Кёбджыллыкъ, мийиклиги 60 сантиметрге джетген, джерге терен кирген, ара тамырлы хансды. Саптагъайыны юсю ууакъ тюклю болады, бутакълары кёб болмайдыла. Ол бутакъланы башларында ючкюл чапыракъчыкълары болады, саптагъайланы тюз учларында. Акъсылдым-къызыл бетлидиле. Джемиши гаккы тюрюслю бир урлукълу къудоруду.
Юч чапыракъ ханс джайны узунуна чагъыб турады. Кёбюсюне тау джайлыкълада, ауушлада, сыртлада, талалада, кёкен аралада ёседи. Бир-бир джерледе къалын битеди. Джётел этгенлеге, хыппырыкъны къыйын атханлагъа, къыйын сийгенлеге, сууугъу болгъанлагъа, къаны тазаланыргъа кереклилеге, хайызы ауруб къыйнагъан тиширыулагъа себеб болады.
Бал хансны дарманнга гоккасы бла гоккасыны тёгерегинде чапыракъларын хайырландырадыла. Ала гоккасы чагъыб тургъан кёзюуде джыйыладыла. Салкъында, таза джерде дженгил кебдирирге тыйыншлыды. Гоккасы бла гокка тёгерегинде чапыракъларындан 20 граммны алыб, 200 миллилитр къайнагъан суугъа атыб, шайча этиб, иссилей уллу шай къашыкъ бла бирни кюнюне 6 кере ичигиз. Къоркъмайын хайырланыгъыз, ючкюл ханс уусузду.

БАУУР ХАНС
(ДЫМЯНКА ШЛЕЙХЕРА)

 Бирджыллыкъды. Мийиклиги 20-50 сантиметрге джетеди. Саптагъайы къабыргъалы сызлыды, кёб бутакълыды. Саптагъайны да, бутакъларыны да башларында гюллери боладыла.

Чапыракълары кёзюулю битедиле, саблары, бутакълары бла. Тюб джанында бла башындагъы чапыракълары бутакъсыз, сабсыздыла, саптагъайгъа джабышыбдыла, бёлюмлюдиле, учлары джитиледиле. Гоккалары джукъаракъ джоппу джыйылыбдыла. Гоккасы, саптагъайы да кимит-чайыр бетлиди. Урлугъу ичине бюгюлген къозчады.
Июнь айдан терен кюз айлагъа дери чагъыб турады. Бауур ханс сабанлыкълада, бачхалада, къабырлада, багушлада, джол джанлада ёседи. Дарманнга аны бютеу да июнь айдан башлаб, сентябргъа дери джыяргъа керекди. Кебдирген сагъатда джел джюрюген, салкъын джерде кебдиригиз, морт этмегиз. Илму багъыуда уллу хайырландырылмайды. Халкъ багъыуда тюрлю-тюрлю ауруулагъа себеб болгъанын билиб, кенг хайрландырылады. Сёз ючюн, ёпке ауруу (чахотка) болгъан, бек иссиси болуб, къалтыраб ауругъан, къаны аслам кетиб, къарыусуз болгъан, кёб ауругъандан онгсузлукъ джетген, ашхынында мыстысы аз андан себеб табарыгъы хакъды.
5 грамм кебдирилиб джыйылгъан хансны юсюне 300 миллилитр къайнагъан сууну къуюб, шайча этиб тутуб, сюзюб, сюзюлмеден бир уллу шай къашыкъ бла кюнюне 3 кере ичигиз. Джангы сыгъылыб алыннган бауур ханс суудан 25 миллиграммны не бир стакан джангы хуппегиге, не бир стакан сырагъа къуюб, ол стаканны ючге бёлюб, кюнюне юч кере ичигиз. Аз кёбюрек, сёз ючюн, 100 миллиграммдан 3 кере ичсегиз да боллукъду.
Къыш а былай этигиз: кебдирилиб тургъан хансдан 10 граммны алыб, 500 миллиграмм сырагъа неда хуппегиге атыб, 7-10 такъыйкъаны къайнатыб, сюзюб, бир кюннге ичиб бошагъыз. Ашхынны мыстысы кем болса, къурмач баш хансдан 2 грамм, ётгюр кюндюшню хансындан 2 грамм, тюлкюкъуйрукъ хансны хансындан 2 грамм, азгъын хансны хансындан 3 грамм, бауур хансны хансындан 4 грамм алыб, барысын да къатышдырыб, къатышманы юсюне бир литр сууну къуюб, сау кечени джибитиб, эртденбла 5-7 такъыйкъаны къайнатыб, бир кесекден суу кисей бла сюзюб, эртденбла ач къарангылай 200 миллиграмм ичигиз, дагъыда кюнню узунуна 4 кере 100 миллиграммдан ичигиз.