КЪОЗ ТЕРЕК

(ОРЕХ ГРЕЦКИЙ)

Кимге да белгили, мийиклиги 15-20 метрге джетген терекди. Къабугъу джарылыргъа ёч мутхуз-кюл бетлиди. Уллу бутакълыды, кёб булчукълуду, чапыракълары уллуладыла, бутакъла да бир къауум болуб, кёзюулю битедиле. Хар бутакъны башында бир чапыракъ болады. Урлукъ гоккалары, сыргъалача, салыныбдыла. Урлугъу, сюекча, къаты, тобча, тёгерек неда зугулуракъ болады, тышындан къалын джашил тыш къабугъу бла, ол да урлугъу бишсе, кеси аллына джарылыб ачылады. Ичинден урум къоз кеси аллына джерге тюшеди терекни юсюнден.

Чакъгъаны арттотур-хычаман айладады. Къоз терекни бачхалада битдиредиле, кийик да ёседи, дарманнга чапыракъларын, къоз сюекни тыш къабугъун, джангы болуб башлагъан къозну (бычакъла бла тынч кесилген кёзюуюнде) хайырландырадыла. Кёб затха джарайды. Инсанны чархын тазалайды, тёгерек сууалчанларын чыгъарады, къанын ариулайды, шекер ауруугъа себеб болады, тамакъ ауруугъа болушады, къарыусуз сабийлени тирилтеди, ашхынны, ичегилени къыяулары болсала да, анга иги себебди. Алай а дарманнга джюрютюуню мардалары, джоллары бардыла.

Гитче шай къашыкъ бла бир ууакъланнган чапыракъны 200 миллилитр къайнагъан суугъа атыб, шайча этиб, сууугъандан сора сюзюб, сюзюлмеден кюнюне уллу шай къашыкъ бла 3-4 кере ичигиз. Дагъыда: уллу шай къашыкъ бла бир ууакъланнган чапыракъны 400 миллилитр сууда къайнатыб, 15-20 такъыйкъаны сууутуб, суу кисей бла сюзюб, андан уллу шай къашыкъ бла 3-4 кере ичигиз кюнюне. Терини чахотка аурууу болса, къоз терекни джангы чапыракъларындан 50-80 граммны алыб, 300 миллилитр чёблеу джаугъа атыб, юй хауада 15 кюнню тутуб, андан сора къайнай тургъан сууу болгъан сауутну ичине салыб, къайнатмай юч сагъатны джылытыб, аны эки кере суу кисей бла сюзюб, сюзюлмени 30 такъыйкъаны джылытыб, аны юсюне 100 грамм балауузну къошуб, иги къатышдырыб, джакъма этигиз. Терини бек ауругъан джерине да джагъыгъыз, иги джарайды.

Ашхыны ауругъанла уа былай этигиз: къоз терекни кёгетин джашлай, бычакъ бла тынч кесилген кёзюуюнде отуз къозну алыб, бычакъ бла кесиб, ууакълаб, бир литр 90 градуслу аракъыгъа атыб, 14 кюн бла кечени ачыкъ кюн тийген джерде тутугъуз да, андан сора сюзюгюз. Ол ачы аракъы бла къоз кёгетден сюзюлме суу дарман болады. Энди сюзюлгенден къалгъан къоз терекни кёгетини юсюне 1:5 ёлчем бла шекер къуясыз да, бир айгъа салыб къоясыз. Ол татлы чагъыр болады, кеси да саулукъгъа бек джарайды, къысхасыча айтыргъа, къоз терекни аракъыдагъы кёгетини сууун биришер уллу шай къашыкъ бла кюнюне юч кере ашарны аллы бла ичигиз.

Неда къоз терекни кёгетини чагъырдагъы сууун, биришер-экишер уллу шай къашыкъ бла ашарны аллы бла юч кере ичигиз. Къозну сындырыб ашаргъа ёчлени эслерине салама: къозну ичини 55 проценти джауду. Ол себебден эт тутхан семиз адамлагъа кюнюне 2-3 къоздан кёб ашаргъа тыйыншлы тюлдю, бек семиртеди. Къозну ичин кёб тюрлю хантха къошадыла.

 
{jcomments}