Кёбджыллыкъ, мийиклиги бир метр болгъан ёсюмдю. Тюз къысха баш тамырыны тюбю бла, сансыз-санаусуз ууакъ, базыгъыракъ да тюб тамырла джерге барадыла. Биринчи джыл киштик хансны баш тамырындан джетекчикле чыгъадыла. Экинчи джылында 12-15 чакълы саптагъай мийик кёлтюрюледи. Бутакъларыны тюз башларында гоккала чагъадыла. Ала ууакъладыла, агъыракъ, къызылыракъ боладыла, кеслери да, сибирткилеча, джоппу джайылыб, тыш кёрюнюшлери ичине гокка салыннган къошунчукълагъа ушайдыла. Гоккасыны бешишер чапыракъчыкълары тёгерегинде кириш битиб, ортасында чилле хансчыкъланы къыйырлары токъмакъ гюлледиле. Чапыракълары къанатлы тюкге ушайдыла. Баш тамырдан, саптагъайны тюбюнден чыкъгъанларыны учлары бюгюлюб, джерге джете, къалын битиб, джайылыб къаладыла. Саптагъайны юсюнде уа хар 7-10 сантиметрде биришер, тюбюнден башына дери ёседиле.


Киштик ханс июнь-июль, бир-бирледе август айлада да чагъады. Кеси да батмагъыракъ джерде, суу тохтагъан майданлада, сыртлада, ёзен суу джагъалада, кёкен терекчиклени орталарында ёседи. Урлукъ этгинчи джыйылгъаны себебли аз тюбейди. Тамыр тюблени алгъаракъдан белгилеб къояргъа керекди, ансы урлукъ этгенлей дженгил къуу болуб, башха тюрлю болуб танылмай къалады. Дарманнга баш тамыры бла тюб тамырын салкъында кебдириб джыйыгъыз. Олсагъатда киштикден сакълагъыз, ансы ол аны юсюне джатыб, кир этерикди.
Бу ханс кёб тюрлю ауруулагъа джарайды. Сёз ючюн, джюреги дженгил-дженгил тебиучюню, джюреги тутханны, джюреги аман этиучюню багъаргъа болушады. Джебегине татыгъанны, джетгенни кёлюн басады. Бауурдан, ёт къууукъдан ётню чыгъарады. Ашхынны, ичегилени безлерин иги ишлетеди, джебегине джетиб джыйырылгъан джерлерин бошлатады, артыкъсыз да ичегилени, къан тамырланы. Джукъусузну джукълатады. Кёб заманны - айла бла, джылла бла - ичилсе аманды: джукъучу, сант, ишге къарыусуз этеригин да унутмагъыз. Ол себебден марданы, джорукъну сакъларгъа керекди.
Уллу шай къашыкъ бла бирни къанджал сауутха атыб, юсюне къайнагъан 200 миллилитр исси сууну къуюб, башын джабыб, къайнай тургъан сууу бла башха уллу къанджал сауутну ичине салыб, 15 такъыйкъаны сериуюн отда тутуб, бек къайнатмайын, андан сора юй хауада сууутуб, сюзюб, къанджал сауутну тюбюнде къалгъан тамырланы да сыгъыб, сууларын алыб, сюзюлген суугъа къошуб, 200 миллилитрге джетмегенине къайнагъан суу къошуб, ол мардагъа джетдириб ичерге керекди: кюнюне ашарны ашагъандан сора 30 такъыйкъадан, ючюшер уллу къашыкъ бла юч кере. Эки кюнден кёб сакъларгъа болмайды.
Дагъыда бир тюрлюсю: киштик хансны ууакъланнган тамырларындан 40 граммны алыб, 200 миллилитр 70 градус джарты джарашдырылгъан аракъыгъа атыб, 10 кюнню тутуб, кюнюне 20-30 тамчыдан 3-4 кере ичигиз. Сабийлеге ненча джыл болгъан эсе аллай бир тамчыдан 3 кере беригиз. Киштик ханс тамырла башха дарман ханслагъа къошулуб да джюрютюледиле дарманлыкъгъа.

 
{jcomments}