Къаракетланы Джаммолатны джашы Ислам Къарачай бла Малкъарда эм алгъа геолог усталыкъны алгъан джашланы бириди.
Ол 1902-чи джыл Огъары Тебердиде туугъанды. Эл школну бошаб, бёлек джылны урунуб, Баталпашинскеге кетеди. Анда Къарачай-Черкес область совпартшколгъа киреди. Алайда билим алгъанындан сора, 1925-чи джыл Ростов шахарда Шимал Кавказ край комвузгъа джарашады. Ызы бла ол шахарда рабфакда да окъуйду. Была ючюсю да гуманитар джаны бла билим берген заведениеле эдиле. Ислам башха илмугъа джюреги тартханын ангылайды да, 1931-чи джыл Москвада С. Орджоникидзе атлы геология-тинтиу институтха киреди.
Биринчи курсдан сора алтын къазылгъан джерде тамада коллектор болуб кёб затха юренеди. Экинчи джылында практикасыны кёзюуюнде «Южцветметзолото» бирлешликде прораб этедиле. Андан ары джыллада Тебердиде магъадан излеучю къауумну тамадасы, 1935-чи джыл а къралны «Главредметалл» системасына къарагъан бёлюмню башчысы болады. Ол кёзюуде атасын «кулак» деб, джоюлуб кетериклени сафына къошадыла. Артда джюрюген хапарлагъа кёре, Ислам, къаллайла эсе да, ВЦИК-ни председатели М. И. Калининни кабинетине джол табыб, аны болушлугъу бла юйдегисин, Узбекистанны Баяут деген джаханим джерине баргъанла бла иймей, тыяды.
Ислам институтну 1936-чы джыл бошаб, инженер-геолог «Цветных и редких металлов» деб усталыкъ алыб чыгъады. Ол джыл огъуна Москвада «Союззолоторазведка» бирлешликде геологоразведка партияны прорабы эмда тамадасы болуб урунуу джолун башлайды. Къарачай геологладан аллай уллу кърал къуллукъда андан сора киши болмагъанды.
Ол кёзюуде кеси да юйленеди. Джашау нёгерге Биджиланы Басиятны къызы Дарюуню сайлайды. Къыз да Учкуландан келиб, 1935-чи джыл Москвада «Институт стали и сплавов» деген окъуу заведениени бошайды. Алгъы бурун «ЗИС», ызы бла «ЗИЛ» машиналаны чыгъаргъан И.Сталин атлы заводда цехни тамадасы болуб ишлеб тебрейди. Джуртларындан тышына барыб окъугъан студентле бир-бирлери бла шагъырей болургъа, байламлылыкъ тутаргъа излейдиле. Ол халда танышадыла была да. Юйдегиге тёрт сабий тууады: Эдуард, Кемал, Энвер, Светлана.
Уллу Ата джурт къазауат башланнганлай, 1941-чи джыл элия (июль) айны 3-де Ислам кеси тилеб, Москваны халкъ ополчениесине къошулады. Анычаладан къуралгъан биринчи полкга къызыл аскерчи этиб аладыла. Алай а къазауат этгенинден эсе билими, усталыгъы бек джарарыгъын ангылаб, ол айны аягъы сюремде ызына чакъырадыла. Магъаданны не тюрлюсю да бек керек болгъаны себебли таулада аланы излерге буюрадыла. Алай бла Шимал Кавказ кърал геология управлениеге ашырадыла. Юйдегисин да алыб келеди джуртуна. Къарачай бла Малкъарны тауларында магъадан излеу ишлени къураб башлайды. «Севкавзолото» комбинатха къарагъан «Машук» деген излеучю къауумгъа тамада болады, ызы бла Уллу-Кам геолог партиягъа башчылыкъ этеди. Немецле талай айны былайларын кючлеген кёзюуде тышына джанламай, подпольеде турады, магъаданланы юслеринден джыйылгъан материалланы тинтиб, джарашдырыб кюрешеди. Фашистле къысталгъандан сора биягъы ишине къайтады. Къарачайлыланы кёчюрюрню аллы кюнледе аны къуллугъуну юсю бла бу джуртладан тышына ашырадыла.
Миллетге джетген къыйынлыкъны артда эшитиб бек къыйналады. Юйдегисин излей узакъ джолгъа атланады. Къыргъызстанда атасы, анасы ачлыкъдан, джаланнгачлыкъдан ажымлы ёлюб, кесини юйдегиси да бек къыйын болумда тургъанлай барады. Аланы сау къалдырады. Муну билими, усталыгъы, иш сынамы ол республикада да джарайдыла. Документледе джазылгъаннга кёре, 1944 джыл январь айда Исламны Къыргъызстанны ара шахарында республиканы отлукъ бла баджаргъан трестни производство-техника бёлюмюне тамадагъа саладыла. Алтотур (март) айда уа аны, кёчгюнчюледен урунур джер табмай абзыраб тургъан 250 юйдегини, Чуйский бла Токъмакъда торф къазгъан джерледе ишге джарашдырыргъа борч салыб иедиле. Ачлыкъны, зорлукъну сынагъан адамла кечинирча айлыкъла алыб да тебрейдиле.
Ол кёзюуледе къарачайлыла бу юйдегиден болушлукъ табар ючюн къалмагъандыла. Артыкъ да бек баш иелери къазауатда ёлген тиширыула бла аланы сабийлерине джарагъандыла. Миллетде окъуулу, билимли адамла болсала да, тюрлю-тюрлю документлени джарашдыра билгенле къыт заманда, хар неден да хапарлы Ислам бла Дарюу, джаула бла сермешде джан берген адамлары ючюн, алагъа пособиеле алыргъа къагъытларын джарашдыргъандыла. Амалсыз болгъанлагъа ссуда алыргъа да болушадыла. Уллу къуллукъда ишлегенлеге паёкла берилгендиле. Къаракет улу да алгъанды. Бек къарыусуз джашагъан хоншуларына андан да тигим этиб тургъандыла.
1944-чю джылны аягъы сюремде, Ислам кеси тилеб, Иссык-Куль Шахта управлениеге ишлерге кёчеди. Алайда баш инженер, управлениени тамадасыны орунбасары болуб турады.1945-чи джылдан башлаб джуртубузгъа къайтхынчы талай джууаблы къуллукъну баджарады. Беш джылны да Къыргъыз Республиканы Суула бла байламлы министерствосунда ишлейди. Бери келгенлей «Эльбрус» рудникге геологоразведка отрядха тамада этиб ашырадыла. Не ишде да юлгю кёргюзюб тургъан устаны алайдан Къарачай шахарда тау-магъадан комбинатха баш инженер этиб кёчюредиле. Пенсиягъа чыкъгъанындан сора да беш джылны анда ишлейди. Къайда да берилген борчну сый бла баджаргъан, кёблеге игилик этген, юлгю кёргюзген огъурлу адам 1974-чю джыл ауушады, Аллах джандетли этсин.
Бусагъатда къызы - мени анам Светлана - сау-эсенди, Къарачай шахарда джашайды. Исламны туудукълары 11 болабыз, туудукъладан туугъанла да кёбдюле. Аллахха шукур, окъуб, билим, усталыкъ алгъанбыз, бирер джерде ишлейбиз. Къарт атабыз бла къарт анабызны сыйларын мийикде тутаргъа кюрешебиз.
КЪАРАБАШЛАНЫ Алина.
Къарачай шахар.
