Ортабайланы Ибрагимни джашы Тохтар культура-джарыкълыкъ ишледе джетишимлери бла республикада, андан тышында да кёб джерде белгили адамды. Ол сахнагъа биринчи кере чыкъгъанлы быйыл 45 джыл болду. Аны бла байламлы, газетни къуллукъчусу Аппаланы Билял Тохтар бла ушакъ этгенди.

- Ол джылланы узагъына бир-бирибизни таныйбыз, сахнада ал атламларынг, къараучула къалай тюбегенлери да эсимдедиле. Ушагъыбызны аллында сабий джылларынгдан хапар айтсанг эди.

- 1949-чу джыл Къыргъызстанны Садовое элинде туугъанма. Школгъа джюрюб да анда башлагъан эдим. Джуртубузгъа къайтхандан сора, Сынтыда окъуб башладым. Огъары класслада кружоклагъа джюрюб джырлаучан эдим. Гитараны согъаргъа да юреннген эдим. Тбилисиде, Ш. Руставели атлы институтда, актёрла хазырлагъан факультетге къарачай джашланы, къызланы иедиле, деб эшитгенимде, Черкесскеге келдим. Онеки адам болуб ары кетдик.

- Кимле эдигиз?

- Тебуланы Шукур, Акъбайланы Азрет, Къоркъмазланы Кемал, Биджиланы Хасан, Лайпанланы Алим, Хачирланы Казбек, Герюкланы Зайнеб, Каппушланы Юля, Орусланы Роза, Лайпанланы Люба, Къоркъмазланы Валя. Асламыбыз джырлай да биле эдик, музыка инструментледе да согъа эдик. Бизни студияны институтда эм фахмулу джашладан, къызладан къуралгъаннга санаб, махтай эдиле. Барыбыз да джетишимли бошадыкъ. Дипломлукъ ишибизге «Атасын ёлтюрген мурдар» деген пьесаны теджедиле. Аны режиссёр Рэм Давыдович Шапташвили салды. Бери аны бла келдик. Профессионал сахнагъа биринчи кере ол спектакль бла чыкъдыкъ. Андан сора «Огъурлу», «Мени къатынымы эри» дагъыда башха спектаклледе да ойнадым.

Хар не да аламат-ашхы, алай а джаш актёрланы юй-турмуш джашауларына олсагъатдагъы тамадала тыйыншлы магъана бермедиле, айлыкъ бла да онгдурмадыла. Культурабызны ёсдюрюрге кёллениб тургъан фахмулу джашла, къызла аллай чурумланы заранлары бла, табыракъ ишле излей, чачылыб тебредиле. Мен да аланы бири болуб, элиме кетдим.

- Сени билиминге, усталыгъынга кёре элде не иш бар эди?

- Эл Советни тамадасы джарыкълыкъ джаны бла чотубуз табсызды, къайт бери, деучен эди. Ансамбль къураргъа керек болду. Ариу ауазлары болгъан, тепсерге уста устазланы биле эдим. Огъары классланы окъуучуларыны арасында да табылдыла фахмулу сабийле. Аллайланы сайлаб алыб, ансамбль къурадым. Школда ишлей эди Борис Харунжи деб бир баянист. Ол баянны, мен да гитараны согъа эдик. Элде концерт салдыкъ. Артда районда къараулада биринчи орунну алдыкъ. Узаймай Къарачай районну Джарыкълыкъ юйюне тамадагъа салдыла. Анда «Алания» деб вокал-инструментал ансамбль къурадым. Быллай ишледен терен хапары болгъан Анатолий Шерстобитов анга тамада болуб, хар неге юретиб башлады. Талай джерде концерт кёргюздюк. Олсагъатда Ставрополь крайны телевидениеси Пятигорскеде эди. Бир кесек атыбыз айтыла башлагъанында, ары чакъырдыла. Биз анда къарачай джырланы биринчи кере джырлаб саулай крайгъа эшитдирдик. Алай болса да баш ишибиз тау джайлыкълада малчылагъа, районну эллерине айланыу эди. Аны айыбсыз тындырыб турдукъ.

