БУРДУХ
Чалманны къыйырын бегитир ючюн, чыбыкъдан буруб эшилген тогъай. Хастан эшиклени да аллай бурдухла бла саладыла. Безгини орнуна джюрюген амал. Чырайлы, субай къызгъа: «Бурдух чыбыкълай, ийиле», дейдиле. Бурдух этерге чыбыкъны сыйыртхычын узун ингичгесин излейдиле.
БУРНА
Тохтамай джаншаб тургъан адам. Сёз къапчыкъ. Асламысына телисине кёб джаншаучу адамны къагъыб айтадыла. «Бурнасын сокъду!» – дейдиле. «Тили къурмач къуууруб башлады». «Магъанасы болмагъан хапарны сюрюрге къалды» деген ангыламланы тутады.
«Зурна» деген джыр, макъам керекни юлгюсюнде къуралгъанды. «Зурна-бурна», деб да къоядыла. Аман хапарланы джайыучу, хырсыз шкоклай, керексизине атыла айланыучу адамны белгиси.
БУУУМЧА
Боюнлукъ, къуршоу. Къыз сабийни бойнун тюз, субай, узун этер ючюн аны бойнуна салыныучу керек. Аллай назик керекнир да къарыууна кёре къурагъанды. Тал чыбыкъладан этгендиле. Къабугъун кетериб, ёсе тургъан къызны бойнуна ёнчелеб, тогъай этиб къургъандыла. Боюнну ёсгенине кёре, джангы къуршоу къошуб, ёсдюрюб баргъандыла, къызны бойну тамам ёлчемине джетгинчи.
Онглу юйюрле тюрлю-тюрлю кюмюш бууумчала джюрютгендиле. Х1Х-чу ёмюрде Мисирден келген, «Мисир бууумчала» деб, сюек бууумчала да болгъандыла.
Эртделеден къалгъан эски джырлада болмаса, бусагъатда тилибизде хазна джюрюмеген сёздю.
Алтын бууумча – бойнунгда,
Акъ кёгюрчюнле – къойнунгда,
Санга тюбеген – насыблы,
Уллу Къобанны бойнунда!
Чалманны къыйырын бегитир ючюн, чыбыкъдан буруб эшилген тогъай. Хастан эшиклени да аллай бурдухла бла саладыла. Безгини орнуна джюрюген амал. Чырайлы, субай къызгъа: «Бурдух чыбыкълай, ийиле», дейдиле. Бурдух этерге чыбыкъны сыйыртхычын узун ингичгесин излейдиле.
БУРНА
Тохтамай джаншаб тургъан адам. Сёз къапчыкъ. Асламысына телисине кёб джаншаучу адамны къагъыб айтадыла. «Бурнасын сокъду!» – дейдиле. «Тили къурмач къуууруб башлады». «Магъанасы болмагъан хапарны сюрюрге къалды» деген ангыламланы тутады.
«Зурна» деген джыр, макъам керекни юлгюсюнде къуралгъанды. «Зурна-бурна», деб да къоядыла. Аман хапарланы джайыучу, хырсыз шкоклай, керексизине атыла айланыучу адамны белгиси.
БУУУМЧА
Боюнлукъ, къуршоу. Къыз сабийни бойнун тюз, субай, узун этер ючюн аны бойнуна салыныучу керек. Аллай назик керекнир да къарыууна кёре къурагъанды. Тал чыбыкъладан этгендиле. Къабугъун кетериб, ёсе тургъан къызны бойнуна ёнчелеб, тогъай этиб къургъандыла. Боюнну ёсгенине кёре, джангы къуршоу къошуб, ёсдюрюб баргъандыла, къызны бойну тамам ёлчемине джетгинчи.
Онглу юйюрле тюрлю-тюрлю кюмюш бууумчала джюрютгендиле. Х1Х-чу ёмюрде Мисирден келген, «Мисир бууумчала» деб, сюек бууумчала да болгъандыла.
Эртделеден къалгъан эски джырлада болмаса, бусагъатда тилибизде хазна джюрюмеген сёздю.
Алтын бууумча – бойнунгда,
Акъ кёгюрчюнле – къойнунгда,
Санга тюбеген – насыблы,
Уллу Къобанны бойнунда!
Бууумчангы уа мен тешер эдим,
Кёгюрчюнлени къоркъутмай.
Аллах буюрса, къоймазма, ариу,
Тобукъларыма олтуртмай. (Ийнар).
Къызланы боюнларына бууумча салыб ёсдюрген тёре бусагъат заманда Индияда, Африкада, Азияда джюрюйдю.
БУУУРУЛ
Мор бла къараны ортасы – моргъулдум, къаралдым десе да джарарча, аллай тюрсюн. Ол эки тюрсюн да бирем-бирем, затны халын толу ачыкъламай, аны бети моргъулдумдан, къаралдымдан да башхаракъ болгъаны себебли бууурул дейдиле - тюрсюн джарыгъыракъ кёрюнеди. «Ол (сарыубек) сары гылмай тишлерин бир-бирине ура, тёгерегин бууурул джилтинледен толтурады». (Г. М. «Къузгъун»).
БУРУКЪ
Чепкен сокъгъан станокну къоюн агъачы. Къоюн агъач деб да, бурукъ деб да айтадыла. Тауат (станок) башы, кисиу таракъ аллы чепкен согъуучуну, олтуруб ишлеген джери болады. Аны эки джанында эки тиреуню арасы бла, тиширыу чепкенни согъа баргъаны сайын, буруб, джыя барырча, аллы бла агъач салынады. Агъачны къыйырларында да, аны къол бла айландырырча, тутхуч чюйлери болгъанды. «Этегин-дженгин джыйыб олтурсун, чепкен согъуб, бурукъ толтурсун!» – деб, келген келиннге алгъыш этгендиле.
Кёгюрчюнлени къоркъутмай.
Аллах буюрса, къоймазма, ариу,
Тобукъларыма олтуртмай. (Ийнар).
Къызланы боюнларына бууумча салыб ёсдюрген тёре бусагъат заманда Индияда, Африкада, Азияда джюрюйдю.
БУУУРУЛ
Мор бла къараны ортасы – моргъулдум, къаралдым десе да джарарча, аллай тюрсюн. Ол эки тюрсюн да бирем-бирем, затны халын толу ачыкъламай, аны бети моргъулдумдан, къаралдымдан да башхаракъ болгъаны себебли бууурул дейдиле - тюрсюн джарыгъыракъ кёрюнеди. «Ол (сарыубек) сары гылмай тишлерин бир-бирине ура, тёгерегин бууурул джилтинледен толтурады». (Г. М. «Къузгъун»).
БУРУКЪ
Чепкен сокъгъан станокну къоюн агъачы. Къоюн агъач деб да, бурукъ деб да айтадыла. Тауат (станок) башы, кисиу таракъ аллы чепкен согъуучуну, олтуруб ишлеген джери болады. Аны эки джанында эки тиреуню арасы бла, тиширыу чепкенни согъа баргъаны сайын, буруб, джыя барырча, аллы бла агъач салынады. Агъачны къыйырларында да, аны къол бла айландырырча, тутхуч чюйлери болгъанды. «Этегин-дженгин джыйыб олтурсун, чепкен согъуб, бурукъ толтурсун!» – деб, келген келиннге алгъыш этгендиле.
{jcomments}