ИЙНЕЛИ САРЫ ХАНС

(ПУПАВКА КРАСИЛЬНАЯ)

Кёбджыллыкъ, мийиклиги 25-80 сантиметрге джетген хансды. Баш тамыры урчукъгъа ушашды, тюб тамырлары ууакъ джайма ёседиле. Баш тамырдан ёсген саптагъай тюз ёрге кёлтюрюледи, огъары джаны кёб бутакълыды, кеси да, кийизча, къабукъ бла джабылыбды. Чапыракълары бутакъны эки джаны бла къош битедиле, тюз учунда ахыргъы чапырагъы бирди. Къыйырлары джити тишча бёлмедиле, чапыракъланы саблары джокъду. Гоккалары джарыкъ сарыдыла, гокка четенчикни эни 20 миллиметрге джетеди. Тюз бутакъланы тёппелеринде чёблеуге ушашдыла. Урлугъу узунлугъу - 5 миллиметр, къабыргъалыды.

Ийнели сары ханс июнь-август айлада чагъыб турады. Урлугъу сентябрь-октябрь айлада бишеди. Бу ханс сабанлыкълада, эл джоллада, джайлыкълада, тик джерледе ёседи. Дарманнга хансын джюрютедиле. Чакъгъан кёзюуюнде, оракъ бла орулуб, салкъында, хауа иги джюрюген джерде, кебдирилиб джыйылады. Ийнели сары ханс джебегине джетгеннге, башы ауругъаннга, джётелин тыяргъа излегеннге,  ёпкесинде сууугъу болгъаннга джарайды.
Сёз ючюн, джебегине джетиб, башы ауругъан, 200 грамм хансны эки литр къайнагъан суугъа атыб, бир кесек тутуб, эки къат суу кисей бла сюзюб, башын джууаргъа боллукъду. Джётел этген уллу шай къашыкъ бла бирни кюнюне юч кере ичсин. Бу ханс бла джюнню, джибекни да бояйдыла.

ИЙИСЛИ УЛЛУ ЁЗЕК

(БУЗИНА ВОНЮЧАЯ ТРАВЯНИСТАЯ)

Мийиклиги 150 сантимертге джетген кёкенди. Тюб тамырдан ёсген саптагъайы бутакълыды, ызлыды, ичинде акъ ич ёзеги болады. Хар бутакъда чапыракълары 5-9 боладыла, къыйырлары мычхыча тишлидиле, учлары джитидиле. Гоккалары бутакъланы эмда саптагъайланы башларында, гюл сабланы къыйырларында ёседиле. Гюллери ууакъладыла, чапыракъчыкълары бла ичги гюллери акъладыла, тёгерегиндегиле къызылыракъ бетлидиле. Джемиши къарады, июнь-июль айлада чагъады, август-сентябрь айлада бишеди. Бютеу да ханс керти да ийислиди. Кеси да джол джанлада, джайлыкълада, багушлада, чегет къыйырлада, кёкен аралада, тик бетледе, булакъ суу джагъалада, ташлы, сазлы джерледе ёседи.
Уллу ёзекни дарманнга тамырын, чапырагъын, гоккасын хайырландырадыла. Тамырын кюз айлада, гоккасы бла чапыракъларын толу чакъгъан кёзюулеринде джыядыла. Тамырын 40-50 градус иссилиги болгъан ыхтауда, чапыракълары бла гоккаларын джел джюрюген салкъын джерледе кебдирирге тыйыншлыды.