БАЙРЫМ ОТУ

(ШАЛФЕЙ МУСКАТНЫЙ)

Байрым оту, кёбджыллыкъ, мийиклиги 80-90 сантиметрге джетген хансды, джарым кёкеннге да саналады. Бу эки тюрлю хансны тамырлары бюгюлюб, къынгыр ёсгенлери себебли, джылан тамыр да, дейдиле. Ала Шимал Кавказда кийик ёседиле. Джылан тамырны башха тюрлюлери да табигъатда тюбейдиле. Бир-бирлери бачхалада, сабанлада да битедиле. Джылан тамырны саптагъайы тёртгюлдю, кёб уллу чапыракълыды, бутакълары саптагъайны эки джаны бла къош ёседиле, гоккалары бутакъларыны башырагъында чагъадыла, кёк-кимит бетлидиле, гюл джоппулудула. Джылан тамыр июнь-июль айлада чагъады, июль-август айлада урлугъу бишеди. Къургъакъ къабыргъалада, тик джерледе, сыртлада, джол джанлада, тау этекледе, тау майданлада ёседи. Джылан тамырны дарманнга бютеу да хансын хайырландырадыла.

Ол чакъгъан кёзюуюнде чапыракъларын, саптагъайын, бутакъларын кесиб неда юзюб джыйыб, кир, морт болмазча, салкъында кебдиредиле. Ауузунда сууугъу неда тамакъ аурууу болгъан, кебдирилиб джыйылгъан чапыракъладан алыб, уллу шай къашыкъ бла бирни 200 миллилитр къайнагъан суугъа атыб, шайча этиб, башын джабыб, 30 такъыйкъаны тутуб, андан сора суу кисей бла сюзюб, аны бла ауузну, тамакъны кюнюне 2-3 кере чайкъаргъа керекди. Кесилгенден, кюйгенден, юшюгенден болса да, терисинде иринлеген джарасы болгъан, эки уллу къашыкъ бла бир джылан тамырны чапырагъындан алыб, 200 миллилитр къайнагъан суугъа атыб, шайча этиб, 30 такъыйкъаны тутуб, сора суу кисей бла сюзюб, сюзюлме бла ариу мелте этиб салсын неда джуусун. Ашхынында, ичегилеринде сууугъу болгъаннга, сийдик къууугъунда сууугъу болгъаннга да джарайды. Аллайла эки уллу шай къашыкъ бла (10 грамм) бир джылан тамырны хансын 200 миллилитр къайнагъан суугъа атыб, сериуюн отда 15 такъыйкъаны тутуб, сууутуб, суу кисей бла сюзюб, сюзюлмеден джылылай 50 миллилитрден кюнюне 4 кере ичигиз. Къоллары, башы къалтыраб ауруб башлагъан (паркенсонизм) адамлагъа да иги болушады. Былай этигиз: уллу шай къашыкъ бла бирни алыб, аны 200 миллилитр къайнагъан суугъа атыб, шайча этиб, 8 сагъатны тутуб, андан сора сюзюб, сюзюлмеден биришер гитче шай къашыкъ бла юч кере, ашагъандан сора ичигиз, ызындан сют уртлагъыз.

 
{jcomments}