«Майское» элчи-фермер мюлкге башчылыкъ Эбзеланы Ханапийни джашы Руслан этеди. Аны биргесине къарнашлары Халис, Борис, Магомет ишлейдиле. Джазгъы сабан ишле джер сюрюу, урлукъ атыу эртде тамамланнгандыла. Бюгюнлюкде ёсюмле кёлтюрюлгендиле. Бу элчи-фермер мюлк мюрзеулюк нартюх, будай, чёблеу ёсдюреди. Бюгюнлюкде ёсюмлени болумлары къалайды? Уллу битим алырча не мадарла этедиле элчи фермер мюлкню механизаторлары? Бу сорууланы «Къарачайны» корреспонденти Къобанланы Махмут Эбзеланы Русланнга бергенди.- «Родник» совхоз чачылгъанында, мен элчи-фермер мюлк къураргъа керек болдум 2004-чю джыл. 500 гектар джер алдым. «Майское» элчи-фермер мюлк дедим атына. Майское элге атам-анам эртде кёчюб келген эдиле Гитче Къарачай районну Первомайское элинден. Мен мында 1969-чу джыл туугъанма. Юйде биз эки къыз бла беш джаш барбыз. Ёсюб-ёсюб джетген, окъугъан да эте, «Родник» совхозда ишлеб тургъанды. Мен да кесими урунуу джолуму эртде башлагъанма. Сабийликден джерчилик санагъатны бек сюе эдим да, эм ахырында кесими джашаууму аны бла байладым.
- 500 гектар сабаныбыз барды, дейсе. Къайсы эл мюлк культураланы ёсдюресе анда?
- Майское элни джерлери иги джерледиле. Алада ёсмеген эл мюлк культура джокъду. Минерал ашау бермесенг, тюзю, кесинг излегенча уллу битим алаллыкъ тюлсе, ёзге къуру къоярыкъ да тюлдюле сабанла. Мюрзеулюк, силослукъ нартюх, чёблеу, будай, чюгюндюр, арпа иги ёседиле. Джер сюрюу, урлукъ атыу ишлени заманында бардырмай, бир-эки ыйыкъгъа кечиксенг, уллу битимден къол джуу да къой.
500 гектарны 150 гектарына нартюх, 250 гектарына кюзлюк будай, 100 гектарына да чёблеу атабыз. Сёз ючюн, джыл иги болса, башхача айтсам, къургъакълыкъ къысыб къоймаса, хар гектардан 100 центнер мюрзеулюк нартюх алыргъа боллукъду. Аллай бир алгъаныбыз да болгъанды. Былтыр джауумла аз джаудула да, хар гектардан 50-шер центнер алыб къалды. Кюзлюк сабанларыбызны хар гектары 60-шар центнер берген эдиле.
Озгъан джыл къургъакъ болса да, чёблеу бачхаларыбызны хар гектарындан 30-шар центнер битим алгъан эдик. Бу иги кёргюзюмдю. Аллай бир битим къайсы мюлк да алыб баралмайды.
- Нартюхден кесигиз излегенча уллу битим алалмадыгъыз эсе да, кюзлюк будай бла чёблеуден алгъансыз уллу битим. Не зат себеблик этди уллу битим алыргъа?
Минерал ашауланы берген бла къалмай, мылылыкъны сакълагъан ашаула да бардыла. Артыкъ да бек ёсюмле баш къусуб, бюртюк этиб башласала, мылылыкъ амалсыз керекди. Ол заманны мараб туруб, механизаторларыбыз, сабанлагъа чыгъыб, ишлерин этген эдиле да, ол себеб болду.
- Гектаргъа ненча килограмм ашау бересиз? Минерал ашаула багъамыдыла?
- Минерал ашауну бир тоннасыны багъасы 20 минг сомду. Бизге уа иги кесек ашау керек болады. Бир гектаргъа 120 килограмм беребиз. Биз сабанладан уллу битим алалмасакъ, минерал ашаулагъа джойгъан джоюмубузну ызына къайтаралмай къаллыкъбыз. Аны амалтын бютеу кючюбюзню салыб, хар затха джойгъан джоюмубуз ызына артыгъы бла къайтырча ишчилеге айлыкъ, пайчыланы юлюшлерин берирча, кесибизге урлукъ хазырларча болургъа керекбиз. Бу арт джыллада алай этиб да келебиз.
Андан сора да техниканы да джангыртыб барыргъа керекди. Не деменгили этилген техника да, талай джыл ишлеб турса, акъырын-акъырын чотдан чыгъа барыучанды. Заманында аны къоратыб, орнуна башха техниканы алмасанг, ишинг алгъа барлыкъ тюлдю. Бу арт джыллада техникабызны джангыртханбыз. Артыкъ да бек «Нью-Холланд» маркалы тракторну алгъанлы, ким да эслерча, ишибиз алгъа барыб башлагъанды. Эки-юч «Беларусь» маркалы трактор этгенни кеси этеди. Аны бла не тюрлю ишни да баджарыргъа боллукъду.
Башха техникабыз да барды. Трактор, сеялка, плуг, культиватор болсун, хар бирин аяулу джюрютедиле механизаторла. Ала уа мюлкде тёрт бардыла. Рахаев Расул, Семенланы Хусей, Тишенко Александр, Шах Александр сынамлы механизаторладыла. Хар бири кёллениб ишлейди. Нек десенг, ишлегенине кёре хакъ алады. Ай сайын хар бирине 25 минг сом чыгъады. Андан сора да джылны аягъында 50-шер тонна мюрзеу бериледи.
- 500-гектар сабаныбыз барды, дединг. Ма ол санда пайчыланы юлюшлери бармыды?
- 40 пайчыны юлюшю барды. Хар пайчыгъа 2200 килограмм мюрзеу беребиз.1100 килограммы будайды, къалгъаны арпады. Арпаны кесибиз ёсдюрмегенибиз себебли, сатыб алабыз да, пайчылагъа чачабыз. Андан сора 20 литр чёблеу джау беребиз. Шекер чюгюндюр ёсдюрмейбиз. Джауну да сатыб алабыз.
- Будай сабанла бла нартюх, чёблеу бачхаланы болумлары къалайды?
- Барыны да болумлары игиди. Кюзлюк сабанларыбызны юшюген джерлери болмагъанды. Нартюх, чёблеу бачхаларыбыз иги чыкъгъандыла. Тинтиб чыкъгъанбыз да, джыл иги джыл болса, уллу битим алыргъа деб турабыз.
{jcomments}
