ДЖЫЛКЪЫ КЪУЛАКЪ

(ЩАВЕЛЬ КОНСКИЙ)

Кёбджыллыкъ, дарманлыгъы эртделеден белгили, мийиклиги бир метр бла джарымгъа джетген хансды. Баш тамыры базыкъды, къысхады, тыш кёрюнюшю къонгур бетлиди, ичи къызгъылдым-сары бетлиди. Тюб тамыры кёб бутакълыды, къызгъылдым-сары бетлиди. Баш тамырдан тюз ёрге, къаты саптагъайла ёседиле. Аланы тышлары иги белгили сызлыдыла. Чапыракълары юч бюрчек тюрюслюдюле, узун, базыкъ сабланы къыйырында ёседиле, уллуладыла, узунлукълары 15-25 сантиметрге джетедиле. Кенгликлери да 6-12 сантиметр боладыла. Гоккалары чапыракъланы къоюнларындан ёсген гюл саптагъайланы къыйырларында боладыла, тыш кёрюнюшлери сибирткиликге ушашдыла. Гюллери ууакъдыла, урлугъу юч бюрчекди. Къозгъа да ушамайын къалмайды. Тыш къабугъу да болады.

Джылкъы къулакъ июнь-июль айлада чагъады, урлугъу август-сентябрь айлада бишеди. Бу ханс джайлыкълада, чегет талалада, джол джанлада, эл тёгерекледе, багушлада, мал иссилеген джерледе, бачхалада, атылгъан къош тёгерекледе битеди. Дарманнга чапыракълары бла тамырын хайырландырадыла. Чапыракъларын май-июнь айлада джыяргъа керекди. Тамырын, хансы къатхандан сора кюз айлада къазадыла. Чапырагъын да, тамырын да ичи ётгеннге, сууугъу, джел аурууу, бауур аурууу болгъаннга, ёпкесинден къан келгеннге, къан хыппырыкъ атханнга, ичегиси къанагъаннга магъаналары уллуду.
Былай джарашдырыргъа боллукъсуз: эки шай къашыкъ бла ууакъланнган джылкъы къулакъ тамырны 200 миллилитр къайнагъан суугъа атыб, аны да 30 такъыйкъаны джылытыб, сора аны онбеш такъыйкъаны шайча сууутуб, 50 миллилитрден кюнюне 4 кере ичигиз ашарны аллы бла.
Билиб къоюгъуз: джылкъы къулакъ тамырны тюйюлгенинден (урлугъундан) бир мардада, 0,25 грамм берилсе, ичи ёте эсе, тыяды. Андан кёб, 0,5-1,0 грамм юч кере берилсе, ични ётдюрген этеди. Марданы бузмагъыз.