- Магомет Исмаилович бизни школну дараджасын мийикге кёлтюрген эди. Андан ёрге чыгъалмасакъ да, энгишге болургъа эркинлигибиз джокъду. Ол нюзюр бла ишлейбиз, - деб башлады хапарын Курорт Тебердиде 2-чи номерли школну директору, баш категориялы устаз Алботланы Джагъафарны къызы Аминат.Тюзю, биз да бу школну Къарачай шахар муниципал къуралыуда махталыб тургъаны ючюн, коллективни иши бла шагъырей болургъа келген эдик. Он джылдан артыкъ заманны ичинде, эм игиге саналгъан юч школну бири болуб келеди. Былтыр да экинчи орунну алгъанды. Школгъа, 2005-чи джыл джашлай дуниядан кетген директорлары, Халилланы Магометни аты аталгъанды. Кеси да, мемориал къангадан, джаш тёлюге огъур теджегенча къарайды.
Директорну кабинетини таб джарашханына, тюрлю-тюрлю эришиуледе хорлагъанлары ючюн берилген кубоклагъа, дипломлагъа, грамоталагъа да кёз джетдире, ушакъ этебиз.
- Ата бла анадан къалса, джаш тёлюню ёсдюрюуде баш магъана устазлагъа бериледи да, эм алгъа ала бла шагъырей этсенг эди...
- Биз, устазла, 25 болабыз. Аладан 16-сы баш категориялы, 5-си биринчи категориялы устазладыла. Сыйлы атланы джюрютгенле да аз тюлдюле. Сёз ючюн, Ёзденланы Назифат КъЧР-ни махтаулу устазыды. «Халкъ окъууну айырмасы» деген атланы завучубуз Доюнланы Халимат бла математика эмда информатикадан окъутхан Бостанланы Светлана джюрютедиле. Республиканы Окъуу бла илму министерствосуну Хурмет грамоталарын алгъанланы арасында орус тилден окъутхан Чотчаланы Марина, географиядан устаз Байрамкъулланы Светлана, ал башланнган классладан устаз Малкечланы Фатима бардыла.
Ишде сынам къайда да керекди, школлада уа артыкъ да бек. Ма, мен башында сагъыннган Доюнланы Халимат, Ёзденланы Назифат дагъыда талай устаз бу огъурлу къуллукъну тындырыб тургъанлы 40 джылдан атлагъанды. Джаш устазларыбыз да бардыла. Бизни школну бошагъанла келгенлерине да къууанабыз. Аладан Орусланы Тимур ингилиз тилден, Аргуянланы Азима, Гапполаны Фарида обществознаниеден, Доюнланы Рашид физкультурадан дерс бередиле.
Бюгюнлюкде 300 сабий джюрюйдю школгъа. Онбеш классыбыз барды, алтысы ал башланнганладыла. Бир сменагъа джюрюйдюле.
- Сабийлени мындан ары окъуулары, усталыкъ алыулары школну къалай бошагъанларына кёре болады…
- Тюз айтаса. Бизде билим алыб чыкъгъанланы сан бири болмаса, орта, баш окъуу заведениелеге кирмеген джокъду. Озгъан окъуу джылны юлгюге айтсакъ, Французладан Лаура бла Ярамир, Ёзденланы Марат медаллагъа бошадыла школну. Марат кеси да Плеханов атлы университетге киргенди. Ала бла бошагъанла да бирер джерге джарашхандыла. Бизде окъуб кетгенле школну джокълагъанлай турадыла. Аны себебли, кёбюсюнден хапарлыбыз, ким къайда болгъанын, къайда ишлегенин да билебиз.
- Окъутхандан, билим бергенден сора да, сабийлени ангыларын, фахмуларын ёсдюрюу, чыныкъдырыу, патриотлукъ сезимни сингдириу дегенча затлагъа бусагъатда уллу эс бёлюнеди. Сизде ол ишле къалай къуралгъандыла?
