Сторожевой стансени туурасында саулай Эресейге белгили Зеленчук бабуш фабрика орналгъанды. Аны юсюнден кёбчюлюк информацияда хазна джукъ басмаланмагъанды. Алайды да биз бюгюн ол предприятиени ёсюм джолуну, магъанасыны, анда уруннган адамланы ишлери бла шагъырей этерге излейбиз. Аны директору Дичкин Владимир Иванович бла ушагъыбызны газет окъуучулагъа теджейбиз.
- Владимир Иванович, предприятие къачан, къалай къуралгъанды? Сен къачандан бери ишлейсе?
- Мен Ставрополда политехника институтда къурулуш инженер усталыкъ алыб чыкъгъанлай, урунуу джолуму былайда башлагъанма. Бу мекямланы ишлерге къошулгъаным себебли, предприятиени тамалын салгъанланы бириме, деб махтаныргъа боллукъма. Алгъы бурун инкубатор станция эди. Кеси да «Заря» деген тауукъ фабрикагъа къарай эди. Талай мекям ишленнгенинден сора, 1983-чю джыл кесибизни башха этдиле. Атына да «Птицефабрика Зеленчукская» аталды. Кесибиз башха болгъандан башлаб, бюгюннге дери ишибиз бабуш гаккыланы не къадар кёб этиу бла аланы керекли джерлеге сатыуду. Аз болса да джюджекле чыгъарабыз, эт хазырлайбыз. Аланы да сатабыз. Быланы барын да кёбюсюне КъЧР-ни къарнаш халкъларыны келечилери (оруслула, къарачайлыла, черкеслиле, абазалыла, ногъайлыла эмда башхала) келиб аладыла, кесибиз да ашырабыз. Биз бюгюнлюкде Калининград, Москва, Псков, Тамбов, Саратов, Воронеж областла, Чувашия, Татарстан, Шимал Кавказны регионлары бла иш джюрютебиз. Эресейден тышына да атлай тебрегенбиз.
- Предприятие джангы ишлеб тебреген джыллада ненча бабушну тута эдигиз, ненча гаккы ала эдигиз? Бусагъатда уа къалайды?
- Аллында 37 минг ана бабушну тутала эдик. Бюгюн а 80 минг ана бабуш барды, ала джети миллион гаккы бередиле.
Предприятиени «Ставрополь птицепром» бирлешлик ишлегенди. Ол джыллада оборудованиени, къанатлылагъа ашны, сатыу-алыуну къайгъысын да анда эте эдиле. Мында коллективни борчу производствону джарашдырыб, аслам продукция хазырлау эди. Джашау тюрленнгенли бери ол къайгъыланы барын да кесибиз этебиз.
- Биз ангылагъандан, ол иги тюрлениуле сен башчылыкъ этген заманны ичинде болгъандыла. Аланы да бир къауумун айтсанг.
- Менден алгъа юч директор ишлегенди былайда. Мени 1992-чи джыл тамада этген эдиле. Ала аламат коллектив да къураб, мюлк джюрютюуню тамалын бегитген эдиле. Алай а заман бла тенг атлаб, хар нени джашауну излемине кёре джарашдырыргъа керек болду. Ол къатышхан кёзюуледе да гаккылагъа, джюджеклеге, этге излем алгъынча уллулай къалгъан эди. Артдан артха уа излем андан да уллу болду. Хар нени анга кёре къураргъа керек эди.
Кенгертилмей болмазлыгъын ангылаб, ана бабушлагъа тёрт джангы корпус ишледик. Алай бла мекямларыбызны саны 24-ге джетди. Къанатлыланы аслам этерге таблыкъ чыкъды. Биз ол джыллада болум бла аланы аш бла баджараллыкъ тюл эдик. Къысха заманны ичинде джангы комбикорма завод ишленмесе джарсырыкъ эдик. Германиядан немец фирма бла келишдик. Андан устала келиб, Европада махталыб тургъан заводлача бирни ишледиле, несин да джангы оборудование бла баджардыла, бизден джашланы да хар неге къараргъа, хайырландырыргъа юретдиле. Бир сагъатха беш тонна чыгъарырча кючю барды. Тюзю, бизге аллай бир керек болмайды, артыгъын республиканы ичинде къанатлыла тутхан адамлагъа сатабыз.
