МЁЛЕКЕЙ (ФИАЛКА ПОЛЕВАЯ)

Экиджыллыкъ, мийиклиги 30 сантиметр болгъан хансды. Тамыры терен бармайды, саптагъайыны ичи къууушду, бошду, кёб бутакълыды. Чапыракълары узун, гаккы тюрсюнлюле, хар бирини тюб джаны бла экишер гитче тюб чапыракъчыкълары боладыла. Хар саптагъайыны учунда бирер сары гокка болады.
Аллай гюллени тышлары бла биришер джашил чапыракъ эсленеди. Мёлекей джайны узунуна чагъыб турады. Джол джанлада, джайлыкълада, ёзен суу джагъалада, юй тёгерекледе дагъыда башха джерледе ёседи.
Дарманнга мёлекейни хансын джаратадыла. Чакъгъан кёзюуюнде кесиб алыб, джел джюрюген салкъында неда ачыкъ хауада кебдирилиб джыйылады. Бу хансны баш ёпкесинде, ёпкесинде сууугъу болгъан, хыппырыкъ аталмайын къыйналгъан джаратыргъа боллукъду. Кебдирилиб джыйылгъан хансдан 15 граммны юсюне 200 миллилитр къайнагъан сууну къуюб, шайча этиб, тутуб, сюзюб, кюнюне уллу шай къашыкъ бла 3 кере ичигиз джылылай.

  КЪОБУСТА, АЛА КЪОБУСТА (КАПУСТА ОГОРОДНАЯ),КАПУСТА ЦВЕТНАЯ

Экиджыллыкъ, мийиклиги 40-60 сантиметр болгъан ёсюмдю. Биринчи джылында чапыракъ бла ёзек этеди. Экинчи джылында чагъады, урлукъ этеди, экиджыллыкъ ёсюм деб аны ючюн айтылады. Къобустаны саптагъайы къысхады, баш тамырдан ёседи. Чапыракълары уллула, къалынла, этлиледиле. Къобуста эртделеде Римде, Грецияда битдирилгенди, бизге ол къралладан келтириб, Кърымда салыб башлагъандыла. Дарманнга къуру чапыракъларын хайырландырадыла. Къобустаны сууу ашхынны джарасына, бауурну ауруууна, шекер ауруугъа, сууугъу болгъаннга себеб болады. Аны джангылай да, тузланнганын да, къазанны башын джабыб, сериуюн бишгенин да ашаргъа тыйыншлыды. Андан хычынла, бёрекле, тюрлю-тюрлю шорпала этиб тепсиге сала тургъуз. Тахта кёгетледен къатышмалагъа къошуб, чёблеу джау къуюб да ашагъыз.
Бизни джерледе къобустаны не тюрлюсю да ёседи. Ашха татымлылыгъы, ала къобустаны маджалды, артыкъсыз да инджиулери болуб, аш айырыб, марда бла ашагъанлагъа дарманды.