмугъа, хунерликге да кесин саудан бериб ишлеген Асият джашауда энчи джарыкъ ыз къойгъанды. Ол керекли джерде къызбайлыкъ, хомухлукъ этиб артына турмагъанды, тыйыншлы сёзюн айтханды. Халкъыбызны белгили джазыучусу Байрамукъланы Халиматны «Вдова пророка» деген повести чыкъгъандан сора, область партия къуллукъчула, идеология джаны бла бу келишмеген затды деб, анга терс къараб тебрейдиле. Аны бла да къалмай, Асиятха повестни хыртлаб статья джазаргъа кереклисин ангылатадыла. Асият, совет идеологла айтханны этген къой эсенг, Халиматны джакълаб, аны чыгъармасына ашхы багъа бериб джазады.
Батчаланы Муссаны – белгили прозаикни – «ышаннга» алыб, аны чыгъармаларын совет властха къаршчы баргъаннга санаб, биягъы идеологла аны бла ачыкъ кюрешни башлагъанларында, Асият таза кёлю-джюреги бла Муссаны джакълайды, аны керти фахмулу болгъанын айтады.
Терскликге бой салыргъа унамагъан къылыгъы ючюн, 1960-чы джылланы аягъында область партия къуллукъчула, Асиятны ана литературадан окъуу китабын школладан сыйырыб алыб, тас этедиле.
Ма аллай чюйре, табсыз затланы да кёргенди таулу алим тиширыу кесини джашауунда, алай а ол затла аны бюкмегендиле, таб, кючлю да, чыдамлы да этгендиле. Аны бла бирге ызындан келгенлеге керти алим, керти адам къаллай болургъа кереклисин кёргюзгендиле.
Асиятны «Очерк истории карачаевской литературы», «Становление карачаевской литературы», «О военной прозе в современной карачаевской литературе», «О фольклорном наследии карачаево-балкарского народа» деген китаблары Къарачай-Черкесияда филология илмуну, адабият бла аууз чыгъармачылыкъны баш окъуу заведениеле бла школлада окъутууну академия дараджагъа чыгъарыргъа тамал салгъандыла.
- Бизни анабыз миллетни тин-иннет байлыгъына чыкъ джетдиргенни кёрсе, бек къыйнала эди. Эм уллу байлыкъ билим, адеб, намыс, тин-иннет хазна болгъанын чертгенлей тура эди. Бир иги затны кёрсе, бир ашхы назмуну неда джырны эшитсе, кесин насыблыгъа санай эди. Бизни да ёмюрлюк затладан гинасуу затланы айырыргъа юрете эди, - деб эсине тюшюреди къызы Зухра – филология илмуланы доктору, джамагъат къуллукъчу.
Асият бла Басханукъну тамада къызлары Лейла да илмуланы докторуду. Лейла бла Зухра, ата-аналарыча, миллетлерине сыйлы къуллукъ этиуню, тюз джол бла барыуну баш насыбха санаб джашайдыла.
Ма аллай чюйре, табсыз затланы да кёргенди таулу алим тиширыу кесини джашауунда, алай а ол затла аны бюкмегендиле, таб, кючлю да, чыдамлы да этгендиле. Аны бла бирге ызындан келгенлеге керти алим, керти адам къаллай болургъа кереклисин кёргюзгендиле.
Асиятны «Очерк истории карачаевской литературы», «Становление карачаевской литературы», «О военной прозе в современной карачаевской литературе», «О фольклорном наследии карачаево-балкарского народа» деген китаблары Къарачай-Черкесияда филология илмуну, адабият бла аууз чыгъармачылыкъны баш окъуу заведениеле бла школлада окъутууну академия дараджагъа чыгъарыргъа тамал салгъандыла.
- Бизни анабыз миллетни тин-иннет байлыгъына чыкъ джетдиргенни кёрсе, бек къыйнала эди. Эм уллу байлыкъ билим, адеб, намыс, тин-иннет хазна болгъанын чертгенлей тура эди. Бир иги затны кёрсе, бир ашхы назмуну неда джырны эшитсе, кесин насыблыгъа санай эди. Бизни да ёмюрлюк затладан гинасуу затланы айырыргъа юрете эди, - деб эсине тюшюреди къызы Зухра – филология илмуланы доктору, джамагъат къуллукъчу.
Асият бла Басханукъну тамада къызлары Лейла да илмуланы докторуду. Лейла бла Зухра, ата-аналарыча, миллетлерине сыйлы къуллукъ этиуню, тюз джол бла барыуну баш насыбха санаб джашайдыла.
МАМЧУЛАНЫ Дина.
{jcomments}
