ЗЫКА (КЛОПОВНИК ПОЛЕВОЙ ГРЕЧИХА ДИКАЯ КРЕСС-САЛАТ)

Мийиклиги 60 сантиметрге джетген, бирджыллыкъ хансды, тамыры ингичгеди. Саптагъайы тюз ёрге ёседи, чапыракълары тюбюнден башына дери тауукъ тюкге ушайдыла, къалакълачадыла. Гоккалары бирге джоппу-джоппу джыйыладыла. Кеслери да акъсылдым-къызылыракъ бетлидиле. Урлугъу сыйдам, къонгур-сары тюрсюнлюдю.
Зыка Ирандан джайылгъанды. Бизни джерледе кийик ёсюмлюкдю, алай а бачхалада да битдиредиле. Аны кёб адам сюйюб ашайды. Дарманлыгъы эртдеден белгилиди. Чапырагъын да, саптагъайын да ашайдыла. Зыка сууу кёб ауруулагъа, артыкъсыз да бек безгек ауруугъа себеб болады. Аны тюрлю-тюрлю дарман ханслагъа, тахта кёгетлеге къошуб, къатышмала этиб, ашха ачаргъа, хантны эритирге, тынчлыкълы джукъларгъа, къан басымны тюшюрюрге деб хайырландырадыла. Урлугъун эзиб, кичиую болгъан терисине джакъсын, иринлеген джарагъа да мелте этиб салсын.
Зыканы джангы чапыракълары тым, тузлукъ орнуна эт, чабакъ ашарыкъла бла бирге ашалады. Аланы джуууб, ууакъ кесиб, сохан бла, гёлендир бла, гин бла къатышдырыб, туз атыб, сютбашы къошуб да ашайдыла. Бир кере татыуун, джарагъанын ангылагъан хаман да излеб турлукъду.
 
 
ЗЫНТХЫ (ОВЁС ПОЛЕВОЙ)

Белгили къылчыкълы битимди. Аны чыкъгъан джерине Шимал Къытай бла Монголия саналадыла. Зынтхы бизде къалайда да ёседи. Ол бирджыллыкъды, алай уллу болмайды. Гюллери джоппу джайылыбдыла, сибирткиликге ушашды. Урлугъу мюрзеу бюртюкдю.
Зынтхыны унун, саламын, джармасын дарманнга хайырландырадыла. Уну бла джармасы аш айырыб, мизам бла ашагъанлагъа бек джарайдыла. Сёз ючюн, ичи ётгенлеге, ашхынында, ичегисинде сууугъу болгъанлагъа, баууру ауругъанлагъа, шекер ауруу инжитгенлеге, мардасыз семиргенлеге не тюрлю да хант этиб, тепсиге салыгъыз. Уллугъа, сабийге да бирча джарарыкъды.
Хатху инджитсе, бюрек ауруб, суу джыйылса, хотаумеги температура кёлтюрюлсе 30-40 грамм саламны бир литр къайнагъан суугъа атыб, шайча этиб кюнюне 3 кере ичигиз. Къарыусуз сабийлеге зынтхыны саламындан юй хамам этигиз. Аягъы терлегенле, саламны къайнагъан суугъа атыб, аякъларыгъызны 15-20 такъыйкъаны анга салыб тутугъуз. Хар кюн сайын этсегиз сау боллукъсуз.
Къарыусузла, макъасы болгъанла, джукъгъан ауруула къаныкъгъанла зынтхыны кесин иги бишириб, бал бла ашагъыз. Иги себеб табарыкъсыз.
Ёпкесинде, ёпке башында сууугъу болгъан неда къаны аз адам 200 грамм зынтхыны ариу джуууб, къабугъу бла бир литр сютге къошуб, бир сагъатны сериуюн отда къайнатыб, иги сыгъыб, сюзюб, сюзюлмени иссилей сары джау бла, бал бла да къабыгъыз, кюнюне юч кере ашарыкъ ашагъынчы. Багъылгъан кёзюуюгюзде аракъы бла тютюннге узалмагъыз.
 
{jcomments}