- Ол дараджагъа джетиб статуслары болгъан эки музейибиз барды. Бири краевед музейди. Аны ишине тарихден окъутхан устаз Коденцева Анна Николаевна джууаблыды. Магомет Исмаилович къурагъан эди. Республикада, анда джашагъан халкъла бла байламлы экспонатла, тарих джолубуздан хапарла, КъЧР-ни юлгюге айтырча адамларыны юслеринден джазылгъанла, дагъыда къайсын айтайым, кёб зат джыйылгъанды, энтда джыябыз. Экскурсоводла бардыла. Республиканы 25-джыллыгъына, КъЧАО-ну къуралгъанына да 95 джыл толгъанына аталгъан мероприятиелени да анда этебиз, келген, кетген да кириб, къарамай къоймайды.
Экинчи музей - «Зал боевой славы». Обществознаниеден устаз Гапполаны Фарида джууаблыды анда ишге. Уллу Ата джурт къазауатны, СССР-ни, РФ-ны джигитлерини юслеринден толу хапарлы болурча джарашханды. Аны тышында да, бизни школну бошагъанладан Афганистанда болгъанланы, андан бери джыллада аскер къуллукъ этиб къайтханланы, ветеранланы советинден адамланы чакъырыб, сохтала бла тюбешдиргенлей турабыз. Кесибизде да «Юная гвардия» деб отряд барды. Ол тюрлю-тюрлю къараулада болады. Саугъа алмай бир кере да къайтмагъанды.
Экология кружогубуз Орус география сообщество бла байламлы ишлейди. Координация аралыгъы Москвадады. Бизде кружокга устаз Байрамкъулланы Зухра башчылыкъ этеди. Устазланы, сохталаны турист слётларына къошулур ючюн къалмайбыз. Былтыр, Экологияны джылында, Къарачай шахарда 4-чю школ бла бирге, Окъуу бла илму министерстводан, Орус география сообществодан адамланы да чакъырыб, анда къуллукъ этген В. И. Онищенкону башчылыгъы бла Тебердиде заповедник да къошулуб, экология форум къурагъан эдик. Бек кёб адам джыйылгъан эди.
Спортдан талай кружогубуз да барды. Республикада эришиулеге хаман да къошулурча таблыкъ тюшмейди, кесибизни округда болгъан оюнлагъа джюрюйдюле сабийле. Тау лыжала бла учаргъа юретген школ биздеди. Сабий волейбол, футбол оюнла, эркин тутушдан базаланы тамалы да биздеди. Ол себебден сохталагъа спортну бу тюрлюлерине кёлленирча, чыныгъырча таблыкъла бардыла.
Тепсей, джырлай билген фахмулу сабийле да кёбдюле. Ала да суратлау джаны бла кружокга джюрюйдюле. Отузгъа джууукъ боладыла. Ол санагъатладан билими, сынамы болгъан Лариса Крюкова юретеди аланы. Школну коллективини, аталаны-аналаны кёзлерин ачадыла, тюрлю-тюрлю къараулагъа да къошуладыла.
- Школну къабакъ эшигинден киргенлей огъуна да, хар негиз таб джарашыб тургъанына, тазалыкъгъа, айбатлыкъгъа къууаннган эдик. Джангы окъуу джылгъа иги хазырланыб тюбегенигиз танылады.
- Кесибизни къолубуздан келгени бла джарашдырыргъа кюрешген эдик. Юч къатлы бу уллу мекям 1974-чю джылда ишленнген эди. 2013-чю джыл, модернизацияны тамалында, джангы терезеле салыб дагъыда талай затха къарагъан эдиле. Толу ремонт этерик болурла, таблыкъ тюшмей турады. Кесибиз да къарыугъа кёре хар несине къарай барабыз. Ол ишде болушханла да боладыла. Сёз ючюн, былайда джашагъан Къочхарланы Алий спорт залны полун джангыдан этдирди.
- Джаш тёлюге билим бериуде, ариу халиге юретиуде мындан ары этиллик ишлени да белгилеген болурсуз?
- Халкъ окъууда алчы сынамланы, джангылыкъланы кесибизде хайырландыра келгенбиз. Энтда ол затлагъа магъана бергенлей турлукъбуз. Башында да сагъындым, алгъыннгы директорубуз Халилланы Магомет аламат башчы, устаз, ашхы адам эди. Школубузда бюгюн ишлегенлени кёбюсю да аны къолунда окъуугъаныбыз, андан юреннгенибиз, ол берген дерсле ишибизде дагъан болгъанлай турадыла.
АППАЛАНЫ Билял.
{jcomments}