- Мюрзеу къорагъаны да анга кёре болур? Заводну тохтаусуз ишлетирча бирни кимледен аласыз, къайдан келтиресиз?
- Битим ёсдюрген фермерле бу тёгерекде да асламдыла, Къарачай-Черкесияны башха районларында да бардыла. Кёбюсюн аладан алабыз. Ала бла сатыу-алыу этгенибиз эки джанына да игиди.
2013-чю джыл толу реконструкция этиб башлагъан эдик предприятиеге. Франциядан джангы оборудование келтириб салгъанбыз. Компьютерле, автоматика, башха аппаратла адам кюч уллу къорамазча этерге онг бергендиле. Иш кече-кюн да тохтамайды инкубатор корпуслада. Бирикген, интернационал коллектив ишлейди. Джорукъгъа кёре хакъларын да заманында аладыла. Саулай да айтсам 120 адам барды. Элли адамгъа орну болгъан хант юй ишлейди. Кюнорта азыкъны багъасы джыйырма сомду.
- Башха коллективледеча, сизде да, къалгъанлагъа юлгю кёргюзген джигерле болурла?
- Алты бригада къуралгъанды да, аланы бирини тамадасы Кольцева Лидия былайда ишлегенли 35 джыл болады. Аллай бир заманны ичинде кесини борчун толтурмай бир кере да къоймагъанды, бригада биринчи орунну алгъанлай келеди. Тропезникова Вера, Прудникова Антонина, Никодорова Нина, Мартичева Валентина, Сергеева Нина дагъыда башхала ишге бек джууаблы къарагъан адамладыла. Юйдегилери бла келиб ишлегенле да аз тюлдюле. Аланы арасында Гавриленко Михаил бла Татьяна, къарнашла Бережной Сергей бла Николай, мен бусагъатда сагъыннган Тропезникова Вера бла Михаил, былагъа энтда къошаргъа боллукъду.
- Былайда бабушланы, джюджеклени, гаккыланы къалгъанладан не башхалыкълары барды?
- Биздегиле эм асыулу тукъумлулагъа саналадыла. Франциядан келген юч тюрлю бабуш барды. Аланы джетгенлерин этге сатсакъ, хар бирини ауурлугъу юч килограммгъа дери кёлтюрюледи. Башкириядан келтиргенлерибиз асыулу тукъумлу бабушладыла. Башхаладан уллудула, этлери татлыды, дженгил ёседиле. Бу джылны аллындан бери тёрт миллион экиджюз минг гаккы джыйгъанбыз, 150 тонна эт сатханбыз.
- Хайыр тюшюую къалайды?
- Алгъын иги эди. 2012-чи джылдан бери биз умут этгенча болуб бармайды. Мюрзеу, отлукъ, башха биз хайырландыргъан затланы барыны да багъалары кёлтюрюлгендиле. Бизни продукцияны багъасы уа тюрленмегенни орнундады. Сёз ючюн, биздеча гаккыла бирем-бирем тергеледиле сатхан заманда. Хар бирин 30 сомгъа аладыла, базар багъасы уа джюз сомгъа джетеди. Мингле бла алгъанлары себебли, аланы къорагъанлары таб болады да, андан ёрге этсек ахыры не бла бошаллыгъы белгисизди.
- Газ, суу, электроэнергия бла болум къалайды?
- Багъалары кёлтюрюле баргъанлары бир кесек къатылады ансы, суу, электроэнергия, газ бла баджарылыб турабыз.
- Мындан арыгъа муратыгъыз къалайды?
- Бюгюнлюкде байламлылыкъ джюрютген джерлерибизни излемлерин баджарыб турурча болумубуз барды. Мен оюм этгенден, аллыбызда джыллада бир-биринден эшите, кёре Эресейде, хоншу къраллада да бизни продукциябызны аллыкъла чыгъарыкъдыла. Ала бла келишиуле этиле башлансала, ишибизни анга кёре къураргъа кюреширикбиз.
- Муратыгъызгъа джетигиз.
КЪОБАНЛАНЫ Махмут,
АППАЛАНЫ Билял.
