Байчораланы Мариям атлы Къарачай-Черкес кърал тарих-маданият эмда табигъат музейни-заповедникни кёрмючле залында портретни уллу кёрмючю ачылгъанды. Республиканы айтылыб тургъан суратчыларыны портретлери галереяны къабыргъаларындан келгенлеге «къатым бла ётюб кетмегиз да, бир кесек сюелигиз» дегенча къарайдыла.
Быллай кёрмюч былайда биринчи кере бардырылгъаны амалтын бери кёб адам келген эди. Аланы ичлеринде джыллары келгенле, джаш адамла, сохтала, кёбчюлюк информацияны келечилери, тюрлю-тюрлю миллетлени адамлары да бар эдиле.
Кёрмючню сурат галереяны тамадасы Джандарланы Нафисат ачды.
- Быллай кёрмюч-конкурс бизде биринчи кере ачылады, - деди Нафисат. - Былайда кёб тюрлю тёлюню чыгъармасы бла шагъырей болургъа мадар барды. Бюгюн былайгъа джыйылгъанла эмда кёрмюч бошалгъынчы энтда бери келликле къайсы портретлени джаратханларын билдирирге боллукъдула. Конкурсну жюриси, байрым (февраль) айны аягъында эсеблеге къараб, кесини оюмун айтырыкъды.
Кёрмючде портретледен XX-чы эмда XXI-чи ёмюрледе джашагъан белгили адамла къарайдыла. Алайды да, келлик тёлюлеге аланы кимле, къаллайла болгъанларын билирге болушадыла суратчыланы ишлери.
- Барыгъызны да портретни биринчи уллу кёрмючю ачылгъаны бла алгъышлайма, - деди Къарачай-Черкес Республиканы Суратчыларыны союзуну председатели Атайланы Халис. - Быллай бир уллу иш этерге эртдеден муратыбыз бар эди. Портретни кёрмючюн бардырыу мындан ары адетге буруллукъду.
- Портрет сурат салыу санатда эм къыйын жанрланы бириди, - деди Эресей Федерацияны махтаулу суратчысы Мижаланы Умар. – Мен, адамны кесине къараб, алай салама портретни, кёрмючге белгили актрисаны суратын теджегенме.
Николай Кузнецов да республикада белгили, эртдеден ишлеген суратчыланы бириди. Ол да бу тукъум кёрмючню ачаргъа заман келгенин чертиб сёлешди. Сёз айтханла барысы да бу асыулу ишге разылыкъларын билдирдиле.
- Мен суратчыланы бек сюеме. Аланы ишлерине къарасанг, дунияны, джерибизни ариулугъун джангыдан кёргенча боласа. Портретлени уа магъаналары бек уллуду. Алада адамланы тюрсюнлери ёлюмсюзлюкге бёленедиле, - деди поэтесса Фарида Сидахметова.
- Биз бюгюн бек сейир кёрмючню ачылгъанына джыйылгъанбыз. Сурат санат адамны тин-иннет байлыгъын ёсдюргени себебли, заман заманы бла кёрмюч бардырыу бек керекли ишлени бириди, десек, джангыллыкъ тюлбюз, - деди КъЧР-ни халкъ поэти Мамчуланы Дина. – Санатда бюгюнлюкде кёб тюрлю джангы джол барды. Айхай да, ала болургъа да керекдиле. Джангылыкъ болмагъан джерде ёсюм болмайды. Алай болса да, сурат санатда классика стиль бла этилген портрет, бизни сартын, ёмюрде да кесини энчилигин, орнун да тас этерик тюлдю. Бизни республикада портрет жанрда атларын айтдырыб ишлеген фахмулу суратчыла аз тюлдюле. Аланы бири Анатолий Калантаевский эди.
2003-чю джыл ол Къарачай-Черкес Республиканы Суратчыларыны союзуна башчылыкъ эте эди. Маданиятны министри болгъан кёзюуюмде мен аны бла шох болгъан эдим. Бюгюн кибик эсимдеди, аны, суратчы тенглерине джол ачар ючюн, арымай-талмай кюрешгени.
Бюгюнлюкде регионну суратчылары мастерскойла бла баджарыла кетгендиле, ол затда Анатолий Калантаевскийни тыйыншлы юлюшю барды. Ол дуниядан кетгенди, джатхан джери джумушакъ эмда кенг болсун. Джерде ашхы ыз къойгъанла, адамлагъа игилик этгенле бизни эсибизден кетерик тюлдюле…
Айхай да, кёрмючде айырылыб кеслерине эс бёлдюрген суратла да бардыла. «Игилени ичлеринде игиле» дерге боллукъду алагъа.
Сёз ючюн, белгили суратчы Борлакъланы Мекерни автопортретини къатындан кетеринг келмейди. Аны ич дуниясы бетинде ариу кёрюннгени себебли, ол кесине, мукъладисча, тартады.
Аны дагъыда бир портрети барды былайда – Орусланы Кълыч-Герийни портрети. Кълыч-Герий тас болгъан къарачай тукъумлу атланы орунларына салдыргъан патриот джашларыбызны бириди. Бюгюнлюкде аны танымагъан, сыйын кёрмеген хазна адам болмаз. Алай а арадан джюзле бла джылла ётселе, джаш тёлюле бу портретни юсю бла аны тюрсюнюн кёзлерине кёргюзюрюкдюле.
Халкъыбызны белгили поэти, композитору, джырчысы Ёзденланы Альбертни портретин Французланы Казбек, белгили тележурналист Джанкёзланы Мединаны суратын Абайханланы Мусса салгъандыла. Бу затла барысы да келлик тёлюлеге бизни заманыбыздан саугъа боллугъуна ишек да джокъду.
Николай Кузнецов «Бабушка» деген портретин салгъанлы ондан аслам джыл болады. Суратдан джаны болгъан адам къарагъанча, алай фахмулу джазылгъанды ол.
Кёрмючде, бизни сартын, фахмулу джаш суратчыны – Батчаланы Зульфаны – чыгъармалары да айырылыб кёзге илинедиле. Аны «Алан къыз» деген портрети джюрегинги ёхтемлик сезимледен толтургъан бла бирге, уста салыннганы бла авторну хунерлигин чертеди.
Белгили уллу суратчыларыбызны ызларындан быллай фахмулу джаш устала ёсюб келгенлерине мардасыз къууанырынг келеди.
Санат. Къаллай уллуду аны къудурети, къалай теренди аны джашауда магъанасы. Иги да дейсе, адам ашар ючюн джашамайды, джашар ючюн ашайды. Эм керекли ашланы бири уа тин-иннет ашды. Аны бизге табдыргъанлагъа Аллах кюч, къарыу, насыб да берсин, джолларын кенг эмда джарыкъ этсин.
МАРАЛЛАНЫ Ина.
 
{jcomments}