КЪЫЗЫЛ ОТ (НАПЕРСТЯНКА)
Бу хансны табигъатда тот “тырмы” тартхан къызыл от, тюклю къызыл от, кирпикли къызыл от, уллу гоккалы къызыл от дегенча кёб тюрлюсю тюбейди. Барысыны да тыш кёрюнюшлери бир-бирлерине иги ушашдыла, артыкъсыз да гюллери. Аны не тюрлюсюн да ёмюрлени джюрек аурууланы багъаргъа джаратыб келгендиле, энтда алайды.
Бизни джерледе кёбюрек тюбейди уллу гоккалы къызыл от. Ол кёбджыллыкъды, мийиклиги 125 сантиметрге джетеди. Тюб тамыры джыджымгъа ушашды. Баш тамыры базыкъды, кёнделен ёседи. Саптагъайла бир неда талай баш тамырдан тюз ёрге чыгъадыла, аланы да чапыракълары уллу, зугул джити учлары, къыйырлары мычхы тишлеге ушашла, юслеринде да тюкчюклери бла, бири-бирини ызындан битедиле.
Гоккалары саптагъайланы башларында, уллу чапыракъладан ёргесинде, сыргъалача, тизилиб, къысха бутакъчыкълада битедиле. Барысы да бир джанына бюгюлюб, ауаракъ болуб, тюрлю-тюрлю бетли чагъадыла. Къонгураучукълагъа, оймакъчыкълагъа ушайдыла (аны ючюн айтылады “наперстянка” деб).

Узунлукълары 4-5 сантиметр болады, кёбюсюне джарыкъ-сары бетлидиле. Гокка чапыракъчыкъланы ич джанларында къызылыракъ къонгур тамгъалары боладыла. Урлукъ джибчиклери тёртюшердиле. Урлугъу эки уялы тобчукъну ичинде джаратылады эмда бишеди. Узунлугъу да 1-1,5 сантиметр болады. Никкол-элия айлада чагъады, къыркъар-къыркъаууз айлада бишеди. Къызыл от къалын кёкенлени ичлеринде, чынар чегетледе, чегет ойматлада, чегет талалада, дангыл майданлада ёседи.
Дарманнга гюллери чакъгъан кёзюуде къуру чапыракълары джыйыладыла. Аланы кюн джылыуда джукъа джайыб, джел къакъгъан салкъын джерде неда 50-60 градус от джылыуда кебдиредиле, мукут, морт этмей. Бу хансны иги билген адам къараб джарашдырыргъа керекди. Уулу болгъаны себебли, мардадан оздуруб узалсагъыз, джюрекге заран джетдирликди.
Бу дарман адамны санында джыйылгъан этеди, къысха заманнга сийдик бла чыгъыб кетмейди. Эски эмда джангы джюрек ауруулагъа мардасы тюз алыныб къабыл этилсе, башха не тюрлю да джюрек дарманладан эсе кёбге игиди. Кеси да къуру джюрек ауруулагъа джараб къалмай, башха ауруулагъа да дарманды. Уллу гоккалы къызыл отну джюрек къарыусуз ишлесе, джюрек къанны толу айландырмаса, джюрек бир мизамда турмайын, ишлегени тюрленсе, хайырландырадыла. Джукъгъан ауруулагъа да дарманды.
Муну чапыракъларын бек ариу кебдириб, кесигиз джыйыгъыз да, аптека къуллукъчулагъа бериб, дарман суула этдиригиз. Юйде кесигиз ала бла тюз хайырланырсыз, деб ийнаналмайма. Кърал андан кёб тюрлю дарманла этеди, ала аптекалада бардыла.