Къарачай районда культура бёлюмню тамадасы Хабичланы Алихан бизге иги эс бёле эди. Ол, тамада къауумдан кимле бла эсе да келишиб, Москвагъа чакъырдыла ансамблни. Анда да концертле салдыкъ. Алайдан ол тёгерекде шахарлагъа да ийдиле. Концертлерибиз къурамлы ётдюле. Ма алай эте, Къарачай районда беш джылны ишледим. Артда Къобан район къуралгъанында, аны табыракъ кёрюб, ары кетдим.

- Анда да Джарыкълыкъ юйге?

- Хо. Алай а мында иш Къарачай райондан эсе кёб эди. Андача малчылыкъда уруннганланы, элчилени джарыкълыкъ джаны бла излемлерин баджаргъан бла къалмай, джерчиликде кёб адам ишлей эди да, ала бла да терк-терк тюберге керек эди. «Радига», «Зори Каскада», «Сударушка» дегенча талай ансамблге да Джарыкълыкъ юйден башчылыкъ эте эдик. Культура бёлюмню юсю бла хар не кереклилерин да баджарыргъа борчлу эдик.

1994-чю джыл Къобан районда киносетге директор этдиле. Анда этиллик ишлени планларын область дараджада бегите эдиле. Миллетге кинофильмлени не тюрлюсюн да белгиленнген заманда клублагъа, иш станлагъа, тау джайлыкълагъа, школлагъа элтиб кёргюзюб турургъа борчлу эдик. Тёрт машинабыз да бар эди. Областны бу санагъатдан кёчюучю Къызыл байрагъы кёбюсюне бизде тура эди. Меннге да «Россия Федерацияны кинематографиясыны сыйлы къуллукъчусу» деген сыйлы атны берген эдиле. Тёрт джылдан артыкъны алайда ишледим.

- Унутмагъан эсем, Къобан районну культура бёлюмюне да башчылыкъ этген эдинг.

- Хо. Ол заманда районда 24 библиотека, 23 клуб бар эдиле. Китабла бла библиотекаланы, музыка инструментле бла клубланы баджарыргъа уллу джоюм этиле эди. Аланы къайгъысындан сора да, чакъырсала суратлау коллективле бла концертлеге къошулуб турдум. 2009-чу джыл, ауруу джокълай тебрегенинде, ол ишден пенсиягъа кетдим. Алай а районда, бир-бирде республика дараджада да культура-джарыкълыкъ бла байламлы ишлеге къошулгъанлай турама. Къарачайча, орусча, керек болса башха миллетлени тиллеринде да джырлайма, гитараны да согъама.

- Алгъаракъда бир тюбешиуде кесинг этген джырланы юслеринден да айтхан эдинг.

- Ала къыркъгъа джууукълашадыла. Кесим этгенме деб айтыргъа джарамаз, бизни поэтлени назмуларына макъамла салгъанма. Аланы мен да, башхала да джырлайбыз.

- Сыйлы атларынг болгъанларын билеме, бирин айтхан да этдинг. Ала къаллайладыла, къайдан берилгендиле?

- Киносетникин да къошсам, ючюсю Москвадан - «РФ-ны культурасыны махтаулу къуллукъчусу» бла «РФ-да культурада джетишимлери ючюн» деген знак. Экиси республикадан - «КъЧР-ни махтаулу артисти» эмда «КъЧР-ни культурасыны махтаулу къуллукъчусу».

- Ушагъыбызны аягъында энтда бир соруу: юйдегингде сени ызынг бла атлагъан бармыды?

- Гитче къыз Зарема музыка училищеде, артда Къарачай шахарда университетни музыка факультетинде билим алгъанды. Кесибизде культура бёлюмде ишлейди. Дагъыда эки къыз бардыла да, Радима капитан чыны бла сюдю приставлада, Фатима да казначействода ишлейдиле. Юйдегили болгъандыла, алты туудугъум да барды. Аладан къайсы къаллай усталыкъны сайларын айтхан къыйынды.