- Подробности
УЛЛУ ИТ ТИЛИ ЧАПЫРАКЪ
(ПОДОРОЖНИК БОЛЬШОЙ)
Кёбджыллыкъ хансды. Бизни джерледе бир-бирине ушаш тёрт тюрлюсю тюбейди. Бир-бирлерине ушашдыла, дарманлыкълары да бирчаракъдыла. Уллу ит тили чапыракъны юсюнден джазама. Аны гюл саптагъайыны не чапырагъы, не гюлю болмайды, джангыз тюз башында къарамсыз къалын къылкъысы къонгуруракъ кёб гоккачыкълары бла, мийиклиги да 30-50 сантиметрге джетеди. Гоккалары джашил бетли, гаккы тюрюслю боладыла. Тамырлары кёб, джерге джайылыб ёседиле, терен бармайдыла, мылы кюн тюбюнден тутуб, тартыб чыгъарыргъа боллукъду.
- Подробности
ФАТАР КЪЫТАЙ ТАМЫР (КАЛАНХОЭ ПЕРИСТОЕ)
Дайым джашиллей тургъан, мийиклиги метрден артыкъ ёсюмдю. Къышы-джазы да исси джерледе Азияда, Африкада, Австралияда дагъыда башха къраллада битеди. Бизде къуру фатарда, юйде ёсдюредиле. Сууукъну келтюрмейди. Тамыры, бутакълары къысхадыла, саптагъайы тюз ёрге ёседи, къалын чапыракълары бек суулудула. Аланы къыйырлары тишлидиле. Гоккалары джоппу джыйылыбдыла. Урлугъу гитче чапыракъчыкъларыдыла, ала топуракъгъа тюшгенлей, тамыр байлаб башлайдыла.
- Подробности
Тёгерегиндегилеге джараргъа тырмашыу адам улуну эм ашхы шартларыны бириди. Ауруу кючлеб тургъан адамны ёлюмден къалдыра, аны саулугъун ызына къайтаргъан артыкъ да бюсюреулю ишди. Аны ючюн болур бурундан бери да чыкъгъан неда сыннган сюеклени орунларына келишдириб салыучу, балхам этиб, тюрлю-тюрлю аурууланы хорлаучу усталаны миллетни ичинде уллу сыйлары болгъаны.
Ма аллай ашхы адамланы бири болгъанды халкъны аурууну тузагъындан къутхара, 50 джылдан аслам заманны медицинагъа толу берилиб ишлеген Алийланы Умарны джашы Шамил. Ол 1928-чи джыл Нарсанада туугъанды. Алийланы Умарны юйдегиси да, халкъы бла бирге сюргюн болуб, Къыргъыз ССР-ге тюшеди. Шамил орта школну анда тауусады. Ол джыл огъуна Алма-Ата шахарда медицина институтха кириб, аны бошагъандан сора, 1951-чи джыл, Талас областны ара больницасында ишлеб башлайды. 1952-чи джыл а, Шамилни Фрунзе шахаргъа иедиле да, анда сайлагъан усталыгъыны хакъындан 6-айлыкъ курсланы бошаб къайтады. Ол заманда хирургланы илму обществоларына киреди.
- Подробности
УЛЛУ МАНТ (ЛОПУХ БОЛЬШОЙ)
Экиджыллыкъ, кимге да эртдеден белгили хансды. Биринчи джылында баш тамырдан узунлукълары 60-70 сантиметрге, кенгликлери 30-50 сантиметрге джетген уллу чапыракъла, сабланы къыйырларында бир-бири юслерин джаба, тогъай битедиле, къыйырлары тишлидиле, кёк бетлидиле. Экинчи джылында мийиклиги эки метрге джетген саптагъай ёседи. Ол узунуча терен сызлыды, кёб бутакълыды, тюклюдю, къызылыракъ бетлиди, гыбы аулуду, тыйын терича джумушакъды. Саптагъайыны чапыракълары кёзюулю битедиле. Кеслери да джашил боладыла. Гоккалары хар бутакъчыкъны тёппесинде биришер джоппу тёгерекдиле, хар бирини кенглиги 3-3,5 сантиметрди.
- Подробности
ТЮЛКЮ КЪУЙРУКЪ (ТЫСЯЧЕЛИСТНИК ОБЫКНОВЕННЫЙ)
Кёбджыллыкъ, мийиклиги 20-80 сантиметрге джетген хансды. Тюб тамыры ингичгеди, чырмауукъча джер тюбюнде джайылма ёседи. Кёб бутакълыды, кёб джетеклиди, ол джетекледен саптагъайлагъа джанаша тогъай кёб чапыракъла тик ёседиле. Саптагъай тюз ёрге кёлтюрюледи.
